با افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی نیاز به توسعه هماهنگ شهرها منطبق بر اصول و ضوابط شهرسازی و احداث شهرک‌های جدید وجود دارد، با این توسعه و احداث باید مسائل حمل و نقل و مهندسی راه و ترابری و ترافیک نیز به صورت همزمان و هماهنگ مورد مطالعه و طراحی و اجرا قرار بگیرد.
طراحی شهری، مطالعه طراحی در حوزه‌های عمومی شهر مانند خیابان‌ها، میادین، تقاطع‌ها، پارک‌های عمومی و همچنین نماهای ساختمان‌هایی است که متعلق به عموم مردم هستند.
برنامه طراحی شهری یا نیازهای اقتصادی و اجتماعی جامعه، به منزله مولد یا پایه فعالیت‌های ساختمان‌های شهر نشان داده شده است.
شکل شهر، بیان کالبدی فرهنگ تعریف شده مستقیماً به رضایت استفاده کنندگان و در نهایت به مشارکت عمومی در فرآیند طراحی مرتبط است.
در مقوله طراحی شهری مهم‌ترین نقش‌ها متعلق به میدان‌ها، خیابان‌ها و تقاطع‌ها است، اما معنا و نقشی که این عناصر اساسی در شهرها برعهده دارند، به تدریج مورد غفلت قرار گرفته و در سال‌های اخیر به سختی می‌توان به طراحی و توسعه خیابان‌ها، تقاطع‌ها و میدان‌های دلپذیری با کیفیت واقعی دست یافت یا باید گفت بر اثر دیدگاه‌های جدیدی که ارائه شده، تعاریف دیگری از آنها مدنظر قرار گرفته است.
در این خصوص، مسأله برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی مطرح است و با توجه به چگونگی تخصیص و توزیع منابع، نقش دولت به شکلی بارز جلوه می‌کند.
در این میان خیابان به عنوان یک شریان ارتباطی زیربنایی‌ترین عنصر در ساختار کالبدی هر مجموعه زیستی به شمار می‌آید. امکانات زیربنایی در زمینه حمل و نقل باید به گونه‌ای طراحی شود که با گسترش بافت شهر و رشد جمعیت انعطاف پذیر و قابل گسترش باشد.
اگرچه اهمیت خیابان در طراحی شهری به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است، اما خیابان‌ها اغلب بدون چارچوب مفهومی واضح و استواری به نظر می‌رسند.
آنچه از نام خیابان در قدم نخست به یاد هر شخص می‌آید همان نقش بارز تردد و جابه‌جایی یا یک راه عبوری است.
درحالی که خیابان به عنوان یکی از عناصر مهم شکل دهنده فرم اصلی شهر، نماد فرهنگی و اجتماعی و برقرار کننده ارتباط فضایی و اتصال فعالیت‌های شهری بوده و همواره مورد توجه شهرسازان و برنامه ریزان شهری قرار داشته است. مسأله‌ایمنی در کنار زیبایی و رعایت اصول طراحی شهری بسیار حائز اهمیت است، تقاطع‌ها در خیابان‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار هستند چراکه طبق آمار ارائه شده بخشی از تصادفات به عدم رعایت نکات ایمنی، حق تقدم و اصول طراحی در تقاطع‌ها باز‌می‌گردد.
تقاطع‌ها به عنوان محل تلاقی دو یا چند محور بخش مهمی از شبکه‌های معابر شهری را تشکیل می‌دهند.
بنابراین باید مسئولان ذیربط و کارشناسان تقاطع‌ها را با دقت بیشتری طراحی کنند تا برای همه کاربران ایمن باشد.
یک مسأله حائز اهمیت در ایمنی جاده‌ها و خیابان‌ها برخورد وسایل نقلیه و کاربران مانند دوچرخه سواران، موتورسیکلت‌ها و عابران پیاده در تقاطع‌ها است.
در تقاطع‌ها اغلب راننده از وضعیت سایر کاربران بی‌خبر است که این امر می‌تواند منجر به تصادف شود.
در حالی که با رعایت اصول طراحی می‌توان این کمبود آگاهی از وضعیت سایر کاربران را جبران کرد و اینجاست که نقش چگونگی طراحی در خیابان‌ها ازجمله تقاطع‌ها به خوبی ملموس می‌شود.
