تهاجم روسیه به اوکراین ضربات عمیقی را به معماری امنیتی قاره سبز وارد کرده و به همین دلیل نیز سوئیس تنها کشور بی‌طرف در اروپا نیست که به فکر نزدیکی به ناتو افتاده است.
به گزارش جماران به نقل از یورونیوز، با تحکیم سیاست‌های امنیتی اروپا در چهارچوب ائتلاف ناتو، اکنون سوئیس نیز مانند بسیاری از کشورهای «بی‌طرف» این قاره، به دنبال همکاری نزدیکتر با ناتو و ایجاد روابطی قوی‌تر با این اتحاد نظامی است.
اگرچه تحقق سناریوی پیوستن سوئیس به ناتو هنوز خیلی عملی به نظر نمی‌رسد، اما سال گذشته در این باره بحث‌های زیادی در سوئیس مطرح بود و تقریباً از سوی همه گروه‌های سیاسی حمایت شد.
تهاجم روسیه به اوکراین ضربات عمیقی را به معماری امنیتی قاره سبز وارد کرده و به همین دلیل نیز سوئیس تنها کشور بی‌طرف در اروپا نیست که به فکر نزدیکی به ناتو افتاده است.
سوئد و فنلاند
در دو سال اخیر، دو کشور بی‌طرف در اسکاندیناوی یعنی سوئد و فنلاند بطور رسمی به ناتو پیوستند.
فنلاند در آوریل ۲۰۲۳ میلادی به سی و یکمین کشور عضو این ائتلاف نظامی تبدیل شد؛ آن هم در حالی که از زمان پیوستن به اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۵ میلادی همواره خود را غیرمتعهد می‌دانست.
سوئد نیز حدود سه ماه پس از آغاز حمله تمام عیار روسیه به اوکراین تصمیم به پیوستن به ناتو گرفت و به این ترتیب به سیاست «بی‌طرفی» خود که مدت دو قرن در این کشور حاکم بود، پایان داد. با این حال، عضویت سوئد در ناتو تا سال ۲۰۲۴ عملی نشد زیرا ترکیه و مجارستان خواسته‌های مختلفی را مطرح کردند و مانع از پیشبرد روند پذیرش شدند.
الحاق این دو کشور شمال اروپا به ناتو، نه‌تنها از نظر نمادین بلکه از نظر نظامی نیز برای ناتو مهم بود. فنلاند دارای ارتشی مجهز و مرزی به طول ۱۳۴۰ کیلومتر با روسیه است و سوئد نیز دارای صنعت تسلیحاتی بسیار قوی است.
مولداوی و صربستان
مولداوی در قانون اساسی خود در سال ۱۹۹۴ میلادی بندی تحت عنوان «بی‌طرفی دائم» درج کرده که عمدتا به دلیل چالش‌های داخلی این کشور اتخاذ شده است.
مولداوی سرزمینی چند قومیتی و دارای مناطقی جداشده مانند ترانس‌نیستریا است و به همین دلیل همواره سعی داشته راه حلی برای برقراری توازن اجتماعی آن هم از مسیر اتحاذ سیاست «عدم تعهد» که مورد قبول همه بخش‌های جمعیتی باشد، به اجرا بگذارد.
بر اساس نظرسنجی‌ها، اکثر شهروندان این کشور همچنان از این «بی‌طرفی» حمایت می‌کنند؛ با این وجود الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ و سپس تهاجم مسکو به کل خاک اوکراین در سال ۲۰۲۲ میلادی بحث‌های داغی را در این کشور درباره تغییر این خط مشی مطرح کرده است.
با این وجود بحث‌ها عمدتا روی ضرورت پیوستن مولداوی به اتحادیه اروپا متمرکز است تا عضویت آن در پیمان نظامی ناتو.
مذاکرات اتحادیه اروپا با کشورهای مولداوی و اوکراین برای الحاق به این اتحادیه، سرانجام در ۲۵ ژوئن سال جاری میلادی رسما آغاز شد.
صربستان در سال ۲۰۰۷ میلادی با تصمیمی که توسط ناتو به رسمیت شناخته شد، خود را یک کشور «بی‌طرف» از نظر نظامی اعلام کرد.
اگرچه این کشور مانند مولداوی، تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه را اعمال نکرده اما همزمان به مانور سیاسی بین غرب و شرق ادامه می‌دهد. به همین دلیل نیز در کنار دنباله‌روی از سنت «عدم تعهد» که دکترین دولتی در یوگسلاوی سابق بوده، درخواست عضویت در اتحادیه اروپا را نیز در سال ۲۰۰۹ میلادی مطرح کرده است.
روابط مالت و ناتو
کشور کوچک مالت (مستعمره سابق بریتانیا) اتخاذ سیاست «بی‌طرفی» را در سال ۱۹۸۷ در قانون اساسی خود ثبت کرد که البته نتیجه پیروی از یک خط مشی استعمارزدایی بود.
این کشور همچنین خود را بخشی از جنبش عدم تعهد می‌دانست و به همین دلیل در دوران جنگ سرد از هر دو کشور ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی فاصله گرفت.
