سر چهارراه پایینی هم دو پسر ۱۳ یا ۱۴ ساله را دیده بودم که یکی تی به دست بود و شیشه ماشین می شست و دیگری ظرف سیاهی در دست، اسفند دود می کرد.
چند شب قبل هم پسر ۶ یا ۷ ساله ای را با همین تی و یک شیشه پاک کن به دست دیده بودم، پسرک وفتی می خواست شلوارش را بالا بکشد، پول خردهایی که توی دستش به سختی جا شده بود، روی زمین و بین ماشین های سر چهارراه ریخت، چند تایی را جمع کرد اما تعدادی زیر ماشین ها ماند.
اسفند سال ۹۷ بود که انوشیروان محسنی بندپی خواست تا مسئولان اجتماعی تهران برای جمع آوری همین کودکان دست به کار شوند و اکنون روزهای آخر تابستان است و هنوز کودکان خیابانی سر چهارراه ها یا مقابل فروشگاه ها صبح را به شب می رسانند.
فرماندار تهران اعتقاد دارد که ۸۵ درصد این کودکان غیر ایرانی هستند، این موضوع را مدیرکل امور اجتماعی استانداری تهران و مدیرکل بهزیستی همین استان هم تایید می کنند.
تا روزهای آخر مرداد ۲۸۵ کودک از سر چهارراه ها جمع شده بود این آمار را عیسی فرهادی فرماندار تهران داد و روی برد ثبت آمار مجتمع جمع آوری کودکان خیابانی هم می شد همین تعداد را دید، کودکانی که ۸۵ درصد آنان از میان اتباع به خصوص افغانستانی های مقیم تهران هستند.
این طرح که دستور اجرای آن از اسفند سال ۹۷ صادر و عملیات اجرایی آن از خرداد ۹۸ آغاز شد، به منظور جمع آوری و ساماندهی کودکان خیابانی بود، با تاکید بر کودکانی که بر سر چهارراه های پایتخت مشغول به کار هستند.
متولیان اجرای این طرح اصراری بر جمع آوری کودکان حاضر در سطح خیابان، دستفروشان در مترو یا کسانی که مقابل فروشگاه ها تکدی گری می کنند، نداشتند و علت آن را هم ناامن بودن سر چهارراه ها برای کودکان اعلام کردند.
اما در عمل این طرح تا اواخر شهریور سال ۹۸ اجرا شد و ادامه روند اجرای آن که منوط به تامین اعتبار و محل نگهداری کودکان جمع آوری شده بود، تاکنون مسکوت مانده است.
این گزارش تمامی تلاش خود را به کار گرفت تا فقط بر روی محور کودکانی که زندگی خود را در خیابان ها به سر می برند و با اجرای این طرح راهی مراکز بهزیستی می شوند، تمرکز کند.
اسفنددودکنی درآمد خوبی دارد
یکی از مراکزی که میزبان کودکان خیابانی شهر تهران است، مرکز نگهداری پسران ۱۲ سال به بالای یاسر است، محلی که روزهای نوجوانی در آن سپری می شود تا سرانجام خانواده ها بتوانند برای بازگشت فرزندان کارشان تلاش کنند.
می ایستم به پسران نوجوانی نگاه می کنم که به گفته مدیر مرکز از میان ۳۶ نفر آنان ۳۰ نفر اتباع هستند و اغلب به این دلیل در این مرکز مانده که یا کارت اتباع ندارند، یا اقوام درجه یک آنان مدارک کافی برای بازگرداندن آنها ارائه نکرده است.
سعید، وحید، علیرضا و ۱۰ ها نام دیگر، همه کودکان کار هستند، قانون می گوید افراد بعد از ۱۵ سالگی می توانند وارد بازار کار شوند و اینجا این کودکان بر سر بازار خوب اسفند دود کنی، واکس زدن کفش یا شیشه ماشین پاک کنی با هم چانه می زنند.
درآمد این پسران آنگونه که خود می گویند، گاه به روزی ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان می رسد، ۵۰ تومان برای خود بر می دارند و باقی را به پدر، مادر یا سرپرستشان می دهند.
هرکدام را سر چهارراهی گرفته اند، یکی را در تجریش، دیگری را سعادت آباد، یکی را ونک و دیگری را قیطریه اما وقتی از محل زندگی شان می پرسی می گویند: راه آهن، مولوی، خلازیر و ورامین.