وضع موجود تقاطع‌ها
اگر به وضعیت موجود تقاطع‌ها دقت شود متوجه خواهیم شد بسیاری از آنها برای رانندگان طراحی شده‌اند و کمتر توجهی به کاربران دیگر شده است و امتیازاتی از جمله اختصاص خطوط دوچرخه سواری، خطوط فیلتر شده برای موتورسیکلت‌ها و... در نظر گرفته نشده است.
در حالی که در یک طراحی خوب شهری باید تمام امکانات برای تمام کاربران بویژه کاربران نابینا، دارای معلولیت حرکتی، دوچرخه سواران و راکبان موتورسیکلت در نظر گرفته شود.
عدم حمایت آشکار از این کاربران انتظارات رانندگان را برای مقابله با آنها نیز کاهش می‌دهد.
این قضیه می‌تواند باعث ایجاد خطایی تحت عنوان «دیده شده، اما ناخوشایند به دیده شدن» شود.
در راستای همین معضل اخیراً تحقیقاتی در این زمینه صورت گرفته شده تا بدانیم:چگونه کاربران مختلف جاده‌ها و خیابان‌ها در تقاطع‌ها تعامل دارند.آنچه که آنها برای حمایت از تعاملات ایمن باید بدانند.
گام بعدی در این خصوص استفاده از یک سیستم طراحی مبتنی بر سیستم‌های اجتماعی، برای ایجاد مفاهیم طراحی جدید تقاطع است.
یک سیستم اجتماعی-تکنیکی سیستمی است که در آن انسان و فناوری برای یک هدف تعامل دارند.
هدف توسعه مجموعه‌ای از طرح‌های تقاطع جدید است که بهتر از «نیازهای آگاهی شرایط» تمام کاربران پشتیبانی می‌کند.
درک تنوع کاربران
هدف اصلی از طراحی تقاطع افزایش ظرفیت و قابلیت گذردهی آن، کاهش احتمال برخورد میان وسایل نقلیه موتوری، غیرموتوری و پیاده‌ها و تأمین راحتی و آرامش برای استفاده کنندگان با توجه به ملاحظات ایمنی، اقتصادی و زیست محیطی است.
مهم‌ترین یافته‌های مطالعات جاده‌ای و خیابان‌ها این‌است که کاربران مختلف جاده و خیابان به‌طور مشابه موقعیت تقاطع را تجربه کنند.
از نظر انتقادی، این تفاوت‌ها می‌توانند منازعات ایجاد کنند به عنوان مثال، رانندگان نسبت به سایر کاربران هوشیارانه‌تر عمل می‌کنند بویژه در جاهایی که چراغ راهنمایی تعبیه شده است و در مقابل دوچرخه سواران و راکبان موتورسیکلت در یک مسیر ایمن تردد خواهند کرد و از طریق ترافیک با خیال راحت فیلتر می‌شوند.
یک نتیجه کلیدی یافته‌های محققان این بود که تقاطع‌ها باید طراحی شوند تا نیازهای مختلفی را در مورد همه کاربران مرتفع سازد.
محیط باید تداخلات ایمنی را تضمین کند تا اطمینان حاصل شود که تمام کاربران نسبت به وضعیت یکدیگر آگاهی دارند و رفتارهای احتمالی هر یک را درک می‌کنند.
بر این اساس، باید در مورد طراحی مجموعه‌ای از تقاطع‌های جدید از یک طراحی سیستم‌های اجتماعی جدید استفاده شود. در میان این رویکرد به ایجاد سیستم‌هایی با ظرفیت‌های بالا پرداخته می‌شود و می‌تواند با مجموعه‌ای متنوع از نیازهای کاربر نهایی روبه‌رو شود و آنها را رفع سازد.
برای دستیابی به این هدف، ارزش‌های اصلی متعددی درنظر گرفته می‌شود:انسان‌ها باید به عنوان عنصری ارزشمند درنظر گرفته شوند.
فناوری باید به عنوان یک ابزار برای کمک استفاده شود و نباید به عنوان جایگزین انسان‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
طراحی باید نیازهای خاص و ترجیحات کاربران مختلف را درنظر بگیرد.
طراحی برای تقاطع بهتر
در طراحی تقاطع‌ها باید نیازها و جایگاه رانندگان، دوچرخه سواران، عابرین پیاده و راکبان موتورسیکلت مورد ارزیابی و بررسی قرار بگیرد تا تقاطعی بهینه طراحی شود که هریک از کاربران در آن احساس رضایت و امینت داشته باشند.
