فارن پالیسی: چشم چین به دنبال نقش آمریکا در مذاکرات صلح خاورمیانه است

به گزارش جماران، بیش از 12 جناح فلسطینی، از جمله رقبای سرسخت فتح و حماس، روز سه‌شنبه در پکن اعلامیه مشترکی را امضا کردند و متعهد شدند که یک دولت وحدت موقت تشکیل دهند، اگرچه کارشناسان تردید دارند که فشار دیپلماتیک با میانجیگری چین موفق شود خصومت دیرینه بین این گروه ها را از بین ببرد.

فارن پالیسی در گزارشی در این باره می نویسد: در این مذاکرات که از روز یکشنبه آغاز شد، دومین بار بود که نمایندگان حماس و فتح در سال جاری در پایتخت چین گرد هم آمدند. پکن در بحبوحه جنگ اسرائیل و حماس در غزه،  محتاطانه به دنبال گسترش ردپای دیپلماتیک خود در خاورمیانه است.

وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در سخنانی پس از مذاکرات، از این توافق که بیانیه پکن نام گرفت، به عنوان لحظه ای تاریخی برای آزادی فلسطین استقبال کرد. رسانه های دولتی چین به سرعت این بیانیه را به عنوان یک پیشرفت بزرگ معرفی کردند. بر اساس گزارش گلوبال تایمز، یک روزنامه انگلیسی زبان، «چین کمک قابل توجه دیگری به صلح و ثبات جهانی در آشفتگی داشته است»، خبرگزاری دولتی شین هوا این توافق را «تجلی واضح اقدامات ملموس چین برای ترویج صلح و  ساختن جامعه ای با آینده ای مشترک برای بشریت» خواند.

این سند خواستار ایجاد یک دولت وحدت فلسطین برای نظارت بر سرزمین های فلسطینی  از جمله غزه و کرانه باختری تحت اشغال اسرائیل  و زمینه سازی برای انتخابات عمومی نهایی است.  حماس که تا این جنگ اخیر، نوار غزه را اداره می‌کرد  و فتح، حزب سیاسی سکولار که کنترل تشکیلات خودگردان فلسطین را در دست دارد و  بر بخش‌هایی از کرانه باختری اشغالی توسط اسرائیل حکومت می‌کند، در اواسط دهه 2000 در قالب یک  جنگ داخلی شدید با یکدیگر جنگیدند.

این توافق در چین تنها چند هفته پس از آن صورت گرفت که به نظر می‌رسید تنش میان حماس و فتح به زودی به دلیل درگیری لفظی مقام های آن با یکدیگر به اوج خواهد رسید.  در این جدال لفظی، محمود عباس، رهبر فتح، حماس را به مسئولیت «قانونی، اخلاقی و سیاسی» برای ادامه جنگ و مقامات ارشد حماس،  فتح را به همسویی با اسرائیل متهم کردند.

مدیر برنامه انستیتوی خاورمیانه در امور فلسطین و اسرائیل به فارن پالیسی می گوید  که تلاش‌های دیپلماتیک متعدد در طول سال‌ها برای ایجاد پل ارتباطی بین دو گروهی که بر سیاست فلسطین مسلط هستند، شکست خورده است و کارشناسان تردید دارند که بیانیه پکن بهتر از این عمل کند.

او افزود : فکر نمی‌کنم چیزهای جدیدی در اینجا وجود داشته باشد. پیش از این نیز  توافق‌های زیادی وجود داشته است که از سال 2011 در قاهره شروع شد. چندی پیش بیانیه مسکو بود . ( روسیه میزبان تعدادی از مذاکرات میان جناح های فلسطینی در مسکو بوده است که آخرین آن در فوریه امسال بود.)   بیانیه پکن فاقد هر گونه توصیفی از مکانیزم اجرایی برای تبدیل تعهدات خود به واقعیت است.

یکی از مقامات ارشد فتح که نامش فاش نشده است به روزنامه اسرائیلی هاآرتص گفت که این قرارداد عمدتاً به دلیل احترام به میزبانان چینی آنها امضا شده است.

کارشناسان منطقه می گویند چین به احتمال زیاد از این مذاکرات برای تقویت اعتبار دیپلماتیک خود استفاده می کند زیرا بیش از پیش  به دنبال رقابت با ایالات متحده در صحنه جهانی است. شکاف بین واشنگتن و جنوب جهانی به نفع پکن است.

