تاکنون پادگان‌های قلعه‌مرغی و پادگان ٠٦ پاسداران تخلیه شده‌اند که البته تکلیف اولی با فرمان مقام معظم رهبری با تبدیل بخشی از آن به‌عنوان بوستان ولایت مشخص شده است.
حالا چند روزی است که با خشک‌شدن درختان پادگان ٠٦ منطقه پاسداران موضوع خروج پادگان‌ها بر سرزبان‌ها افتاده است. بخشی از این نگرانی‌ها برای تخریب میراث تاریخی این مکان‌هاست و بخشی دیگر مربوط به تبدیل درخت‌های سبز محوطه به ساختمان‌های غول‌پیکر و البته روایت‌ها از نتیجه مذاکرات مسئولان نیروی زمینی ارتش، شهرداری ووزارت راهوشهرسازی همچنان در ابهام است.
حالا چند روز از سخنان حمید فرخ‌نژاد، بازیگر که خانه‌اش روبه‌روی پادگان ٠٦ در پاسداران است، برای تشکیل کمپینی به منظور آنچه او نجات این پادگان می‌داند، می‌گذرد.
بعد از سخنان حاکی از نگرانی او درباره وضع این پادگان قدیمی و درختان آن، حالا مسئول رسانه‌های نیروی زمینی ارتش در گفت‌وگو با «شهروند» درباره آخرین مذاکرات تعیین تکلیف پادگان‌ها در شهرها از خروج دو پادگان ٠٢ قلعه‌مرغی و ٠٦ پاسداران می‌گوید. به گفته او، کار تخلیه آنها به پایان رسیده است. با این توضیح که تخلیه پادگان‌ها تنها در شهر تهران نیست:
«در شهرهایی مانند مشهد، بیرجند، تبریز، ساری و در برخی شهرهای دیگر هم پادگان‌هایی در حوزه شهری وجود داشت که براساس دستورالعمل ستاد کل نیروی مسلح به سمت نوسازی رفتند و از شهر خارج شده‌اند.»
جعفر خطیر معتقد است که برای این موارد حتما باید ستاد کل نیروهای مسلح تصمیم‌گیری کند یا برای آنها قیمت‌گذاری کند، درحالی که هنوز هیچ تصمیم قطعی برای این اراضی و کاربری آنها گرفته نشده است.
او در توضیح تعیین تکلیف برای این اراضی از قدمت و سابقه تاریخی این مکان‌ها یاد کرد که باید با رایزنی‌ها دستوراتی درباره آنها صادر شود.
اما موضوع تخریب فضای درونی پادگان ٠٦ پاسداران که از چند روز قبل با حرف‌های حمید فرخ‌نژاد در صدر خبرها نشسته است، از نظر اعضای شورای شهر قابل پیگیری است.
علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران دیروز در نشست خبری که بعد از جلسه شورای شهر داشت، در این‌باره توضیح داد: «براساس رأی کمیسیون ماده ٥، ٧٠درصد سطح این پادگان باید در اختیار شهر و ٣٠درصد از سطح پادگان نیز باید متعلق به ارتش باشد.
براساس این مصوبه ارتش می‌تواند در بخشی از این ٣٠درصد ساخت‌وساز کند که درحال حاضر هم، ساخت‌وسازش طبق قاعده جلو رفته است و تنها موضوعی که مطرح است، بحث عدم رسیدگی مناسب به درختان است که آن موضوع را پیگیری می‌کنیم، وگرنه بحث سوداگری در کار نیست.» حمید فرخ‌نژاد که خانه‌اش در همسایگی پادگان ٠٦ پاسداران است، چند روز قبل در این‌باره گفت: «ادامه‌یافتن این وضع برای محوطه تاریخی پادگان 06 جنایت درحق تاریخ،جغرافیاومحیط‌زیست محسوب می‌شود.»
گزارش‌ها البته نشان می‌دهد که در سه‌سال گذشته درخت‌های این پادگان درحال خشک‌شدن است و ساختمان وضعیت خوبی ندارد.
تصویب یک قانون، ماجراهای بعدسال ٨٨بود که بعد از٤سال طرح موضوع،سرانجام نمایندگان مجلس شورای اسلامی «قانون فروش و انتقال پادگان‌ها و سایر اماکن نیروهای مسلح به خارج از حریم شهرها» را تصویب کردند تا شهرداری و وزارت راهوشهرسازی براساس یک چارچوب مشخص برای خرید و انتقال اراضی نظامی و پادگان‌ها اقدام کنند تا در نهایت زمین‌های آزادشده برای کمبود سرانه‌های خدماتی شهر به کار گرفته شود اما با گذشت بیش از ٨سال از تصویب هنوز تکلیف خیلی از این اراضی مشخص نیست.