در این طراحی باید همبستگی با ارزش‌های سیستم‌های اجتماعی و دستیابی به توابع تقاطع اصلی یعنی حداقل‌سازی برخوردها، حداکثر بهره وری، بهینه سازی، انعطاف پذیری و نیاز کاربران درنظر گرفته شود.
راه پیش رو برای طراحی تقاطع چیست؟
سیستم‌های حمل و نقل جاده‌ای و خیابانی در آینده به‌طور چشمگیری با امروز متفاوت خواهند بود.
تقاطع‌ها هوشمندانه خواهند شد به عنوان نمونه می‌توان به ظرفیت قابلیت صحبت با وسایل نقلیه یا وسایل نقلیه بدون راننده اشاره کرد.
با وجود این، دستیابی به این هدف مستلزم پیمودن مسیری طولانی است که در کوتاه مدت میسر نمی‌شود.
البته باید گفت در کوتاه مدت، تقاطعات احتمالاً از ترکیبی شامل وسایل نقلیه استاندارد، وسایل نقلیه نیمه خودکار و همچنین دوچرخه سواران، موتورسیکلت‌ها، عابرین پیاده و شاید اشکال جدیدی از کاربرانی که در معرض آسیب پذیری هستند، تشکیل شود.
بی‌شک بدون تغییر، تقاطع‌ها همچنان به کشتن و آسیب رساندن به کاربران ادامه خواهند داد.
تحقیقات پیام‌های مهمی را برای چگونگی طراحی تقاطع‌های آینده ارائه می‌دهند.
طراحان باید به همان اندازه نیازهای همه کاربران را درنظر بگیرند و نه فقط اینکه به رانندگان توجه شود و وسایل نقلیه بدون راننده و سیستم‌های خودکار گسترش یابد.
طراحان باید کاربران را از لحاظ فیزیکی جداسازی کنند و هدف خود را ایجاد ارتباط بین کاربران قرار دهند.
در پایان هم باید گفت ضرورت مواجهه فعالانه با معضلات شهر و یاری رساندن به دست اندرکاران اجرایی وظیفه همه متخصصان و صاحبنظران این حرفه است.
روند تحول و شکل‌گیری شهرها گویای ضرورت اتخاذ نگرشی خاص و متفاوت در قبال ویژگی‌های کالبدی خیابان است، بدین معنی که می‌توان ارزش‌های کالبدی خیابان را از لحاظ سیمای شهری به گونه‌ای متفاوت از سایر عناصر کالبدی شهر مانند میدان یا یک مجموعه معماری درنظر گرفت.
در نظاره سیمای خیابان، عواملی چون زاویه دید پرسپکتیو و بعد چهارم یعنی حرکت دارای نقش تعیین کننده است.
به همین دلیل بیان مفاهیم و انتقال دیدگاه‌های مختلف مستلزم پایه‌گذاری الفبایی ویژه و نگرشی خاص در قبال ویژگی‌های کالبدی خیابان شهری است.
برش بی توجهی به نیازهای حقیقی شهروندان در شهرسازی
مهندس علی پناه، کارشناس حوزه معماری و شهرسازی در این باره می‌گوید: هدف هر طرح یا برنامه ای در شهرسازی باید در راستای ایجاد بهترین شرایط زندگی و فرصت‌ها برای شهروندان باشد.
به نحوی که این هدف علاوه بر اینکه باید با ارزان‌ترین هزینه‌ها و کمترین لطمات کاری اجرا شود بلکه ارزش‌های افزوده‌ای را برای شهروندانش به‌همراه داشته باشد.
به طور مثال در کلانشهرهایی که جمعیت بالایی را دارند ساخت و احداث میادین، گذرگاه‌ها، تقاطع‌ها، زیرگذرها، پل‌های هوایی، پیاده روها و... باید ضمن رعایت تمامی اصول شهرسازی به نحوی طراحی و ساخته شود که تردد شهروندان را روان‌تر و تسهیل نماید.
