از اجلاس آتی ناتو چه می‌دانیم؟/ گسترش آرام ناتو با تعمین روابط با شرق

به گزارش جماران؛ هفته آینده، رهبران 32 کشور ناتو برای اجلاس هفتاد و پنجمین سالگرد تشکیل ناتو در واشنگتن جمع می‌شوند. آنها 75 سال اتحاد بین اروپا و آمریکای شمالی را جشن خواهند گرفت، اما بیش از یک جشن، این اجلاس فرصتی برای اتخاذ تصمیماتی خواهد بود که برای آینده یک میلیارد نفر و درسایه جنگ اوکراین، برای سراسر اروپا و آمریکای شمالی مهم است.

به عقیده رهبران ناتو، امروز امنیت آن‌ها در خطر است. هنگامی که ولادیمیر پوتین؛ رییس جمهوری روسیه در فوریه 2022 نیروهای خود را از زمین و هوا به اوکراین فرستاد، خونین‌ترین درگیری را در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم آغاز کرد.

به نظر می‌رسد که امروز پوتین تمایلی برای پایان دادن به این جنگ از خود نشان نمی‌دهد و به طور فزاینده‌ای با دیگر قدرت‌های رقیب غرب از جمله چین، همسو می‌شود که آرزوی شکست ایالات متحده، شکست اروپا و تزلزل ناتو را دارند. این نشان می‌دهد که در دنیای امروز امنیت یک امر منطقه‌ای نیست، بلکه یک موضوع جهانی است. امنیت اروپا بر آسیا تاثیر می‌گذارد و امنیت آسیا بر اروپا، بی اثر نیست و امنیت جهانی روز به روز در هم تنیده‌تر می‌شود.

پایان جنگ سرد تنش‌ها را در اروپا کاهش داد، اما سال 2014 نقطه عطفی برای امنیت فراآتلانتیک بود. پس از الحاق کریمه به روسیه و بی‌ثباتی در شرق اوکراین، ناتو تمرکز خود را بر روی بازدارندگی و دفاع تجدید کرد. این اتحاد مهم‌ترین تحول را در دفاع جمعی خود در دهه اخیر آغاز کرده است. از عملیات‌های بزرگ خارج (حمله به عراق) از مرزهای خود دور شد و دوباره بر دفاع قوی‌تر در داخل متمرکز شده است.

نیم میلیون سرباز در همه حوزه‌های زمینی، دریایی، هوایی، فضایی و فضای سایبری، آموزش می‌بینند تا با هم کار کنند، مانند تمرین امسال Steadfast Defender، که شاهد عبور نیروهای آمریکای شمالی از اقیانوس اطلس، حرکت در سراسر اروپا و تمرین با نیروهای اروپایی بود که در مجموع حدود 90 هزار سرباز در آن شرکت داشتند.

بعد از چالش جنگ اوکراین و نیاز به سرمایه گذاری در حوزه‌های دفاعی، کشورهای ناتو نیز پول بیشتری برای امنیت خود سرمایه‌گذاری می‌کنند. از سال 2014، بودجه دفاعی همه کشورهای عضو افزایش یافته است. تنها در سال جاری (2024)، اعضای اروپایی به همراه کانادا، هزینه‌های دفاعی خود را 18 درصد افزایش داده‌اند که بزرگ‌ترین افزایش از زمان پایان جنگ سرد است. در سال 2014، تنها سه عضو ناتو یعنی یونان، بریتانیا و ایالات متحده دو درصد از تولید ناخالص داخلی را صرف دفاع کردند. اما زمانی که پوتین در فوریه 2022 تهاجم تمام عیار خود را به اوکراین آغاز کرد، 23 عضو بیش از دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف بودجه دفاعی کردند و امروز ایالات متحده به تنهایی بار امنیت و هزینه‌های دفاعی ناتو را به دوش نمی‌کشد.