احمد حکیمی‌پور، عضو سابق شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «شهروند» درباره دلیل به نتیجه‌نرسیدن مذاکرات در این چند سال به پیچیده‌بودن این پروسه اشاره کرد: «درباره این پادگان‌ها مراجع نظامی باید تصمیم‌گیری کنند اما به نظر می‌رسد که شهرداری و سایر نهادها هم برای خرید اراضی مشکلات نقدینگی داشته باشند، ضمن اینکه نهادها باید زمین‌هایی برای جایگزینی این اراضی مشخص کنند. بنابراین تعیین تکلیف برای پادگان‌ها کار زمانبر و سنگینی است.»
او معتقد است که البته در دوره گذشته مدیریت شهری هم مذاکرات خوبی انجام گرفته است تا برای واگذاری پادگان‌هایی که در مسیر شریان‌های اصلی شهر هستند، به تفاهم برسند اما مذاکرات هنوز نتیجه نداده است: «مدیریت شهری جدید باید این موضوعات را تا حصول نتیجه پیگیری کند.»
حکیمی‌پور درباره پادگان ٠٦ پاسداران این را هم گفت که براساس ضوابط میراث فرهنگی اگر قابلیت تاریخی این اراضی مشخص شود، قانون اجازه ساخت‌وساز آن را نمی‌دهد: «مراجع قانونی با توجه به مستنداتی که از ثبت اثر به‌عنوان یک اثر تاریخی دارند، می‌توانند این مسأله را پیگیری کنند.»
بر اساس آنچه که در «قانون فروش و انتقال پادگان‌ها و سایر اماکن نیروهای مسلح به خارج از حریم شهرها» آمده است، این اراضی برای خروج از شهرها با سه روش مزایده، توافق یا فروش قابلیت معامله دارد و منابع مالی خرید این زمین‌ها هم باید در بودجه سنواتی دولت یا از طریق عرضه اوراق مشارکت دیده شود.
شهرداری هم می‌تواند بعد از تعیین تکلیف برای نحوه تملک، این اراضی را توسط وزارتخانه‌های دفاع، راهوشهرسازی و کشاورزی، عرصه‌های آزادشده به نفع شهر در اختیار بگیرد. درمجموع ٢٨٧٣ هکتار از مساحت تهران تحت مالکیت مراکز نظامی و پادگان‌ها است که تقریبا ٥١٩ هکتار از آن قابلیت خروج از تهران را دارد.
این قانون به وزارت راهوشهرسازی، شهرداری یا سایر دستگاه‌های اجرایی اجازه داده بود تا با هماهنگی وزارت دفاع، عرصه و اعیان پادگان‌ها به جز مراکز علمی، پژوهشی، درمانی و مسکونی نیروهای مسلح، اماکن نیروهای مقاومت بسیج، ناجا، وزارت دفاع و سپاه انصار که از این قانون مستثنی هستند را به قیمت کارشناسی روز خریداری و یا آن‌که برای جابه‌جایی آنها اقدام و توافق کنند.
به این صورت که ارزش زمین به صورت تفکیک‌نشده معادل 35درصد ارزش کاربری مسکونی تفکیک‌شده و همجوار این املاک قیمت‌گذاری شده و خریداری یا توافق شود.
پژمان پشمچی‌زاده، معاون سابق معماری و شهرسازی شهرداری تهران هم سال گذشته «دشواری در تأمین منابع مالی» و «نبود مدیریت یکپارچه برای ایجاد هماهنگی‌های لازم» را دلیل اجرانشدن این قانون دانست. با اینکه شهرداری تهران بر اساس قانون مکلف بر اجرای این قانون است، اما برخی مدیران شهری معتقدند که تعیین تکلیف برای این اراضی به شهرداری ربطی ندارد و شورایعالی معماری و شهرسازی کشور در حال مذاکره برای این اراضی است؛ البته پیگیری‌های بیشتر خبرنگار «شهروند» از مسئولان شهرداری و وزارت راهوشهرسازی تا ساعت تنظیم گزارش بی‌نتیجه ماند.