وی می‌افزاید: متأسفانه در حال حاضر در خیلی از کلانشهرهای ایران این نوع فضاهایی که برای شهروندان طراحی می‌شود برپایه اصول مهندسی نیست و باعث شده تردد درون شهری شهروندان با مشکل مواجه شود و حتی منجر به اشکالاتی چون مزاحمت‌های ترافیکی، تصادفات زیاد و اتلاف وقت شهروندان شده است این در حالی است که اگر ساخت این تقاطع‌ها، زیرگذرها، پل‌های عابرپیاده، میدان‌ها و... متناسب با اصول دقیق شهرسازی صورت می‌گرفت ما کمتر شاهد بی‌نظمی، آشفتگی و رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی می‌بودیم.
این کارشناس حوزه شهری تأکید کرد: در شهر کنونی تهران این نوع معابر به‌دلیل ضعف‌ها و نقص‌هایی که دارد باعث شده عبور و مرور شهروندان چه در پیاده روها و خیابان‌ها یا حتی پل‌های مخصوص عابرپیاده با مشکلاتی روبه‌رو شود چرا که در زمان اجرا و پیاده سازی این طرح‌ها به ظرفیت و ایمنی و همچنین بر اساس اصول شهرسازی صورت نگرفته است و هزینه‌های سنگینی را بر شهروندان و مدیریت شهری تحمیل کرده است.
او با اشاره به اینکه در حال حاضر در کلانشهری مثل تهران مردم برای عبور و مرور و تردد بویژه از تونل‌ها، پل‌های عابرپیاده، تقاطع‌ها و زیرگذرها باید ساعت‌ها وقت تلف کنند، می‌افزاید: اصلاح مهندسی معابر، تقاطع‌ها یکی از مواردی است که باید مورد توجه مدیران شهری قرار گیرد چرا که با اجرای آن علاوه بر اینکه در روان‌سازی تردد شهری و حمل و نقل مؤثر واقع شود می‌تواند در کاهش اتلاف وقت شهروندان، به حداقل رساندن هزینه‌های شهری و استفاده بهینه از ظرفیت شهر در راستای ایجاد محیطی بهتر برای شهروندان کمک کند.
وی در ادامه اظهار می‌دارد: در شهرسازی باید در وهله نخست با توجه به روش‌ها و مطالعات علمی به مسائلی چون زیبایی، مالی، سیاسی، حقوقی و اجتماعی نیز توجه ویژه‌ای کرد و از این رهگذر باید بتوانیم به نیازهای حقیقی و تمایلات شهروندان پاسخ دهیم و به طور کلی از هر‌گونه تصمیمی که زندگی را در شهرها برای شهروندان سخت و دشوار نماید، پرهیز کرد و این کارشناس حوزه شهرسازی می افزاید باید از کار کارشناسی و توان مهندسان و متخصصان امور شهری که پیشتر در این زمینه تجربیات موفقی داشتند و کارنامه کاری‌شان مورد ارزیابی قرار گرفته را به کار گرفت چرا که در شرایط کنونی با توجه به کمبود منابع و افزایش هزینه‌های اداره شهر دیگر فرصتی برای آزمون و خطا وجود ندارد و شهروندان نباید بابت طرح‌ها و برنامه‌ها بویژه در حوزه شهرسازی هزینه‌های مضاعفی را بپردازند.
البته این به معنی نفی تلاش‌ها و خدمات مدیران شهری نیست بلکه شرایط امروز ایجاب می‌کند در ساخت میادین، گذرگاه‌ها، تقاطع‌ها و... از دوباره کاری‌ها و اتلاف منابع پرهیز کرد و پروژه‌ها را با کمترین هزینه و بیشترین بهره برداری به سرانجام رساند.
این کارشناس حوزه شهرسازی اظهار می‌دارد: متأسفانه در چند سال اخیر بیشترین طرح و ساخت و ساز‌هایی که در حوزه شهری بویژه در زمینه معابر عمومی انجام گرفته حقوق بخش اعظمی از شهروندان در استفاده از فضاهای شهری نادیده گرفته شده است و پروژه‌هایی که در تهران به اجرا درآمده بیشتر با رویکرد توجه به قشر خاصی مانند رانندگان خودروها و موتورسواران بوده است و هیچ سهمی برای سایر شهروندان همچون عابران پیاده، دوچرخه سواران و معلولان در نظر گرفته نشده است و همین مسأله رفت و آمد درون شهری و تردد عمومی را با اشکالات و مشکلات فراوانی مواجه کرده است که در این زمینه نیز مدیران بخش شهرسازی شهرداری‌ها باید چاره اندیشی کنند.