مرکز نگهداری کودکان یاسر که زیر نظر بهزیستی شهرستان تهران فعالیت می کند، سعی کرده تا تمام امکانات مورد نیاز اوقات فراغت این کودکان و نوجوانان را فراهم سازد، از وسایل بازی تا تجهیزات ورزشی و آموزشی، اما خود این پسران با همان شیطنت توی خیابانشان می گویند دلتنگ بیرون و همان خیابان هایی هستند که روزهایشان را آنجا به شب می رسانند.
از علت ماندگار شدنشان در این مرکز می پرسم که یکی می گوید: دایی ام همین امروز و فرداست که بیاید. دیگری می گوید: کارت اتباع ندارم و برادرم رفته تا برایم مدارک بیاورد. یکی هم می گوید: من مدارک دارم اما خانه را نمی شناسم حتی تا خرداد مدرسه هم می رفتم. پسر دیگری هم دلیل ماندنش را هیچ نمی گوید، یعنی زبانی برای حرف زدن ندارد که بخواهد آدرسی یا نشانی بدهد، بی نام و نشان اینجا مانده.
اینجا بهتر از خیابان
در تلاش بعدی برای دیدار با کودکان خیابان های تهران، سری به مرکز بعثت که محلی برای نگهداری کودکان هفت تا ۱۲ سال است، زدیم.
حرف کودکان اینجا با کودکان مرکز یاسر متفاوت بود، اینجا را دوست داشتند، از کلاس های نقاشی و زبان و کتابخوانی اش لذت می بردند و لحظه شماری می کردند برای ساعت فوتبال، در مرکزی که از ۲۶ کودک پسر ساکن در آن۲۱ نفر اتباع افغانستانی هستند.
خیابان خانه پدر نمی‌شود
اینجا خانه باران است، مرکز نگهداری دختران شهدای افسریه، فضایش با مراکز یاسر و بعثت تفاوت چشم گیری دارد، اگرچه جنس کودکان حاضر در آن تقریبا مشابه هم است.
اینجا خانه باران است، دختر ۹ ساله ایرانی که به قول خودش سه مادر دارد و یک پدر که هیچ کدام هم از کار کردن خوششان نمی آید و دختر کوچک خانه باید جور آنها را بکشد.
باران اما شاد است، شاید چون همه کودکی اش را همراه با شیطنت هایش توی خیابان هایی که شیشه ماشین می شست سپری کرده و لذت این روزها را با بازی توی خیابان و لابه لای ماشین ها یکی کرده است.
اغلب دخترانکانی که در طرح جمع آوری کودکان خیابانی جمع آوری و راهی این مرکز شده بودند را خانواده ها برده اند، مانده چهار دختر اتباع و چند دختر ایرانی که همگی زیر ۱۵ سال هستند.
از آنها می پرسم اینجا را دوست دارید که راضی به نظر می رسند، توی نقاشی هایشان عروس را به رنگ های مختلف کشیده اند، سپیده دختر افغانستانی می گوید: وقتی عصبی می شوم، موهای عروسم را آشفته می کشم. توی دفتر چندین عروس آشفته دارد.
سپیده خود را افغانستانی نمی داند، می گوید: خواهر بزرگترم شناسنامه دارد، من ندارم چون پدرم شناسنامه نداشت، برای همین مادرم نتوانست مرا به خانه ببرد.
نیمی از صورت میترا قهوه رنگ است، یکی از مددکاران مرکز می گوید که در کودکی صورتش سوخته و اینگونه شده است، دختری که در طرح جمع آوری کودکان پایش به این مرکز باز شده، کم حرف می زند، نیمی از صورت سالمش می گوید که زیباست و توی خیابان ها مسئولیت شیشه شویی را بر عهده داشت و هر درآمدی هم که به دست می آورد به پدر یا مادرش می داد.
آرزوهای باران مشابه هر دختری، شیطنت توی خانه و کنار خانواده است؛ خانواده ای که او را برای کار در خیابان بار آورده اند، مانند باقی دخترانی که در طرح جمع آوری کودکان راهی این مرکز شده اند، خیابان هایی که دوستشان دارند.
کودکانی که چندان بیمار نیستند
در ابتدای اجرای این طرح یکی از مسئولان استانی تهران اعلام کرد که تعدادی از این کودکان مشکوک به ابتلای به بیماری ایدز هستند، انتشار این خبر می توانست نگرانی هایی را در خصوص مواجهه با این کودکان به همراه داشته باشد، از همین رو، این موضوع پشت درهای بسته جلسه استانداری ماند.
فرزانه مروستی مدیرکل امور اجتماعی استانداری تهران نیز همین رابطه به خبرنگار ایرنا طی مصاحبه ای اعلام کرد که نمی توان هیچ آماری در خصوص ابتلای این کودکان به بیماری هایی نظیر ایدز منتشر کرد مگر آنکه این موضوع به تایید دانشگاه های علوم پزشکی رسیده باشد.