امیر سرتیپ دوم مسعود باقری، معاون مهندسی نیروی زمینی ارتش در آبان ماه سال گذشته هم گفته بود که سال پیش بحث جابه‌جایی پادگان‌ها و اراضی نیروهای مسلح از مناطق شهری به خارج از شهرها مطرح شد تا این اراضی از کاربری نظامی به کاربری شهری تبدیل شود: «براساس قانون اجرای این دستور بر عهده وزارت دفاع بود و ارتش نیز بارها به دولت اعلام کرد در خارج از شهرها نیازمند پادگان است، وزارت دفاع به وظیفه خود عمل نکرد و ارتش جمهوری اسلامی ایران خود به صورت مستقیم در این زمینه ورود پیدا کرد.
اعتبارات دولتی در این راستا محقق نشده است با این حال در ٢٦ مرکز استان و شهرستان بزرگ که پادگان آنها داخل شهرها هستند به دنبال جابه‌جایی پادگان‌ها هستیم.»
براساس قانون مصوب مجلس در تفکیک اراضی پادگان‌ها، ٤٣,٥درصد از این اراضی برای خدمات شهری ازجمله فضای سبز و معابر شهری در نظر گرفته خواهد شد اما بقیه اراضی قابلیت تغییر کاربری به مسکونی، تجاری و اداری برای تامین درآمد ساخت پادگان را دارد.
از «باغ شاه» تا «جی»، «جمشیدیه» و «عشرت‌آباد»
با اینکه در روزهای گذشته بیش از همه پادگان ٠٦ بر سر زبان‌ها افتاده اما بقیه پادگان‌های قدیمی تهران هم در سال‌های گذشته، ماجراهای زیادی را از سر گذرانده‌اند.
پادگان ٠٦ همان‌طور که آمد، عمارت‌های قاجاری محوطه نظامی پادگان 06 ارتش در چهارراه پاسداران تهران‌رو به ویرانی است و درخت‌های کهنسالش از سه‌سال پیش خشک شده. با وجود ارزش میراثی این پادگان و هویتی که در خود دارد، زمزمه تغییرکاربری آن بر سر زبان‌ها افتاده و درحالی‌که از سه‌سال پیش تخلیه شده، گفته می‌شود قرار است به مجتمع تجاری یا بانک تبدیل شود. با این حال شورای شهر قول داده که پادگان ٠٦ را نجات دهد.
«حر»؛ پادگان باغ شاه
میدان حر که به داشتن مجسمه و پادگانی که در خود دارد معروف است، زمانی به باغ شاه معروف بود. محدوده وسیع جنوب غربی خیابان امام خمینی(ره) باغ وسیعی بود که از دوران ناصری، باغ شاه خوانده می‌شد. از باغ شاه که بیشتر از ١٠٠سال پیش منتهی‌الیه غربی تهران بود، پادگان حر باقی مانده است.
سال ١٣٦١ بود که این میدان و پادگان قدیمی آن به حر تغییر نام داد. این‌جا روزگاری تفرجگاه ناصرالدین شاه قاجار بود و بسیاری از رویدادهای مهم در آن اتفاق افتاد.
پرواز در پادگان قلعه‌مرغی
سال 1300 بود که قلعه‌مرغی را ساختند. این پادگان اکنون اولین پایگاه هوایی تهران شناخته می‌شود. اوایل ماه مهر بود که طرح موزه شدن این پادگان مطرح شد، طرحی که البته زمانی از سوی شهید ستاری عنوان شده بود. ٦سال پیش اما دور از سابقه این مکان، فرودگاه و پادگان قلعه مرغی به بوستان ولایت تبدیل شد. احمد مسجدجامعی، عضوشورای شهرتهران موضوع تبدیل این مکان به موزه را در نهمین جلسه شورای شهر مطرح کرد: «با توجه به اینکه پادگان قلعه‌مرغی آشیانه‌هایی دارد که از بعد تاریخی و معماری ممتاز هستند؛ پیشنهاد می‌دهم در این مکان موزه نیروی هوایی افتتاح شود.»
پادگان ولیعصر؛ عشرت‌آباد
عمارت کلاه فرنگی یا کاخ عشرت‌آباد بنای تاریخی شناخته شده‌ای است که ناصرالدین شاه بعد از نخستین سفرش به فرنگ، هوس کرد که آن را بسازد.
این عمارت در میدان سپاه و در پادگان عشرت‌آباد یا ولیعصر جای گرفته است؛ یکی از کاخ‌های ییلاقی ناصرالدین شاه که بعد از سرنگونی قاجار، کاخ و خانه‌های پیرامون آن به شهربانی واگذار شد و تاریخش به نظامیان گره خورد.
این‌جا جایی است که در ١٥ خرداد ٤٢ ، امام خمینی(ره) به‌مدت یک ماه و هفت روز در زندانش بازداشت شد و سالیانی گذشت تا به گارد پهلوی تحویل داده شود.