روزنامه ایران
تهرام/1735
انتهای پیام طراحی شهری، مطالعه طراحی در حوزه‌های عمومی شهر مانند خیابان‌ها، میادین، تقاطع‌ها، پارک‌های عمومی و همچنین نماهای ساختمان‌هایی است که متعلق به عموم مردم هستند.
برنامه طراحی شهری یا نیازهای اقتصادی و اجتماعی جامعه، به منزله مولد یا پایه فعالیت‌های ساختمان‌های شهر نشان داده شده است.
شکل شهر، بیان کالبدی فرهنگ تعریف شده مستقیماً به رضایت استفاده کنندگان و در نهایت به مشارکت عمومی در فرآیند طراحی مرتبط است.
در مقوله طراحی شهری مهم‌ترین نقش‌ها متعلق به میدان‌ها، خیابان‌ها و تقاطع‌ها است، اما معنا و نقشی که این عناصر اساسی در شهرها برعهده دارند، به تدریج مورد غفلت قرار گرفته و در سال‌های اخیر به سختی می‌توان به طراحی و توسعه خیابان‌ها، تقاطع‌ها و میدان‌های دلپذیری با کیفیت واقعی دست یافت یا باید گفت بر اثر دیدگاه‌های جدیدی که ارائه شده، تعاریف دیگری از آنها مدنظر قرار گرفته است.
در این خصوص، مسأله برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی مطرح است و با توجه به چگونگی تخصیص و توزیع منابع، نقش دولت به شکلی بارز جلوه می‌کند.
در این میان خیابان به عنوان یک شریان ارتباطی زیربنایی‌ترین عنصر در ساختار کالبدی هر مجموعه زیستی به شمار می‌آید. امکانات زیربنایی در زمینه حمل و نقل باید به گونه‌ای طراحی شود که با گسترش بافت شهر و رشد جمعیت انعطاف پذیر و قابل گسترش باشد.
اگرچه اهمیت خیابان در طراحی شهری به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است، اما خیابان‌ها اغلب بدون چارچوب مفهومی واضح و استواری به نظر می‌رسند.
آنچه از نام خیابان در قدم نخست به یاد هر شخص می‌آید همان نقش بارز تردد و جابه‌جایی یا یک راه عبوری است.
درحالی که خیابان به عنوان یکی از عناصر مهم شکل دهنده فرم اصلی شهر، نماد فرهنگی و اجتماعی و برقرار کننده ارتباط فضایی و اتصال فعالیت‌های شهری بوده و همواره مورد توجه شهرسازان و برنامه ریزان شهری قرار داشته است. مسأله‌ایمنی در کنار زیبایی و رعایت اصول طراحی شهری بسیار حائز اهمیت است، تقاطع‌ها در خیابان‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار هستند چراکه طبق آمار ارائه شده بخشی از تصادفات به عدم رعایت نکات ایمنی، حق تقدم و اصول طراحی در تقاطع‌ها باز‌می‌گردد.
تقاطع‌ها به عنوان محل تلاقی دو یا چند محور بخش مهمی از شبکه‌های معابر شهری را تشکیل می‌دهند.
بنابراین باید مسئولان ذیربط و کارشناسان تقاطع‌ها را با دقت بیشتری طراحی کنند تا برای همه کاربران ایمن باشد.
یک مسأله حائز اهمیت در ایمنی جاده‌ها و خیابان‌ها برخورد وسایل نقلیه و کاربران مانند دوچرخه سواران، موتورسیکلت‌ها و عابران پیاده در تقاطع‌ها است.
در تقاطع‌ها اغلب راننده از وضعیت سایر کاربران بی‌خبر است که این امر می‌تواند منجر به تصادف شود.
در حالی که با رعایت اصول طراحی می‌توان این کمبود آگاهی از وضعیت سایر کاربران را جبران کرد و اینجاست که نقش چگونگی طراحی در خیابان‌ها ازجمله تقاطع‌ها به خوبی ملموس می‌شود.