امروزه هیچ بحث و تردیدی بر سر سیاست «بی‌طرفی» مالت نیست و تنها کشور عضو اتحادیه اروپا محسوب می‌شود که حتی در پروژه‌های دفاعی مشترک اروپا موسوم به PESCO شرکت نمی‌کند.
ایرلند؛ حملات سایبری و امنیت کابل‌های بستر دریا
ایرلند نیز ازمستعمره‌های پیشین بریتانیا است و سیاست «بی‌طرفی» آن در معاهده انگلیس و ایرلند که استقلال ایرلند را تضمین کرد، ثبت شده است.
ایرلند که در سال ۱۹۷۳ میلادی به اتحادیه اروپا پیوسته، بر خلاف دیگر کشورهای بی‌طرف این قاره، توانایی دفاعی پایین و به معنای دقیق‌تری «بی‌طرفی نظامی» دارد.
با این وجود تقویت قدرت دفاعی آن از سال ۲۰۲۳ میلادی بشدت مورد بحث قرار گرفته است. حملات سایبری به سیستم سلامت ایرلند در سال ۲۰۲۱ میلادی در جریان همه‌گیری کرونا آن هم توسط هکرهای روسی همچنین عبور کابل‌های زیردریایی در امتداد سواحل اقیانوس اطلس آن که برای حفظ ارتباطات جهانی اهمیت زیادی دارد، باعث شده که موضوع انزوای جغرافیای ایرلند و ضرورت یافتن راه حلی برای آن، بیش از همیشه مورد بحث قرار گیرد.
ایرلند یک رایزنی عمومی برای بحث درباره آینده بی‌طرفی این کشور به راه انداخته که نزدیک شدن به ناتو یکی از گزینه‌های مدنظر است.
قبرس و معضل عضویت «غیرممکن» در ناتو
وضعیت در جمهوری قبرس که «بی‌طرفی» آن در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده، متفاوت است.
این کشور بطور سنتی روابط نزدیکی با روسیه دارد: به دنبال تهاجم ترکیه، یکی از کشورهای عضو ناتو، به این جزیره در سال ۱۹۷۴ میلادی، اتحاد جماهیر شوروی پیشین به عنوان یک شریک نظامی مهم برای قبرس در نظر گرفته شد.
اما پس از حمله روسیه به اوکراین، قبرس در موضوعات مرتبط با این جنگ عمدتا با غرب همسو بود. با این وجود عضویت آن در ناتو غیرممکن به نظر می‌رسد بویژه آنکه مناقشات ارضی قبرس با ترکیه هنوز حل نشده است و ترکیه (که این کشور را به رسمیت نمی‌شناسد) قطعا در قبال هر طرح عضویتی، از حق وتوی خود استفاده می‌کند.
همکاری اتریش با پروژه های ناتو
اتریش از نظر نظامی «بی‌طرف» اما از نظر سیاسی بوضوح در کنار غرب است.
در این کشور نیز مانند سوئیس، به موضوع «بی‌طرفی» به عنوان یک موضوع کلیدی و یک عنصر هویت‌ساز نگریسته می‌شود؛ با این تفاوت که برخلاف سوئیس، بی‌طرفیِ اتریش در قانون اساسی آن نیز گنجانده شده که نتیجه مذاکرات برای خروج نیروهای اشغالگر پس از جنگ جهانی دوم بوده است.
در آن زمان، شوروی خواستار «بی‌طرفی همیشگی» اتریش بود و در مقابل، متفقین نیز با «بی‌طرفی» نسبی مطابق با مدل سوئیس موافقت کردند.
در حال حاضر در اتریش حمایت اندکی از طرح برای «کنار گذاشتن کامل بی طرفی» و عضویت در ناتو وجود دارد. با این حال اتریش نیز مانند سوئیس در پروژه‌های ناتو از جمله برنامه مشارکت برای صلح (PfP) و با سازمان شورای مشارکت یورو آتلانتیک (EAPC) همکاری دارد.
این دو برنامه، دولت‌ها را قادر می‌سازد تا با ناتو همکاری کنند و در عین حال میزان دقیق این همکاری را تعیین کنند.
اتریش همچنین در کنار سوئیس تفاهم‌نامه الحاق به سامانه دفاع هوایی مشترک اروپا موسوم به «سپر آسمان» را امضا کرده است و به این ترتیب آنها تنها کشورهای غیر عضو ناتو محسوب می‌شوند که در این سامانه مشارکت دارند.
سوئیس و جایگاه «دولت غیردوست»
سوئیس از سوی بسیاری از کشورها برای اتخاذ موضعی روشن‌تر در قبال ناتو تحت فشار است.
این کشور تحریم‌های غرب علیه روسیه را اعمال کرده و به اکراین نیز کمک‌های بشردوستانه ارسال می‌کند. با این حال، مانند سایر کشورهای «بی‌طرف» کمک های مالی نسبتا کمی به اوکراین ارائه می‌کند. اعضای ناتو بخش عمده‌ای از بودجه و همچنین حمایت نظامی در این جنگ را فراهم می‌کنند.