پادگان عشرت آباد پس از پیروزی انقلاب از سوی نیروی‌های سپاه پاسداران مصادره شد و بعدها به نیروی هوایی سپاه اختصاص پیدا کرد و نامش عوض شد: «پادگان ولیعصر» تاریخ تحول بسیاری در این بنا پدید آورد چنان که از تمام بناهای محوطه کلاه فرنگی تنها کاخ اصلی بر جای مانده است.
موضوعی که درباره این پادگان جنجال‌برانگیز شد، ساخت‌و‌سازهای بسیاری در داخل آن بود، ساخت و سازی که کسی نتوانست جلوی آن را بگیرد و دست آخر سایه‌ای شد بر سر تاریخ کلاه‌فرنگی.
در دل هر پادگان، قصه‌ای است
پادگان‌هایی که اکنون در گوشه و کنار شهر می‌بینیم، در دل خود تاریخی نگه داشته‌اند. این سربازخانه‌ها با ویژگی‌ها و خاطره‌های منحصر‌به‌فردشان میراث این سرزمین‌اند و با وجود این در طول سالیان، بخش‌هایی از آنها از بین رفته یا تغییر کرده است؛ مثل جمشیدیه، قلعه‌مرغی و جِی.
اغلب پادگان‌هایی که درباره معماری آنها و تاریخشان صحبت می‌شود، در دوره رضاشاه شکل گرفته‌اند. رضاشاه در این‌باره دو استراتژی داشت؛ یکی افزایش تسلط نظامی و دیگری تربیت افسران توانمند. هر کدام از این پادگان‌ها، هنگ‌های نظامی مختلفی را در برمی‌گرفتند و اهمیت‌شان در تقسیم قدرت بود.
وقتی از میراث تاریخی این مکان‌ها می‌گوییم، می‌توان باغ شاه را مثال زد؛ پادگانی که ساختمان‌های متعدد تاریخی در آن جای گرفته. مثل خانه تیمورتاش و تمام آثار بازمانده از ناصرالدین‌شاه در آن. در همین پادگان کسانی چون صوراسرافیل و ملک المتکلمین؛ یعنی نخستین شهدای راه قلم به خاک سپرده شدند.
پادگان باغ شاه که اکنون «حُر» نام گرفته است، روزگاری نخستین میدان اسبدوانی تهران بود و حتی طرح کودتا و بمباران مجلس، نخستین‌بار آن‌جا مطرح شد.
باغ‌شاه در دوره رضاشاه اهمیت بسیاری داشت؛ چون هم به کاخ مرمر، محل اقامت او نزدیک بود و هم اهمیت نظامی آن غیر قابل انکار. دانشگاه امام علی کنونی یادگار دانشکده افسری روزگار رضاشاه است.
اولین دانشگاه افسری تهران البته همان عمارت قزاق‌خانه‌ای است که در ضلع غربی میدان مشق قرار گرفته. افسران عالی‌رتبه بسیاری که این‌جا محل رفت و آمدشان بود، در نزدیکی میدان مشق خانه داشتند؛ مثل حبیب‌الله شیبانی. خودِ میدان حُر حتی بخشی از باغ‌شاه بود و در حال حاضر فرماندهی دانشگاه افسری در این پادگان است.
اینها همه اتفاقات مهمی است که پادگانی مثل باغ‌شاه را مهم می‌کند، درباره این‌جا می‌توان یک کتاب نوشت.
درباره پادگان‌های بسیاری از این شهر می‌توان سخن‌های بسیار گفت؛ مثل پادگان جی در شمال غرب تهران که ساخته شد تا در مدیریت جنگ‌های نظامی کمک‌کننده باشد و پادگان‌های دیگری که هر کدام برای هدفی ساخته شدند.
با این همه پادگان باغ‌شاه باارزش‌ترین آنها بود. بخش‌هایی از این پادگان اما با وجود ارزش تاریخی، در طول سالیان مسکونی و تجاری شده است.
پادگان‌های دیگری هم بعدها دچار تحول شدند؛ مثلا از پادگان جمشیدیه اکنون تنها بخش کوچکی باقی مانده؛ سرچهارراه امیرآباد- فاطمی و پادگان عشرت آباد که دست آخر تغییرات بسیاری به خود دید.
نمونه دیگر پادگان قزل قلعه است که میدان میوه و تره بار شده. این پادگان نخستین مرکز دپوی سلاح در ایران است و به همین دلیل به قزل قلعه معروف و بعدها به زندان تبدیل شد. در دل تمامی این پادگان‌ها تاریخی نهفته است که می‌توان قصه هر کدام را نوشت.