وضع موجود تقاطع‌ها
اگر به وضعیت موجود تقاطع‌ها دقت شود متوجه خواهیم شد بسیاری از آنها برای رانندگان طراحی شده‌اند و کمتر توجهی به کاربران دیگر شده است و امتیازاتی از جمله اختصاص خطوط دوچرخه سواری، خطوط فیلتر شده برای موتورسیکلت‌ها و... در نظر گرفته نشده است.
در حالی که در یک طراحی خوب شهری باید تمام امکانات برای تمام کاربران بویژه کاربران نابینا، دارای معلولیت حرکتی، دوچرخه سواران و راکبان موتورسیکلت در نظر گرفته شود.
عدم حمایت آشکار از این کاربران انتظارات رانندگان را برای مقابله با آنها نیز کاهش می‌دهد.
این قضیه می‌تواند باعث ایجاد خطایی تحت عنوان «دیده شده، اما ناخوشایند به دیده شدن» شود.
در راستای همین معضل اخیراً تحقیقاتی در این زمینه صورت گرفته شده تا بدانیم:چگونه کاربران مختلف جاده‌ها و خیابان‌ها در تقاطع‌ها تعامل دارند.آنچه که آنها برای حمایت از تعاملات ایمن باید بدانند.
گام بعدی در این خصوص استفاده از یک سیستم طراحی مبتنی بر سیستم‌های اجتماعی، برای ایجاد مفاهیم طراحی جدید تقاطع است.
یک سیستم اجتماعی-تکنیکی سیستمی است که در آن انسان و فناوری برای یک هدف تعامل دارند.
هدف توسعه مجموعه‌ای از طرح‌های تقاطع جدید است که بهتر از «نیازهای آگاهی شرایط» تمام کاربران پشتیبانی می‌کند.
درک تنوع کاربران
هدف اصلی از طراحی تقاطع افزایش ظرفیت و قابلیت گذردهی آن، کاهش احتمال برخورد میان وسایل نقلیه موتوری، غیرموتوری و پیاده‌ها و تأمین راحتی و آرامش برای استفاده کنندگان با توجه به ملاحظات ایمنی، اقتصادی و زیست محیطی است.
مهم‌ترین یافته‌های مطالعات جاده‌ای و خیابان‌ها این‌است که کاربران مختلف جاده و خیابان به‌طور مشابه موقعیت تقاطع را تجربه کنند.
از نظر انتقادی، این تفاوت‌ها می‌توانند منازعات ایجاد کنند به عنوان مثال، رانندگان نسبت به سایر کاربران هوشیارانه‌تر عمل می‌کنند بویژه در جاهایی که چراغ راهنمایی تعبیه شده است و در مقابل دوچرخه سواران و راکبان موتورسیکلت در یک مسیر ایمن تردد خواهند کرد و از طریق ترافیک با خیال راحت فیلتر می‌شوند.
یک نتیجه کلیدی یافته‌های محققان این بود که تقاطع‌ها باید طراحی شوند تا نیازهای مختلفی را در مورد همه کاربران مرتفع سازد.
محیط باید تداخلات ایمنی را تضمین کند تا اطمینان حاصل شود که تمام کاربران نسبت به وضعیت یکدیگر آگاهی دارند و رفتارهای احتمالی هر یک را درک می‌کنند.
بر این اساس، باید در مورد طراحی مجموعه‌ای از تقاطع‌های جدید از یک طراحی سیستم‌های اجتماعی جدید استفاده شود. در میان این رویکرد به ایجاد سیستم‌هایی با ظرفیت‌های بالا پرداخته می‌شود و می‌تواند با مجموعه‌ای متنوع از نیازهای کاربر نهایی روبه‌رو شود و آنها را رفع سازد.
برای دستیابی به این هدف، ارزش‌های اصلی متعددی درنظر گرفته می‌شود:انسان‌ها باید به عنوان عنصری ارزشمند درنظر گرفته شوند.
فناوری باید به عنوان یک ابزار برای کمک استفاده شود و نباید به عنوان جایگزین انسان‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
طراحی باید نیازهای خاص و ترجیحات کاربران مختلف را درنظر بگیرد.
طراحی برای تقاطع بهتر
در طراحی تقاطع‌ها باید نیازها و جایگاه رانندگان، دوچرخه سواران، عابرین پیاده و راکبان موتورسیکلت مورد ارزیابی و بررسی قرار بگیرد تا تقاطعی بهینه طراحی شود که هریک از کاربران در آن احساس رضایت و امینت داشته باشند.