خیزش ناتو

کمی قبل از حمله روسیه به اوکراین، امانوئل مکرون؛ رییس جمهوری فرانسه در پیامی غیر منتظره گفته بود: ناتو مرده است. اما با تهاجم گسترده روسیه به اوکراین در فوریه 2022، کشورهای ناتو کمک‌های نظامی قابل توجهی برای کمک به اوکراین در برابر روسیه ارسال کرده‌اند و به گفته دبیر کل ناتو این سازمان دوباره احیا شد.

این حمایت‌ها در میدان نبرد تحول بزرگی ایجاد کرد. در ابتدا، بسیاری انتظار داشتند که جنگ کوتاه باشد، کیف در عرض چند روز یا چند هفته سقوط کند. پوتین نیز احساسات ملی گرایانه در اوکراین را برانگیخت و در یک گفت‌وگوی تلویزیونی صراحتا گفت: کشوری به نام اوکراین وجود نداشته است. شاید دیر هنگام اما در نهایت به خطای گفته خود پی برد و در عوض، اوکراینی‌ها محکم ایستادند و به باز پس‌گیری بیش از نیمی از سرزمینی که روس‌ها تصرف کرده بودند، پرداختند و حتی ناوگان روسیه در دریای سیاه را عقب راندند و موفقیت اخیر به آنها اجازه داد تا صادرات غلات اوکراین را به بازارهای جهانی از سر بگیرند.

با این حال، تاخیرهای قابل توجهی در ارائه کمک‌ها به اوکراین، رخ داده است که پیامدهای جدی در میدان جنگ داشته است. برای ماه‌ها، ایالات متحده قادر به تصویب بسته جدیدی از کمک‌ها نبود و اروپایی‌ها نیز قادر به تحویل مهمات در مقیاسی که وعده داده بودند، نبودند. اما با پیشروی روس‌ها و احساس خطر اعضای ناتو در رابطه با از دست دادن اوکراین، همه چیز تغییر کرد. متحدان ناتو در هر دو سوی اقیانوس اطلس اعلامیه‌های جدید و مهمی از جمله بسته 60 میلیارد دلاری از سوی ایالات متحده را به منظور تامین مهمات و دفاع هوایی که اوکراین به شدت به آن نیاز دارد، ارائه کرده‌اند.

مطابق گفته‌ها، در نشست پیشِ رو در واشنگتن، متحدان ناتو بر سر هدایت برای هماهنگی و کمک‌های امنیتی و آموزش برای اوکراین توافق خواهند کرد و روابط خود را با شرکای جهانی به ویژه در اقیانوس هند و اقیانوس آرام  تعمیق خواهند داد. حضور رهبران استرالیا، ژاپن، نیوزلند و کره جنوبی در واشنگتن، نشان از هم‌گرایی بیشتر میان اعضای ناتو با متحدان در اجلاس آتی دارد و شاهدی بر روابط رو به رشد و منافع مشترک میان آن‌ها است.

ینس استولتنبرگ؛ دبیر کل ناتو، چندی پیش به صراحت عنوان کرد که «پکن به نوبه خود از تلاش‌های جنگی مسکو حمایت جدی می‌کند و با ارسال فناوری‌های پیشرفته مانند نیمه‌هادی‌ها و میکروالکترونیک‌هایی که مسکو از آن‌ها برای اهداف نظامی استفاده می‌کند، به درگیری دامن می‌زند. شی جین پینگ خواهان حفظ روابط خوب با غرب برای جلوگیری از تحریم‌ها و حفظ جریان تجارت است. اما او نمی‌تواند آن را به هر دو صورت داشته باشد. در برخی موارد، حمایت چین از جنگ باید برای آن‌ها هزینه داشته باشد.»

در نهایت آنچه هویداست بر این دلالت دارد که نشست آتی واشنگتن به ناتو فرصتی می‌دهد تا یک بار دیگر وحدت خود را نشان دهد. چالش‌هایی که ناتو با آن‌ها روبه‌رو است برای هر کشوری بزرگ‌تر از آن است که به تنهایی با آن مقابله کند، حتی برای ایالات متحده، بزرگ‌ترین اقتصاد جهان که خانه یک چهارم اقتصاد جهان است.