برخی از کارشناسان معتقدند که این تلاشی است برای کسب شهرت دیپلماتیک و البته بدون هزینه که چین را قادر می‌سازد تا خود را به عنوان یک دلال قدرت مهم در خاورمیانه، که قبلا قلمرو ایالات متحده بود، نشان دهد.

پکن روابط دیرینه ای با فلسطینی ها دارد و در سال 1988 چین یکی از اولین کشورهای جهان بود که کشور فلسطین را به رسمیت شناخت. در ژوئن 2023، چین یک توافقنامه مشارکت استراتژیک با تشکیلات خودگردان در پکن امضا کرد، جایی که عباس با رئیس جمهور چین،  شی جین پینگ دیدار کرد.

فشار دیپلماتیک چین برای اتحاد فلسطین همچنین پیامی قدرتمند به کشورهای جنوب جهانی و سراسر جهان اسلام ارسال می کند، جایی که واکنش شدیدی به عملیات نظامی وحشیانه اسرائیل در غزه نشان داده است.  پکن در تلاش است تا خود را به عنوان جایگزینی برای نظم تحت رهبری غرب در جهانی چندقطبی معرفی کند.

به گفته کارشناسان، هیچ کس در اسرائیل به طور جدی چین را به عنوان یک میانجی در نظر نمی گیرد. اسرائیل کاتز وزیر خارجه اسرائیل در واکنش به این توافق در حساب کاربری خود در شبکه ایکس یاوه گویی کرد و نوشت:  «محمود عباس به جای رد تروریسم، قاتلان و متجاوزان حماس را در آغوش می گیرد. در واقع، این اتفاق نخواهد افتاد زیرا حکومت حماس درهم شکسته خواهد شد و عباس از دور غزه را تماشا خواهد کرد.»

 واشنگتن از لحاظ تاریخی ستون فقرات تلاش‌های دیپلماتیک بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها را فراهم کرده است و یکی از طرف‌های تلاش‌های جاری با قطر و مصر برای میانجی‌گری برای توافق آتش‌بس بین اسرائیل و حماس و تضمین آزادی اسیران باقی مانده در غزه است. از سوی دیگر، تلاش چین برای دستیابی به توافقی میان جناح‌های فلسطینی، نشان‌دهنده رویکرد پکن در قبال بحران‌های پرمخاطره است . چین نقش بسیار مهمی در ابتکارات کوچک برای واگذاری آن به سازمان ملل و به حاشیه راندن ایالات متحده دارد.

این توافق در حالی در پکن صورت گرفت که وزیر امور خارجه اوکراین نیز روز سه‌شنبه در پکن برای گفتگو در مورد راه‌های پایان جنگ با روسیه، در اولین سفر خود به چین از زمان آغاز تهاجم گسترده مسکو به اوکراین در فوریه 2022، حضور داشت.

در حالی که انتظار می رود در نتیجه مذاکرات اخیر در پکن با مشارکت جناح های فلسطینی،  پیشرفت های کمی صورت گیرد، نزدیکی سیاسی بین حماس و فتح برای حکومت موثر در غزه پس از جنگ حیاتی خواهد بود. در شرایطی که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، پس از حمله حماس در 7 اکتبر 2023، دست به نابودی حماس زده است، ایالات متحده تشکیلات خودگردان تحت تسلط فتح را به عنوان بهترین نامزد برای پر کردن خلاء قدرت در نوار پس از پایان جنگ می بیند. نتانیاهو این ایده را قاطعانه رد کرده است.

اما اگر چه جنگ به طور قابل توجهی توانایی‌های نظامی و حکومتی حماس را کاهش داده است، مقامات و کارشناسان آمریکایی نسبت به ریشه‌کن کردن کامل این گروه و ایدئولوژی آن تردید دارند. این وضعیت احتمال شکل گیری سناریو همکاری حماس با تشکیلات خودگردان فلسطین در نوار غزه را افزایش داده است. با اینهمه برخی از کارشناسان بدبین هستند و معتقدند که حماس در نهایت در کار تشکیلات خودگردان  در غزه اختلال ایجاد خواهد کرد .