مروستی پس از گذشت سه ماه طی مصاحبه ای مجدد درباره نتیجه بررسی های دانشگاه های علوم پزشکی در خصوص آزمایش های انجام شده بر روی کودکان جمع آوری شده در طرح اعلام کرد که از ابتدای اجرای طرح دانشگاه های علوم پزشکی حضور نداشتند و از همین رو غربالگری پزشکی بر روی همه کودکان جمع آوری شده انجام نشده است.
وی اضافه کرد: در بازه زمانی کوتاهی که آزمایش های پزشکی بر روی کودکان جمع آوری شده انجام شد، در حدود یک پنجم از ۵۰ کودک غربال شده، بیماری خاص مانند هپاتیت، ضعف سیستم ایمنی و مشکلات پوستی داشتند اما نمی توان گفت که صرفا به ایدز مبتلا بوده اند.
این موضوع در مرکز جمع آوری کودکان شهرداری تهران نیز مشاهده می شود و کودکان جمع آوری شده، در ابتدا پس از انجام تست ایدز، وارد مراحل سنجش پزشکی شدند و پس از آنان سایر اقدامات مربوط به مددکاری و حمایتی از آنان انجام می گرفت.
طرح بار دیگر معلق ماند
طرح جمع آوری کودکان خیابانی با محوریت چهارراه ها در سطح شهر تهران از ابتدای خرداد سال ۹۸ شروع شد اما در ابتدای شهریور همین سال، تا بررسی اقدامات انجام شده، مشکلات و دریافت مجوز مجدد معلق ماند.
مروستی علت اصلی این تعلیق طرح را پر شدن ظرفیت مراکز اعلام کرد و از آغاز مجدد آن طی روزهای آتی خبر داد.
مدیرکل اجتماعی استانداری تهران با بیان اینکه در اجرای این طرح بیشتر موضوع شناسایی کودکان اهمیت داشت و نه فقط جمع آوری.
وی آخرین آمار از تعداد کودکان جمع آوری شده را ۳۸۹ نفر برشمرد و تاکید کرد: جایی عددی نزدیک به ۸۰۰ کودک جمع آوری شده نیز اعلام شد اما در خصوص آنان فقط بحث مشاوره مطرح بود.
حقی که پایمال می شود
کودکان بدون شک معصومترین موجودات روی زمین هستند، توان دفاع از خود را چندان ندارند و به سادگی فریب دیگران را می خورند و به آسانی می توانند از حقوق خود محروم شوند.
این موضوع در مورد کودکان خیابان های تهران نیز صدق می کند، ۳۸۹ کودکی که جمع آوری، شناسایی، غربال و برخی راهی مراکز نگهداری شده اند، انسان هایی که حتی نمی دانند این اتفاقات چه روزهایی را برای آینده آنان می تواند رقم بزند یا زندگی شان را دستخوش تغییر کند.
این موضوع به تایید استاندار تهران نیز رسیده است، انوشیروان محسنی بندپی که پیش از این سمت سال ها تجربه ریاست سازمان بهزیستی کشور را بر عهده داشت، به خوبی در خصوص این موضوع مطلع است و از همین رو نیز بارها در مصاحبه ها و صحبت های خود اعلام کرده است که طرح جمع‌آوری کودکان خیابانی هیچ مغایرتی با کنوانسیون حقوق بشر ندارد و اساسا شرایط این کودکان با اصول همان کنوانسیون مغایر است.
وی این موضوع را هم گفت: شرایطی که کودکان خیابانی با آن مواجه هستند مغایر با اصول اولیه همان کنوانسیون حقوق بشر است.
محسنی بندپی تاکید کرد: طرح جمع‌آوری کودکان خیابانی به علت تبعاتی که حضور آنان برای حفظ مسائل امنیتی و سلامتی دارد باید اجرا شود.
استاندار تهران اجرای این طرح را بزرگترین خدمت به کودکان خیابانی برشمرد و تصریح کرد: با این خدمت، کودکان می‌توانند دوران کودکی خود را احساس و بدانند که چگونه می‌خواهند زندگی کنند.
کودکان چهارراه های بارانی
روزهای آبان سپری می شود و در حالی که دو ماه از تعلیق طرح جمع آوری و ساماندهی کودکان خیابانی سپری شده است، دختری به شیشه ماشین می زند و می گوید: خانم هر دسته گل را می فروشم ۲۰ هزار تومان، گل خری؟
باران شیشه ماشین را خیس کرده و چراغ سبز سر چهارراه خبر از زمان رفتن می دهد.