تصمیم سوئیس برای ممنوع کردن کشورهای اروپایی از صادرات مجدد تسلیحات ساخت سوئیس نیز واکنش‌های بسیاری را برانگیخته است. این کشور مکررا متهم شده که در پشت سیاست «بی‌طرفی» خود پنهان شده و در عین حال با عدم اتخاذ اقدام شدیدتر علیه الیگارش‌های روس، از درگیری‌های اقتصادی سود می‌برد.
کارشناسان امنیتی هشدار می‌دهند که حمله روسیه به اوکراین، روابط نظامی با ناتو را «فوری‌تر» کرده است. سیاست دفاعی در این قاره در حال تقویت است و اتحادیه اروپا، ناتو و کشورهای «بی‌طرف» در سطوح مختلف هرچه نزدیکتر همکاری می‌کنند.
این تحولات در حالی در حال انجام است که در سوی دیگر جنگ نیز مسکو دیگر سوئیس را از زمان اعمال تحریم‌ها «بی‌طرف» نمی‌داند و آن را در زمره «دولت غیردوست» طبقه‌بندی کرده است.
حال و روز ارتش روسیه ۳۰ ماه پس از آغاز جنگ اوکراین
ارتش روسیه که در ماه‌های اولیه حمله به اوکراین عملکردی ضعیف‌تر از انتظارها داشت اکنون تلاش می‌کند تا از شکست‌های اولیه خود درس بگیرد.
بسیاری از قدرت‌های خارجی از جمله آمریکا و خود روسیه پیش از آغاز تهاجم نظامی به اوکراین انتظار داشتند که اوکراین به سرعت از پا دربیاید. کشورهای غربی نیز تصور می‌کردند که سیاست ارسال سلاح به اوکراین بی‌فایده خواهد بود.
بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که ارتش روسیه پس از ماه‌های اولیه جنگ اوکراین و با گذشت بیش از دو سال از آغاز درگیری‌ها آمادگی بیشتری برای میدان‌های نبرد دارد. با این حال آمادگی بیشتر نظامیان روسیه به این معنا نیست که ارتش این کشور آمادگی مقابله با نیروهای ناتو را خواهد داشت.
مسکو در ماه فوریه سال ۲۰۲۲ در حالی تهاجم به خاک اوکراین را آغاز کرد که مقام‌های روسیه از جمله ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری این کشور تصور می‌کردند ارتش‌شان در وضعیت بهتری از آنچه در میدان نبرد نشان داده شد قرار دارد.
هزینه نظامی چه سهمی در بودجه سالانه روسیه دارد؟
روسیه اکنون حدود شش درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف امور نظامی می‌کند. این در حالی است که انتظار نمی‌رود در آینده نزدیک در این امر تغییری پدید بیاید.
مسکو در نظر دارد تا سال ۲۰۲۵ سهم امور نظامی خود را از کل بودجه خود از ۲۸.۳ درصد به ۳۲.۵ درصد برساند.
روسیه هم‌اکنون هم از کشورهایی مثل کره‌شمالی و ایران برای تهیه سلاح و مهمات کمک می‌گیرد و هم در مدرنیزه کردن سامانه‌های نظامی خود پیشرفت کرده است. به عنوان مثال صنعت نظامی روسیه اکنون تولید پهپاد را شش برابر افزایش داده است.
زرادخانه موشک‌های مافوق صوت روسیه نیز اکنون گسترش یافته است. از سوی دیگر آتش‌بس در جنگ اوکراین یا ایجاد وقفه در آن به روسیه فرصت خواهد داد تا به سرعت ذخایر نظامی خود را تقویت کند.
اولویت کنونی ارتش روسیه تقویت خود برای آمادگی در جنگ‌های زمینی طولانی‌مدت است. ولادیمیر پوتین در نظر دارد تا پایان سال جاری تعداد اعضای ارتش روسیه را به یک و نیم میلیون نفر برساند. منابع اطلاعاتی اوکراین بر این باور هستند که روسیه هر ماه تا ۳۰ هزار سرباز را جذب ارتش خود خواهد کرد.
یک مقام امنیتی لیتوانی نیز اخیرا گفت که روسیه برای بازسازی ارتش خود و کسب آمادگی برای یک جنگ تمام عیار به پنج تا هفت سال زمان نیاز دارد. مسکو هم‌اکنون از مناطق اشغالی اوکراین نیز نیرو جذب می‌کند.
به این ترتیب به نظر می‌رسد که هرچند دوران اولیه جنگ اوکراین، ضعف‌های ارتش روسیه را نمایان کرد اما نظامیان این کشور اکنون تجربه زیادی در جنگ کسب کرده‌اند.
با این حال به نظر می‌رسد مهمترین نکته آموزنده جنگ اوکراین برای ولادیمیر پوتین، عدم توجه به ارزیابی ارتش از قدرت خودش باشد. رئیس‌جمهوری روسیه با توجه به همین نکته مجبور خواهد بود تا نقش فعال‌تری در نظارت بر برنامه‌های راهبردی ارتش ایفا کند.
