قرقیزستان – ازبکستان؛ مسیر جایگزین چین به اروپا

به گزارش جماران؛ چین به‌دلیل تحریم‌های غرب که مانع تجارت و درنهایت بی ثباتی در مسیرهای دریایی می‌شود، فعالانه به دنبال راهی جایگزین به سمت اروپا است که روسیه را دور بزند. چنین مسیری چین را قادر می‌سازد تا صادرات خود را گسترش دهد، رقابت پذیری خود را افزایش دهد و تحویل را سرعت بخشد و در عین حال حجم تجارت را افزایش دهد.

در زمانی که اقتصاد چین تحت فشار شدید قرار دارد، دستیابی به این اهداف حیاتی است. خوشبختانه برای پکن که در همسایگی آسیای مرکزی قرار دارد، نه تنها شامل اقتصادهای در حال توسعه پویا مانند قزاقستان و ازبکستان می‌شود، بلکه می‌تواند به عنوان رابط چین با اروپا نیز عمل کند.

در اواخر سال 2024، قرقیزستان میزبان مراسم راه‌اندازی راه‌آهن چین-قرقیزستان-ازبکستان (CKU) بود، پروژه‌ای که مدت‌ها در امتداد جاده ابریشم تاریخی مورد انتظار بود. این پروژه که در ابتدا توسط ازبکستان در سال 1996 پیشنهاد شد، اخیرا به دلیل فشارهای ژئوپلیتیکی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین و تحریم‌های روسیه و بلاروس مورد توجه قرار گرفت و انتظار می‌رود راه‌آهن CKU سالانه تا 15 میلیون تن بار را حمل کند و زمان تحویل به اروپا را در مقایسه با مسیرهای فعلی هفت روز کاهش دهد.

برای کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی، راه‌آهن نوید مزایای تحول‌آفرین از جمله دسترسی به بنادر ساحلی چین را می‌دهد. با این حال، ایجاد زیرساخت مستلزم سرمایه گذاری، زمان و منابع قابل توجه است. عواملی که با کندی اقتصادی چین پیچیده شده‌اند. علاوه بر این، بازیگران منطقه‌ای مانند روسیه نسبت به گسترش نفوذ پکن در حوزه نفوذ خود محتاط هستند.

دولت چین طبق بیانیاه‌ای اعلام کرده که ساخت بخش قرقیزستان راه آهن CKU قرار است در ژوئیه 2025 آغاز شود و به مدت شش سال ادامه یابد.

چند روز پس از امضای قرارداد سرمایه گذاری، مقامات چین، قرقیزستان و ازبکستان در روز 27 دسامبر 2024 آغاز مراسم ساخت پروژه راه آهن (CKU) را در روستایی خارج از جلال آباد قرقیزستان جشن گرفتند.

صدیر جباروف؛ رییس جمهوری قرقیزستان در این مراسم، از آغاز ساخت و ساز این طرح  به عنوان یک رویداد تاریخی استقبال کرد و از آن به عنوان «پل استراتژیک» یاد کرد. این مسیر، تحویل کالا از چین به قرقیزستان و همچنین به کشورهای آسیای مرکزی و خاورمیانه از جمله ترکیه و سپس به اتحادیه اروپا را تضمین می‌کند.

طرح راه‌آهن CKU از دهه 1990 مورد بحث قرار گرفت و پس از تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین در فوریه 2022 تقویت شد. انتظار می‌رود راه‌آهن CKU مسیر چین به اروپا را 900 کیلومتر کوتاه کند. زمان ترانزیت برای حمل بار در حدود هشت روز است در حالی که از قلمرو روسیه و راه آهن «ترانس سیبری» اجتناب می‌کند.

بر اساس این توافق، سه طرف، یک شرکت مشترک در قرقیزستان برای نظارت بر این پروژه تشکیل خواهند داد که چین 51 درصد سهام و قرقیزستان و ازبکستان هر کدام 24.5 درصد سهام را در اختیار دارند.

هزینه ساخت این پروژه، حدود 4.7 میلیاد دلار برآورد شده که قرار است چین 2.3 میلیارد دلار وام با بهره کم به دو کشور مذکور ارائه دهد و مابقی هزینه‌ها بر اساس سهام مربوطه تقسیم می‌شود که چین 1.2 میلیارد دلار و قرقیزستان و ازبکستان برای هر کدام حدود 573 میلیون دلار سرمایه گذاری می‌کنند.

این خط آهن از کاشغر در منطقه سین کیانگ چین آغاز می‌شود و از گذرگاه توروگارت به قرقیزستان می‌رسد. این مسیر تا جلال آباد در قرقیزستان ادامه می یابد و سپس از مرز با اندیجان در ازبکستان می‌گذرد. در کل راه آهن 486 کیلومتر است و عمده مسیر آن یعنی 311 کیلیومتر از آن در قرقیزستان قرار دارد.

به عنوان بخشی از توافقات منعقد شده، چین مسیر خط آهن لازم را برای اتصال به قرقیزستان در قلمرو خود خواهد ساخت و شرکت مشترک جدید بخش قرقیزستان را مدیریت خواهد کرد و ازبکستان نیز راه آهن خود را ارتقا می‌دهد.

به گفته رییس جمهوری قرقیزستان: این پروژه روابط بین منطقه‌ای را تقویت می‌کند، به تنوع مسیرهای حمل‌ونقل کمک و رقابت‌پذیری منطقه را به عنوان یک مرکز حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیتی افزایش می‌دهد که با اهداف کشورهای آسیای مرکزی نیز همسو است.