روزنامه شهروند
تهرام/1735
انتهای پیام حالا چند روزی است که با خشک‌شدن درختان پادگان ٠٦ منطقه پاسداران موضوع خروج پادگان‌ها بر سرزبان‌ها افتاده است. بخشی از این نگرانی‌ها برای تخریب میراث تاریخی این مکان‌هاست و بخشی دیگر مربوط به تبدیل درخت‌های سبز محوطه به ساختمان‌های غول‌پیکر و البته روایت‌ها از نتیجه مذاکرات مسئولان نیروی زمینی ارتش، شهرداری ووزارت راهوشهرسازی همچنان در ابهام است.
حالا چند روز از سخنان حمید فرخ‌نژاد، بازیگر که خانه‌اش روبه‌روی پادگان ٠٦ در پاسداران است، برای تشکیل کمپینی به منظور آنچه او نجات این پادگان می‌داند، می‌گذرد.
بعد از سخنان حاکی از نگرانی او درباره وضع این پادگان قدیمی و درختان آن، حالا مسئول رسانه‌های نیروی زمینی ارتش در گفت‌وگو با «شهروند» درباره آخرین مذاکرات تعیین تکلیف پادگان‌ها در شهرها از خروج دو پادگان ٠٢ قلعه‌مرغی و ٠٦ پاسداران می‌گوید. به گفته او، کار تخلیه آنها به پایان رسیده است. با این توضیح که تخلیه پادگان‌ها تنها در شهر تهران نیست:
«در شهرهایی مانند مشهد، بیرجند، تبریز، ساری و در برخی شهرهای دیگر هم پادگان‌هایی در حوزه شهری وجود داشت که براساس دستورالعمل ستاد کل نیروی مسلح به سمت نوسازی رفتند و از شهر خارج شده‌اند.»
جعفر خطیر معتقد است که برای این موارد حتما باید ستاد کل نیروهای مسلح تصمیم‌گیری کند یا برای آنها قیمت‌گذاری کند، درحالی که هنوز هیچ تصمیم قطعی برای این اراضی و کاربری آنها گرفته نشده است.
او در توضیح تعیین تکلیف برای این اراضی از قدمت و سابقه تاریخی این مکان‌ها یاد کرد که باید با رایزنی‌ها دستوراتی درباره آنها صادر شود.
اما موضوع تخریب فضای درونی پادگان ٠٦ پاسداران که از چند روز قبل با حرف‌های حمید فرخ‌نژاد در صدر خبرها نشسته است، از نظر اعضای شورای شهر قابل پیگیری است.
علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران دیروز در نشست خبری که بعد از جلسه شورای شهر داشت، در این‌باره توضیح داد: «براساس رأی کمیسیون ماده ٥، ٧٠درصد سطح این پادگان باید در اختیار شهر و ٣٠درصد از سطح پادگان نیز باید متعلق به ارتش باشد.
براساس این مصوبه ارتش می‌تواند در بخشی از این ٣٠درصد ساخت‌وساز کند که درحال حاضر هم، ساخت‌وسازش طبق قاعده جلو رفته است و تنها موضوعی که مطرح است، بحث عدم رسیدگی مناسب به درختان است که آن موضوع را پیگیری می‌کنیم، وگرنه بحث سوداگری در کار نیست.» حمید فرخ‌نژاد که خانه‌اش در همسایگی پادگان ٠٦ پاسداران است، چند روز قبل در این‌باره گفت: «ادامه‌یافتن این وضع برای محوطه تاریخی پادگان 06 جنایت درحق تاریخ،جغرافیاومحیط‌زیست محسوب می‌شود.»
گزارش‌ها البته نشان می‌دهد که در سه‌سال گذشته درخت‌های این پادگان درحال خشک‌شدن است و ساختمان وضعیت خوبی ندارد.
تصویب یک قانون، ماجراهای بعدسال ٨٨بود که بعد از٤سال طرح موضوع،سرانجام نمایندگان مجلس شورای اسلامی «قانون فروش و انتقال پادگان‌ها و سایر اماکن نیروهای مسلح به خارج از حریم شهرها» را تصویب کردند تا شهرداری و وزارت راهوشهرسازی براساس یک چارچوب مشخص برای خرید و انتقال اراضی نظامی و پادگان‌ها اقدام کنند تا در نهایت زمین‌های آزادشده برای کمبود سرانه‌های خدماتی شهر به کار گرفته شود اما با گذشت بیش از ٨سال از تصویب هنوز تکلیف خیلی از این اراضی مشخص نیست.