در این طراحی باید همبستگی با ارزش‌های سیستم‌های اجتماعی و دستیابی به توابع تقاطع اصلی یعنی حداقل‌سازی برخوردها، حداکثر بهره وری، بهینه سازی، انعطاف پذیری و نیاز کاربران درنظر گرفته شود.
راه پیش رو برای طراحی تقاطع چیست؟
سیستم‌های حمل و نقل جاده‌ای و خیابانی در آینده به‌طور چشمگیری با امروز متفاوت خواهند بود.
تقاطع‌ها هوشمندانه خواهند شد به عنوان نمونه می‌توان به ظرفیت قابلیت صحبت با وسایل نقلیه یا وسایل نقلیه بدون راننده اشاره کرد.
با وجود این، دستیابی به این هدف مستلزم پیمودن مسیری طولانی است که در کوتاه مدت میسر نمی‌شود.
البته باید گفت در کوتاه مدت، تقاطعات احتمالاً از ترکیبی شامل وسایل نقلیه استاندارد، وسایل نقلیه نیمه خودکار و همچنین دوچرخه سواران، موتورسیکلت‌ها، عابرین پیاده و شاید اشکال جدیدی از کاربرانی که در معرض آسیب پذیری هستند، تشکیل شود.
بی‌شک بدون تغییر، تقاطع‌ها همچنان به کشتن و آسیب رساندن به کاربران ادامه خواهند داد.
تحقیقات پیام‌های مهمی را برای چگونگی طراحی تقاطع‌های آینده ارائه می‌دهند.
طراحان باید به همان اندازه نیازهای همه کاربران را درنظر بگیرند و نه فقط اینکه به رانندگان توجه شود و وسایل نقلیه بدون راننده و سیستم‌های خودکار گسترش یابد.
طراحان باید کاربران را از لحاظ فیزیکی جداسازی کنند و هدف خود را ایجاد ارتباط بین کاربران قرار دهند.
در پایان هم باید گفت ضرورت مواجهه فعالانه با معضلات شهر و یاری رساندن به دست اندرکاران اجرایی وظیفه همه متخصصان و صاحبنظران این حرفه است.
روند تحول و شکل‌گیری شهرها گویای ضرورت اتخاذ نگرشی خاص و متفاوت در قبال ویژگی‌های کالبدی خیابان است، بدین معنی که می‌توان ارزش‌های کالبدی خیابان را از لحاظ سیمای شهری به گونه‌ای متفاوت از سایر عناصر کالبدی شهر مانند میدان یا یک مجموعه معماری درنظر گرفت.
در نظاره سیمای خیابان، عواملی چون زاویه دید پرسپکتیو و بعد چهارم یعنی حرکت دارای نقش تعیین کننده است.
به همین دلیل بیان مفاهیم و انتقال دیدگاه‌های مختلف مستلزم پایه‌گذاری الفبایی ویژه و نگرشی خاص در قبال ویژگی‌های کالبدی خیابان شهری است.
برش بی توجهی به نیازهای حقیقی شهروندان در شهرسازی
مهندس علی پناه، کارشناس حوزه معماری و شهرسازی در این باره می‌گوید: هدف هر طرح یا برنامه ای در شهرسازی باید در راستای ایجاد بهترین شرایط زندگی و فرصت‌ها برای شهروندان باشد.
به نحوی که این هدف علاوه بر اینکه باید با ارزان‌ترین هزینه‌ها و کمترین لطمات کاری اجرا شود بلکه ارزش‌های افزوده‌ای را برای شهروندانش به‌همراه داشته باشد.
به طور مثال در کلانشهرهایی که جمعیت بالایی را دارند ساخت و احداث میادین، گذرگاه‌ها، تقاطع‌ها، زیرگذرها، پل‌های هوایی، پیاده روها و... باید ضمن رعایت تمامی اصول شهرسازی به نحوی طراحی و ساخته شود که تردد شهروندان را روان‌تر و تسهیل نماید.
وی می‌افزاید: متأسفانه در حال حاضر در خیلی از کلانشهرهای ایران این نوع فضاهایی که برای شهروندان طراحی می‌شود برپایه اصول مهندسی نیست و باعث شده تردد درون شهری شهروندان با مشکل مواجه شود و حتی منجر به اشکالاتی چون مزاحمت‌های ترافیکی، تصادفات زیاد و اتلاف وقت شهروندان شده است این در حالی است که اگر ساخت این تقاطع‌ها، زیرگذرها، پل‌های عابرپیاده، میدان‌ها و... متناسب با اصول دقیق شهرسازی صورت می‌گرفت ما کمتر شاهد بی‌نظمی، آشفتگی و رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی می‌بودیم.
