فرونشست زمین موضوعی جدی برای پایتخت است

به گزارش روز چهارشنبه سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، رضا کرمی محمدی در نشست تخصصی کاهش خطرپذیری پدیده فرونشست ناشی از تغییرات آب زیرزمینی در شهر تهران با تأکید بر اینکه پدیده فرونشست موضوعی جدی است که در شهر تهران گسترش پیدا کرده است، اظهار داشت: توسعه و بهره‌برداری بیش از حد منابع آب زیرزمینی یکی از دلایلی است که باعث بروز پدیده فرونشست شده است.

وی با اشاره به اینکه در دهم مهر سال ۹۵ به منظور بررسی این موضوع جلسه‌ای در وزارت کشور تشکیل شده است، اضافه کرد: صورت‌جلسه این جلسه نشان می‌دهد که برای همه دستگاه‌های اجرایی مرتبط با این موضوع وظایف مشخص تعیین شده است که عمده این وظایف بر عهده سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران است.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به اینکه جای سازمان زمین‌شناسی در این صورت‌جلسه خالی به نظر می‌رسد، عنوان کرد: هم‌اکنون مطالعات دقیقی درباره قنوات شهر تهران انجام شده و نقشه‌های آن موجود است؛  در آن جلسه به منظور جبران خسارات ناشی از پدیده فرونشست هر یک از سازمان‌های مربوطه بودجه مدنظر خود را اعلام کرده‌اند.

به گفته وی، به عنوان مثال، آب‌منطقه‌ای شهر تهران بودجه‌ای حدود یک میلیارد و چهارصد میلیون تومان را در سال ۹۶ مدنظر قرار داده که امروزه به طور حتم با توجه به افزایش قیمت‌ها این بودجه باید دو برابر شود.

کرمی ادامه داد: به منظور مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز، بودجه‌ای حدود ۱۶ میلیارد تومان در نظر گرفته شده که برای رصد و پایش، سازمان نقشه‌برداری بودجه ۳۸ میلیارد تومانی را در نظر گرفته که البته با توجه به بودجه‌های محدودی که در این باره وجود دارد تنها قسمت اندکی از اقدامات لازم انجام شده است.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با تأکید بر اینکه وظایف دستگاه‌های مسئول مشخص شده، عنوان کرد: کمیته‌ای تحت این عنوان تشکیل شده و در زمانی مشخص جلساتی برای گزارش‌دهی تشکیل می‌شود. اما متأسفانه گزارش‌ها نشان می‌دهند پیشرفتی که مدنظر است اتفاق نمی‌افتد زیرا در این باره بودجه لازم تصویب نشده و در دسترس نیست.

وی با بیان اینکه سازمان فاوای شهرداری تهران ۴ دستگاه جی‌پی‌اس به منظور رصد مناطق تحت فرونشست در اختیار دارد، تصریح کرد: با تلاش انجام شده از سوی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران هم‌اکنون اطلاعات این جی‌پی‌اس‌ها به صورت روزانه و ماهانه در اختیار سازمان پیشگیری قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهند در داخل شهر تهران اتفاق جدی در بحث فرونشست ناشی از کاهش آب زیرزمینی به وقوع نپیوسته است، عنوان کرد: اما در فرونشست‌های ناشی از فروریزش می‌توان گفت مشکلاتی جدی وجود دارد. به همین منظور تصمیم‌گیری‌هایی نیز انجام شده است.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به برنامه تفکیک سیستم دفع آب باران از فاضلاب اضافه کرد: به منظور جلوگیری از پدیده فرونشست در شهر تهران، شهرداری در هنگام ارائه مجوز ساخت‌وساز باید این موضوع را مدنظر قرار دهد و سازمان نظام مهندسی هم باید به این موضوع ورود پیدا کند.

احداث ساختمان‌ها در محدوده‌هایی با سطح آب زیرزمینی بالا موضوع دیگری بود که کرمی به آن اشاره کرد و گفت: وزارت راه و شهرسازی باید در این باره ضوابطی را ارائه دهد که مناطق بتوانند از آن استفاده کنند. همچنین معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران باید با هدف تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی به حفظ و گسترش جوی های باغچه‌دار و همچنین اجرای نوار جاذب آب توجه کند.

