عباس سر دو راهی فقه و اخلاق

حضرت ابوالفضل العباس (سلام الله علیه)  از نظر ویژگى‌ هاى ظاهرى و جسمى، سرآمد جوانان بنى‌ هاشم بود ،  اما روشن است که قدرت ظاهرى و جسمى ، هرگز نمى‌ تواند به تنهایی رمز موفقیت و عامل پیروزى و قهرمانى انسان باشد، بلکه هر انسانى نیاز شدید به اوصاف معنوى و فضائل اخلاقی دیگرى دارد که باید قبلاً در محیط خانواده ، جامعه و مراکز آموزشى به تدریج در وجود او شکوفا شود تا در مراحل سرنوشت‌ ساز زندگى به یاریش بشتابد. وقتى درباره شخصیت حضرت ابوالفضل کاوش مى‌ کنیم، این اوصاف را به وضوح در وجود سقای کربلا مى‌ بینیم. 

این شاخص‌ هاى معنوى در شکل‌ گیرى شخصیتِ منحصر به فرد عباس، مهمترین و اساسى‌ی ترین نقش را بر عهده داشتند و در واقع قدرت بازو و نیروى جسمانى او را هدایت ، مدیریت و فرماندهى کرده‌ اند. شاید به همین سبب بود که ائمه اطهار (علیهم‌السلام) وقتى از عمویشان عباس سخنی به میان مى‌آمد ، چندان عنایتی به ویژگى‌ هاى ظاهرى او نمی کردند بلکه بیشتر به اوصاف معنوى ابوالفضل از قبیل :  « ایمان راسخ » ، « مطیع خدا ، پیامبر و امام » ، « مجاهدت » ، « ایثارگری»  ، « وفاداری » ، « فداکاری » « صبر» ، «عبد صالح»  ، « ناصح »  و« بصیرت واقعی» تأکید داشتند.

 همه می دانند  روز عاشورا مسؤولیت آب رسانى به خیمه‌ها و حرم امام حسین (علیه‌السلام) بر عهده حضرت ابوالفضل العباس (سلام الله علیه) بود، به همین خاطر او را « سقاى دشت کربلا » نامیدند. آن روز در ارتباط با این مسؤولیت، یک حرکت تاریخى از ابوالفضل العباس ( سلام الله علیه )  مشاهده شد که اگر درست تجزیه و تحلیل شود، شاید به همه مجاهدت‌هایش در این واقعه برابرى کند.  

 در آن لحظه‌ اى که عباس داخل شریعه فرات شد تا براى تشنگان حرم حسینى آب بیاورد، مشک را پر کرد، اسبش را هم سیراب نمود. سپس کف دستانش را از آن آب زلال لبریز ساخت. خیلى تشنه بود. شدّت عطش امانش را بریده بود، آب را نزدیک دهانش آورد تا بنوشد، ناگهان به یاد تشنگى حرم اهل بیت و برادرش حسین (علیه‌السلام)  افتاد، با خود حدیث نفس کرد و گفت : آیا از انصاف و اخلاق است که برادرم حسین و فرزندانش تشنه باشند و من خود را از این آب سیراب کنم؟  فورى آب را بر شط فرات ریخت و از شریعه بیرون آمد. (؛ منتهى الآمال، ج1، ص384)

آنچه که روشن است از نظر فقهی عباس بن علی می توانست از آن آب بنوشد و جهت رفع تشنگی و حفظ جان ، از خود دفع عُسر و حَرَج  کند  و به قاعده « الضرورات تبیح المحذورات » عمل نماید تا  تجدید قوا کند ، نیرو بگیرد و بتواند آب را به خیمه ها برساند ؛ اما اخلاق ، وفا و روحیه ی ایثارگری ابوالفضل این اجازه را به وی نداد و او در این میدان اخلاق را بر این همه قاعده فقهی مقدم داشت.  شاید هم به قاعده « باب تزاحم و اهم و مهم» در فقه عمل کرد و مصلحت بچه های برادرش را بر یک نفر که خودش باشد ، ترجیح داد.  

  این صحنه های زیبا که می تواند مصادیق بارز غلبه بر نفس امّاره و نشانگر شخصیت والای علمی و اخلاقی سقای کربلا نیز باشد ، تنها تجلّىِ بخشى از جهاد اکبر آن شخصیت بزرگ به شمار می آید  که  آن روز به مراتب ارزشمندتر و زیباتر از جهاد اصغر و جنگ فیزیکی  با لشکریان کفر، خود را نشان داد و به نمایش تاریخ گذاشت.

امروز در جامعه اسلامی و انقلابی ما  و در میان جوانان ، میانسالان و پیرمردان  چقدر از فضائل و امتیازات شخصیتی  که برای  حضرت عباس شمارش شد مشاهده می کنیم ؟  اصلا ما چقدر با مکتب عباس بن علی آشنا هستیم و نسبت به آن احساس قرابت و نزدیکی می کنیم و به آن ایمان داریم و عمل می کنیم ؟ 

با این معیار و ملاک ها  می توانیم خودمان را خیلی راحت امتحان و آزمایش کنیم و بسنجیم . زیرا اگر این فضائل ابوالفضلی در وجودمان ریشه دواند بیقین دروغ  ، ریا ، مردم فریبی ، تفرقه و تنفر میان مسئولان و مردم برای همیشه برچیده خواهد شد. از همین فردا هر کس در محدوده مسئولیت و اختیارات خود عملکردهایش را با مکتب ابوالفضل عباس تطبیق نماید. 

اگر مدیر هستیم ارتباطمان با زیر دستانمان چگونه است؟ اگر صاحب خانه ایم برخوردهامان با مستأجر به شیوه مداراتی می باشد یا به سبک ارباب و رعیتی؟ قضات محترم ، نمایندگان مجلس ، وکلاء ، ضابطین قضایی ، چگونه می توانند از مکتب سقای کربلا الگو بگیرند و به او تأسی کنند؟ آیا در اجرای قانون ، تقسیم بیت المال ، پرداخت وام  و یا هر اقدام دیگر، عدالت اجتماعی ، سیاسی ، قضائی و اقتصادی را درست مراعات و اجرا می کنیم ؟ چقدر در کسب امتیازات ، فرصت ها و مسئولیت ها ، دیگران را بر خود مقدم می داریم؟ آیا در پذیرش و استخدام ، به افراد ناشناس که تمام شرایط و مدارک را دارا هستند می توانیم اولویت بدهیم؟

راستی ما چه سنخیتی و قرابتی با عباس بن علی بن ابیطالب داریم؟