این کارشناس حوزه شهری تأکید کرد: در شهر کنونی تهران این نوع معابر به‌دلیل ضعف‌ها و نقص‌هایی که دارد باعث شده عبور و مرور شهروندان چه در پیاده روها و خیابان‌ها یا حتی پل‌های مخصوص عابرپیاده با مشکلاتی روبه‌رو شود چرا که در زمان اجرا و پیاده سازی این طرح‌ها به ظرفیت و ایمنی و همچنین بر اساس اصول شهرسازی صورت نگرفته است و هزینه‌های سنگینی را بر شهروندان و مدیریت شهری تحمیل کرده است.
او با اشاره به اینکه در حال حاضر در کلانشهری مثل تهران مردم برای عبور و مرور و تردد بویژه از تونل‌ها، پل‌های عابرپیاده، تقاطع‌ها و زیرگذرها باید ساعت‌ها وقت تلف کنند، می‌افزاید: اصلاح مهندسی معابر، تقاطع‌ها یکی از مواردی است که باید مورد توجه مدیران شهری قرار گیرد چرا که با اجرای آن علاوه بر اینکه در روان‌سازی تردد شهری و حمل و نقل مؤثر واقع شود می‌تواند در کاهش اتلاف وقت شهروندان، به حداقل رساندن هزینه‌های شهری و استفاده بهینه از ظرفیت شهر در راستای ایجاد محیطی بهتر برای شهروندان کمک کند.
وی در ادامه اظهار می‌دارد: در شهرسازی باید در وهله نخست با توجه به روش‌ها و مطالعات علمی به مسائلی چون زیبایی، مالی، سیاسی، حقوقی و اجتماعی نیز توجه ویژه‌ای کرد و از این رهگذر باید بتوانیم به نیازهای حقیقی و تمایلات شهروندان پاسخ دهیم و به طور کلی از هر‌گونه تصمیمی که زندگی را در شهرها برای شهروندان سخت و دشوار نماید، پرهیز کرد و این کارشناس حوزه شهرسازی می افزاید باید از کار کارشناسی و توان مهندسان و متخصصان امور شهری که پیشتر در این زمینه تجربیات موفقی داشتند و کارنامه کاری‌شان مورد ارزیابی قرار گرفته را به کار گرفت چرا که در شرایط کنونی با توجه به کمبود منابع و افزایش هزینه‌های اداره شهر دیگر فرصتی برای آزمون و خطا وجود ندارد و شهروندان نباید بابت طرح‌ها و برنامه‌ها بویژه در حوزه شهرسازی هزینه‌های مضاعفی را بپردازند.
البته این به معنی نفی تلاش‌ها و خدمات مدیران شهری نیست بلکه شرایط امروز ایجاب می‌کند در ساخت میادین، گذرگاه‌ها، تقاطع‌ها و... از دوباره کاری‌ها و اتلاف منابع پرهیز کرد و پروژه‌ها را با کمترین هزینه و بیشترین بهره برداری به سرانجام رساند.
این کارشناس حوزه شهرسازی اظهار می‌دارد: متأسفانه در چند سال اخیر بیشترین طرح و ساخت و ساز‌هایی که در حوزه شهری بویژه در زمینه معابر عمومی انجام گرفته حقوق بخش اعظمی از شهروندان در استفاده از فضاهای شهری نادیده گرفته شده است و پروژه‌هایی که در تهران به اجرا درآمده بیشتر با رویکرد توجه به قشر خاصی مانند رانندگان خودروها و موتورسواران بوده است و هیچ سهمی برای سایر شهروندان همچون عابران پیاده، دوچرخه سواران و معلولان در نظر گرفته نشده است و همین مسأله رفت و آمد درون شهری و تردد عمومی را با اشکالات و مشکلات فراوانی مواجه کرده است که در این زمینه نیز مدیران بخش شهرسازی شهرداری‌ها باید چاره اندیشی کنند.
روزنامه ایران
تهرام/1735
کپی شد