وی با تأکید بر این نکته که پدیده فرونشست در شهر تهران ناشی از بروز اتفاقات در ۳۰ سال گذشته است عنوان کرد: نمی‌توانیم یک پدیده‌ای را که طی ۳۰ الی ۴۰ سال اتفاق افتاده است به سرعت از بین ببریم. بلکه به همین میزان برای رفع این مشکل زمان نیاز داریم.

کرمی با تأکید بر اینکه نشت لوله‌های آب در زیر زمین و استفاده از دستگاه‌های TBM برای حفظ تونل مترو یکی از موضوعاتی بود که باعث فروریزش ناگهانی زمین می‌شود، تصریح کرد: به گفته سازمان آب‌ منطقه‌ای ۴۰ درصد از لوله‌های شهر تهران دارای نشتی هستند و همین موضوع باعث می‌شود خاک مرطوب شده و در قسمت‌هایی که دستگاه‌های TBM فعالیت می‌کنند به ناگهان زمین فروریزش کند و اگر لوله گازی هم در آن جا وجود داشته باشد ما شاهد اتفاقی همچون خیابان شهران خواهیم بود. در حال حاضر می‌توان گفت در برخی از خیابان‌ها از جمله خیابان مولوی شاهد این موضوع بودیم که خوشبختانه با اقدامات انجام شده به موقع جلوی این اتفاق گرفته شد.

وی در پایان تأکید کرد: مطالعات انجام شده از سوی مرکز مطالعات قابل توجه است و در راستای بهینه‌سازی وضعیت موجود می‌توان از آن استفاده کرد.

فرونشست باید بحرانی عاجل و فوری قلمداد شود

همچنین عضو شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه فرونشست باید در دسته بحران‌های عاجل و فوری شهر تهران قرار بگیرد گفت: در معرض خطر قرارگرفتن پل‌ها و راهها، ریل راه آهن و غیره به دلیل فرونشست زمین مسأله‌ای جدی است.

زهرا نژادبهرام در نشست تخصصی کاهش خطرپذیری پدیده فرونشست ناشی از تغییرات آب زیرزمینی در شهر تهران که صبح امروز در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران برگزار شد، اظهار کرد: فرونشست مسئله‌ای جدی است که کمتر به آن توجه شده است و آنقدر که ما برای حوادث و بلایایی نظیر زلزله و سیل برنامه‌ریزی کرده و سازوکار داشتیم دغدغه جدی برای فرونشست نداریم در حالی که فرونشست پس از زلزله و سیل جدی‌ترین خطری است که تهران را تهدید می‌کند.

نژادبهرام فرونشست را یک پدیده عارضی دانست و گفت: طی دو تا سه دهه است که با این پدیده روبرو شده‌ایم و مواردی چون افزایش جمعیت، خشکسالی، استفاده از سفره‌های آب زیرزمینی، توسعه ناپایدار و... از جمله دلایل آن است.

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با بیان اینکه تهران نیز در رده شهرهایی مانند کالیفرنیا و کشور اندونزی دارای فرونشست بالایی است، گفت: فرونشست می‌توان پل‌ها، ریل‌ها، راه‌ها و ... را تحت تأثیر قرار دهد.

وی با بیان اینکه فرونشست مسئله‌ای جدی است و نباید ساده از کنار آن گذشت، گفت: فرونشست از جنوب تهران آغاز شده و در حال پیش‌روی به داخل شهر است. متأسفانه موارد قانونی و حقوقی ما نیز در مورد فرونشست بسیار کمیاب و نادر است و فکر می‌کنم تنها دو مصوبه از سوی شورای عالی شهرسازی و یک اصل ۱۵۰ قانون اساسی در این زمینه وجود دارد.