احمد حکیمی‌پور، عضو سابق شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «شهروند» درباره دلیل به نتیجه‌نرسیدن مذاکرات در این چند سال به پیچیده‌بودن این پروسه اشاره کرد: «درباره این پادگان‌ها مراجع نظامی باید تصمیم‌گیری کنند اما به نظر می‌رسد که شهرداری و سایر نهادها هم برای خرید اراضی مشکلات نقدینگی داشته باشند، ضمن اینکه نهادها باید زمین‌هایی برای جایگزینی این اراضی مشخص کنند. بنابراین تعیین تکلیف برای پادگان‌ها کار زمانبر و سنگینی است.»
او معتقد است که البته در دوره گذشته مدیریت شهری هم مذاکرات خوبی انجام گرفته است تا برای واگذاری پادگان‌هایی که در مسیر شریان‌های اصلی شهر هستند، به تفاهم برسند اما مذاکرات هنوز نتیجه نداده است: «مدیریت شهری جدید باید این موضوعات را تا حصول نتیجه پیگیری کند.»
حکیمی‌پور درباره پادگان ٠٦ پاسداران این را هم گفت که براساس ضوابط میراث فرهنگی اگر قابلیت تاریخی این اراضی مشخص شود، قانون اجازه ساخت‌وساز آن را نمی‌دهد: «مراجع قانونی با توجه به مستنداتی که از ثبت اثر به‌عنوان یک اثر تاریخی دارند، می‌توانند این مسأله را پیگیری کنند.»
بر اساس آنچه که در «قانون فروش و انتقال پادگان‌ها و سایر اماکن نیروهای مسلح به خارج از حریم شهرها» آمده است، این اراضی برای خروج از شهرها با سه روش مزایده، توافق یا فروش قابلیت معامله دارد و منابع مالی خرید این زمین‌ها هم باید در بودجه سنواتی دولت یا از طریق عرضه اوراق مشارکت دیده شود.
شهرداری هم می‌تواند بعد از تعیین تکلیف برای نحوه تملک، این اراضی را توسط وزارتخانه‌های دفاع، راهوشهرسازی و کشاورزی، عرصه‌های آزادشده به نفع شهر در اختیار بگیرد. درمجموع ٢٨٧٣ هکتار از مساحت تهران تحت مالکیت مراکز نظامی و پادگان‌ها است که تقریبا ٥١٩ هکتار از آن قابلیت خروج از تهران را دارد.
این قانون به وزارت راهوشهرسازی، شهرداری یا سایر دستگاه‌های اجرایی اجازه داده بود تا با هماهنگی وزارت دفاع، عرصه و اعیان پادگان‌ها به جز مراکز علمی، پژوهشی، درمانی و مسکونی نیروهای مسلح، اماکن نیروهای مقاومت بسیج، ناجا، وزارت دفاع و سپاه انصار که از این قانون مستثنی هستند را به قیمت کارشناسی روز خریداری و یا آن‌که برای جابه‌جایی آنها اقدام و توافق کنند.
به این صورت که ارزش زمین به صورت تفکیک‌نشده معادل 35درصد ارزش کاربری مسکونی تفکیک‌شده و همجوار این املاک قیمت‌گذاری شده و خریداری یا توافق شود.
پژمان پشمچی‌زاده، معاون سابق معماری و شهرسازی شهرداری تهران هم سال گذشته «دشواری در تأمین منابع مالی» و «نبود مدیریت یکپارچه برای ایجاد هماهنگی‌های لازم» را دلیل اجرانشدن این قانون دانست. با اینکه شهرداری تهران بر اساس قانون مکلف بر اجرای این قانون است، اما برخی مدیران شهری معتقدند که تعیین تکلیف برای این اراضی به شهرداری ربطی ندارد و شورایعالی معماری و شهرسازی کشور در حال مذاکره برای این اراضی است؛ البته پیگیری‌های بیشتر خبرنگار «شهروند» از مسئولان شهرداری و وزارت راهوشهرسازی تا ساعت تنظیم گزارش بی‌نتیجه ماند.
امیر سرتیپ دوم مسعود باقری، معاون مهندسی نیروی زمینی ارتش در آبان ماه سال گذشته هم گفته بود که سال پیش بحث جابه‌جایی پادگان‌ها و اراضی نیروهای مسلح از مناطق شهری به خارج از شهرها مطرح شد تا این اراضی از کاربری نظامی به کاربری شهری تبدیل شود: «براساس قانون اجرای این دستور بر عهده وزارت دفاع بود و ارتش نیز بارها به دولت اعلام کرد در خارج از شهرها نیازمند پادگان است، وزارت دفاع به وظیفه خود عمل نکرد و ارتش جمهوری اسلامی ایران خود به صورت مستقیم در این زمینه ورود پیدا کرد.
اعتبارات دولتی در این راستا محقق نشده است با این حال در ٢٦ مرکز استان و شهرستان بزرگ که پادگان آنها داخل شهرها هستند به دنبال جابه‌جایی پادگان‌ها هستیم.»
براساس قانون مصوب مجلس در تفکیک اراضی پادگان‌ها، ٤٣,٥درصد از این اراضی برای خدمات شهری ازجمله فضای سبز و معابر شهری در نظر گرفته خواهد شد اما بقیه اراضی قابلیت تغییر کاربری به مسکونی، تجاری و اداری برای تامین درآمد ساخت پادگان را دارد.
از «باغ شاه» تا «جی»، «جمشیدیه» و «عشرت‌آباد»
با اینکه در روزهای گذشته بیش از همه پادگان ٠٦ بر سر زبان‌ها افتاده اما بقیه پادگان‌های قدیمی تهران هم در سال‌های گذشته، ماجراهای زیادی را از سر گذرانده‌اند.
پادگان ٠٦ همان‌طور که آمد، عمارت‌های قاجاری محوطه نظامی پادگان 06 ارتش در چهارراه پاسداران تهران‌رو به ویرانی است و درخت‌های کهنسالش از سه‌سال پیش خشک شده. با وجود ارزش میراثی این پادگان و هویتی که در خود دارد، زمزمه تغییرکاربری آن بر سر زبان‌ها افتاده و درحالی‌که از سه‌سال پیش تخلیه شده، گفته می‌شود قرار است به مجتمع تجاری یا بانک تبدیل شود. با این حال شورای شهر قول داده که پادگان ٠٦ را نجات دهد.
«حر»؛ پادگان باغ شاه
میدان حر که به داشتن مجسمه و پادگانی که در خود دارد معروف است، زمانی به باغ شاه معروف بود. محدوده وسیع جنوب غربی خیابان امام خمینی(ره) باغ وسیعی بود که از دوران ناصری، باغ شاه خوانده می‌شد. از باغ شاه که بیشتر از ١٠٠سال پیش منتهی‌الیه غربی تهران بود، پادگان حر باقی مانده است.
سال ١٣٦١ بود که این میدان و پادگان قدیمی آن به حر تغییر نام داد. این‌جا روزگاری تفرجگاه ناصرالدین شاه قاجار بود و بسیاری از رویدادهای مهم در آن اتفاق افتاد.
پرواز در پادگان قلعه‌مرغی
سال 1300 بود که قلعه‌مرغی را ساختند. این پادگان اکنون اولین پایگاه هوایی تهران شناخته می‌شود. اوایل ماه مهر بود که طرح موزه شدن این پادگان مطرح شد، طرحی که البته زمانی از سوی شهید ستاری عنوان شده بود. ٦سال پیش اما دور از سابقه این مکان، فرودگاه و پادگان قلعه مرغی به بوستان ولایت تبدیل شد. احمد مسجدجامعی، عضوشورای شهرتهران موضوع تبدیل این مکان به موزه را در نهمین جلسه شورای شهر مطرح کرد: «با توجه به اینکه پادگان قلعه‌مرغی آشیانه‌هایی دارد که از بعد تاریخی و معماری ممتاز هستند؛ پیشنهاد می‌دهم در این مکان موزه نیروی هوایی افتتاح شود.»
پادگان ولیعصر؛ عشرت‌آباد
عمارت کلاه فرنگی یا کاخ عشرت‌آباد بنای تاریخی شناخته شده‌ای است که ناصرالدین شاه بعد از نخستین سفرش به فرنگ، هوس کرد که آن را بسازد.
این عمارت در میدان سپاه و در پادگان عشرت‌آباد یا ولیعصر جای گرفته است؛ یکی از کاخ‌های ییلاقی ناصرالدین شاه که بعد از سرنگونی قاجار، کاخ و خانه‌های پیرامون آن به شهربانی واگذار شد و تاریخش به نظامیان گره خورد.
این‌جا جایی است که در ١٥ خرداد ٤٢ ، امام خمینی(ره) به‌مدت یک ماه و هفت روز در زندانش بازداشت شد و سالیانی گذشت تا به گارد پهلوی تحویل داده شود.