نژاد بهرام با تأکید بر اینکه نخستین گام برای مقابله با فرونشست ایجاد حساسیت است، تصریح کرد: ما باید مردم، مسئولان و مدیران را نسبت به فرونشست حساس کنیم. یک زمان وقتی من مسائل مربوط به فرونشست را مطرح می‌کردم حتی برخی از اساتید هم می‌گفتند که این مسئله مهمی نیست بنابراین لازم است ما ابتدا اهمیت این موضوع را تشدید کرده و با ایجاد حساسیت به سمت تدوین مقررات و راهکاریی برای مقابله با آن برویم.

فرونشست یکی از سه مسئله و بحران اصلی شهر تهران

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران فرونشست را یکی از سه مسئله و بحران اصلی شهر تهران دانست و گفت: دومین گام پس از حساس‌سازی، تصویب مفاد و مقررات قانونی است. ما باید قوانین بهینه‌ای در این زمینه داشته باشیم و در همین راستا نیز باید از ظرفیت هیأت دولت، مجلس و شوراها استفاده کنیم.

لزوم ایجاد مرکز مانیتورینگ فرونشست در مدیریت بحران

وی با بیان اینکه جان شهروندان در حاشیه جنوبی تهران در خطر است، گفت: متأسفانه در گذشته مدیریت بحران نیز توجه چندانی به مسئله فرونشست نداشت. ما لازم داریم که مرکز مانیتورینگ فرونشست در مدیریت بحران ایجاد شود. همچنین لازم است سازمان نظام مهندسی نیز دستورالعمل‌های لازم را برای ساخت و ساز در زمین‌هایی که احتمال فرونشست در آن وجود دارد، تدوین کند.

وی با اشاره به پیامدهای توسعه در بروز فرونشست، اظهارکرد: ۱۲ میلیون نفر در یک محدوده ۷۰۰ کیلومتر مربعی ساکن هستند. برای این‌ها باید آب شرب تأمین می‌کردیم و به همین دلیل پنج سد در اطراف تهران ایجاد کردیم و تمام آب ورودی به شهر را که باید جذب لایه‌های زیرزمینی می‌شد پشت سدها نگه داشتیم تا آب این جمعیت را تأمین کنیم. البته چاره دیگری هم وجود نداشت. از طرف دیگر متأسفانه تمام خیابان‌ها و معابر ما آسفالت شده و به جز پارک‌ها هیچ امکان نفوذپذیری برای خاک قرار ندادیم. قنات‌ها به روش‌های مختلف و در توسعه شهرها مسدود شدند و این‌ها و بسیاری دیگر جزو مواردی است که منجر به فرونشست می‌شود.

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با بیان اینکه امروز در دنیا بسیاری از شهرها و مدیران شهری به دنبال استفاده از سازه‌های نفوذپذیر آب رفته‌اند، گفت: ما به دنبال این هستیم که از ظرفیت‌های جدیدی استفاده کنیم که امکان نفوذپذیری آب را افزایش دهیم.

نژادبهرام با تأکید بر اینکه با راهکارهای ساده می‌توان از فرونشست جلوگیری کرد، تصریح کرد: در دیدار با وزیر نیرو نیز مواردی را مطرح کردم و ایشان نیز آمادگی خود را برای تشکیل کارگروهی مشترک با شهرداری تهران اعلام کرد که البته لازم است این اقدامات اجرایی شود.

وی با بیان اینکه لوله‌های گاز، خطوط انتقال آب، خطوط مترو، پل‌ها و... می‌توانند در طی فرونشست آسیب ببینند، گفت: لازم است با استفاده از ظرفیت‌های مهندسی ساختمان و عمران، سازه‌ها را طوری کنترل و طراحی کنیم که از بروز بحران جلوگیری کنیم.

وی در پایان با تأکید بر اینکه زلزله، سیل و دیگر حوادث این چنینی هشدار زمین به شهروندان است، افزود: باید با طبیعت آشتی کنیم و با آن دوست باشیم. شهر دوستدار زمین شهر دوستدار طبیعت است و می‌توان به آن شهری توسعه‌گرا گفت. الگوی ما باید توسعه با توجه به طبیعت باشد.