پادگان عشرت آباد پس از پیروزی انقلاب از سوی نیروی‌های سپاه پاسداران مصادره شد و بعدها به نیروی هوایی سپاه اختصاص پیدا کرد و نامش عوض شد: «پادگان ولیعصر» تاریخ تحول بسیاری در این بنا پدید آورد چنان که از تمام بناهای محوطه کلاه فرنگی تنها کاخ اصلی بر جای مانده است.
موضوعی که درباره این پادگان جنجال‌برانگیز شد، ساخت‌و‌سازهای بسیاری در داخل آن بود، ساخت و سازی که کسی نتوانست جلوی آن را بگیرد و دست آخر سایه‌ای شد بر سر تاریخ کلاه‌فرنگی.
در دل هر پادگان، قصه‌ای است
پادگان‌هایی که اکنون در گوشه و کنار شهر می‌بینیم، در دل خود تاریخی نگه داشته‌اند. این سربازخانه‌ها با ویژگی‌ها و خاطره‌های منحصر‌به‌فردشان میراث این سرزمین‌اند و با وجود این در طول سالیان، بخش‌هایی از آنها از بین رفته یا تغییر کرده است؛ مثل جمشیدیه، قلعه‌مرغی و جِی.
اغلب پادگان‌هایی که درباره معماری آنها و تاریخشان صحبت می‌شود، در دوره رضاشاه شکل گرفته‌اند. رضاشاه در این‌باره دو استراتژی داشت؛ یکی افزایش تسلط نظامی و دیگری تربیت افسران توانمند. هر کدام از این پادگان‌ها، هنگ‌های نظامی مختلفی را در برمی‌گرفتند و اهمیت‌شان در تقسیم قدرت بود.
وقتی از میراث تاریخی این مکان‌ها می‌گوییم، می‌توان باغ شاه را مثال زد؛ پادگانی که ساختمان‌های متعدد تاریخی در آن جای گرفته. مثل خانه تیمورتاش و تمام آثار بازمانده از ناصرالدین‌شاه در آن. در همین پادگان کسانی چون صوراسرافیل و ملک المتکلمین؛ یعنی نخستین شهدای راه قلم به خاک سپرده شدند.
پادگان باغ شاه که اکنون «حُر» نام گرفته است، روزگاری نخستین میدان اسبدوانی تهران بود و حتی طرح کودتا و بمباران مجلس، نخستین‌بار آن‌جا مطرح شد.
باغ‌شاه در دوره رضاشاه اهمیت بسیاری داشت؛ چون هم به کاخ مرمر، محل اقامت او نزدیک بود و هم اهمیت نظامی آن غیر قابل انکار. دانشگاه امام علی کنونی یادگار دانشکده افسری روزگار رضاشاه است.
اولین دانشگاه افسری تهران البته همان عمارت قزاق‌خانه‌ای است که در ضلع غربی میدان مشق قرار گرفته. افسران عالی‌رتبه بسیاری که این‌جا محل رفت و آمدشان بود، در نزدیکی میدان مشق خانه داشتند؛ مثل حبیب‌الله شیبانی. خودِ میدان حُر حتی بخشی از باغ‌شاه بود و در حال حاضر فرماندهی دانشگاه افسری در این پادگان است.
اینها همه اتفاقات مهمی است که پادگانی مثل باغ‌شاه را مهم می‌کند، درباره این‌جا می‌توان یک کتاب نوشت.
درباره پادگان‌های بسیاری از این شهر می‌توان سخن‌های بسیار گفت؛ مثل پادگان جی در شمال غرب تهران که ساخته شد تا در مدیریت جنگ‌های نظامی کمک‌کننده باشد و پادگان‌های دیگری که هر کدام برای هدفی ساخته شدند.
با این همه پادگان باغ‌شاه باارزش‌ترین آنها بود. بخش‌هایی از این پادگان اما با وجود ارزش تاریخی، در طول سالیان مسکونی و تجاری شده است.
پادگان‌های دیگری هم بعدها دچار تحول شدند؛ مثلا از پادگان جمشیدیه اکنون تنها بخش کوچکی باقی مانده؛ سرچهارراه امیرآباد- فاطمی و پادگان عشرت آباد که دست آخر تغییرات بسیاری به خود دید.
نمونه دیگر پادگان قزل قلعه است که میدان میوه و تره بار شده. این پادگان نخستین مرکز دپوی سلاح در ایران است و به همین دلیل به قزل قلعه معروف و بعدها به زندان تبدیل شد. در دل تمامی این پادگان‌ها تاریخی نهفته است که می‌توان قصه هر کدام را نوشت.
روزنامه شهروند
تهرام/1735
کپی شد
