برای تضمین شکست دائمی داعش و جلوگیری از بازگشت آن یا ظهور تهدیدی مشابه، از بین بردن شرایطی که به رشد چنین گروهی در آغاز کمک کرده است، مهم است. فرهنگ فراگیر فساد و اقتصاد ضعیف از جمله شرایط مهمی بوده که به ظهور داعش در عراق کمک کرده است. اکنون زمان رسیدگی به این شرایط است.
به گزارش جماران، شورای آتلانتیک در یکی از تازه ترین گزارش های میدانی به بررسی وضعیت کنونی عراق پس از سقوط داعش پرداخته و می نویسد که با وجود شکست داعش در سال 2017، شرایطی که منجر به ظهور این گروه تروریستی شده بودند همچنان پابرجا هستند. این شرایط شامل فساد گسترده، عدم تنوع اقتصادی و وابستگی شدید به درآمدهای نفتی است. در گزارش تاکید شده که برای جلوگیری از بازگشت داعش یا ظهور گروه‌های مشابه، عراق باید به این مشکلات پرداخته و اقتصاد خود را متنوع و با فساد مبارزه کند:
انتخابات عمومی سال 2014 عراق به عنوان نمادی بر تعهد این کشور به فرآیند دموکراسی‌سازی که پس از تهاجم ایالات متحده در سال 2003 آغاز شد، مورد ستایش قرار گرفت و نقطه عطفی دیگر در راه تحکیم دموکراسی بود. نوری المالکی، نخست وزیر دو دوره ای، با اختیارات گسترده انتخاباتی به میز مذاکره آمد. او همچنین در طول هشت سال ریاست جمهوری خود دستاوردهای مهمی داشت، از جمله محاکمه، محکومیت، و اعدام دیکتاتور صدام حسین و خروج نیروهای آمریکایی در سال 2011 با مذاکره که حاکمیت کامل عراق را بازگرداند. با این حال، نوری مالکی در جایی که اهمیت داشت، از محبوبیت برخوردار نبود: نخبگان سیاسی، که در مرحله پس از انتخابات تصمیم گرفتند برای ریاست جمهوری او در دوره سوم از مالکی حمایت نکنند.
در حالی که همه نگاه ها به اختلافات تشکیل دولت دوخته شده بود، یک گروه تروریستی موسوم به دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در تاریخ 10 ژوئن 2014 به شهر موصل در استان نینوا یورش برد و در یک مرحله کل این منطقه را به تصرف خود درآورد. این گروه هدف خود را تأسیس یک خلافت اسلام‌گرا که شامل عراق، سوریه و در نهایت کل منطقه می‌شود اعلام کرده بود.
فروپاشی کامل سه لشکر از ارتش عراق، تروریست ها را جسور کرد و به آنها اجازه داد تا بیشتر استان صلاح الدین را تصرف کنند. در حالی که بیشتر استان الانبار از ژانویه 2014 در دستانش بود، داعش ظرف چند روز کنترل کامل یک سوم از خاک عراق را به دست آورد.
دولت عراق به دلیل عدم پیشرفت در مذاکرات سیاسی پس از انتخابات، ادامه فروپاشی نیروهای مسلح و عدم حمایت نظامی از سوی جامعه جهانی فلج شد. در 13 ژوئن 2014، زمانی که داعش در آستانه نزدیک شدن به بغداد بود، آیت الله العظمی علی سیستانی، عالی ترین عالم شیعه عراق، فتوایی نادر صادر کرد و از شهروندان عراقی خواست تا از کشور، مردم و شرافت آنها و شهروندان و اماکن مقدس دفاع کنند.»
ده‌ها هزار نفر داوطلب شدند تا از کشور دفاع و به دولت کمک کنند تا با تهدید موجودی که عراق از زمان تأسیسش در سال 1920 با آن روبرو بود، مبارزه کند.
نبرد و شکست داعش یکی از مهمترین دستاوردهای مردم عراق بود که نماد مقاومت مردمی بود که برای عزت ملی خود ایستادند و از آزادی خود دفاع کردند آنهم در زمانی که هیچ کس دیگری از جمله دولت آنها آماده یا مایل به دفاع از آنها نبود. اگرچه کشورهای دیگر درگیر بودند ، ایران بلافاصله پس از حمله داعش ، به بغداد تسلیحات داد و ایالات متحده ائتلافی را برای ارائه مشاوره، لجستیک و پشتیبانی هوایی از اوت 2014 تشکیل داد اما اگر عراقی‌ها قیام نمی‌کردند، هیچ یک از این تلاش‌ها اهمیتی نداشت. آنها از دموکراسی نوپا، هرچند ناقص و نامطمئن، دفاع کردند.
اگر عراقی‌ها در لحظات حساس پس از 10 ژوئن 2014 تسلیم می‌شدند، همان‌طور که نیروهای مسلحشان تسلیم شدند، رویاهای دموکراتیک آنها شاهد پایانی فاجعه‌آمیز مانند آنچه در افغانستان در شرایط مشابه در سال 2021 رخ داد، می‌شد. کشوری که به یک سازمان تروریستی تحویل داده می شود یا خود را در اختیار افراط گرایان مذهبی قرار می دهد. اقدامات شجاعانه آنها در روزهای اولیه بحران روحیه را به نیروهای مسلح عراق بازگرداند و ایمان جامعه جهانی را به آینده عراق احیا کرد. آنچه پس از آن رخ داد، برنامه ریزی و مدیریت نبرد برای آزادسازی مناطقی بود که داعش تصرف کرده بود.
در سال های پس از شکست داعش در سال 2017، عراق علی رغم چالش های جدی ، پیشرفت مثبتی داشته است. پس از تحمل درس های دردناک سال 2014، نیروهای مسلح خود را برای جلوگیری از فروپاشی امنیتی مشابه سازماندهی مجدد کرد. این نیروها امروز در میان نیروهای با اعتماد به نفس و آمادگی رزمی در منطقه قرار دارند و برخی از اجزای آنها، مانند نیروی ضد تروریسم، عملکردی برابر با همتایان بین المللی دارند. رهبران عراق و همتایان آنها در کشورهای متحد عراق، به ویژه ایالات متحده، به کارآیی و عملکرد نیروهای مسلح عراق اعتماد پیدا کرده‌اند و بحث‌هایی را برای انتقال ائتلاف جهانی برای شکست داعش، که توسط ایالات متحده رهبری می‌شود و شامل هشتاد کشور می‌شود، به ارتش عراق مطرح می کنند.
در ژانویه، محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق، «آغاز دور اول گفتگوهای دوجانبه بین عراق و ایالات متحده آمریکا برای پایان دادن به مأموریت ائتلاف در عراق» را اعلام کرد. دولت عراق همچنین از شورای امنیت سازمان ملل متحد (UNSC) درخواست کرد تا مأموریت سازمان ملل متحد برای کمک به عراق (UNAMI) را تا پایان سال 2025 خاتمه دهد، با این استدلال که عراق اکنون دارای نهادهای بالغ برای همکاری مستقیم با سازمان های بین المللی مانند سایر کشورها است. در 31 مه، شورای امنیت سازمان ملل متحد به اتفاق آرا درخواست عراق را تایید کرد. دولت عراق این تحولات را پایان روابط احتمالی و آغاز دوره جدیدی از همکاری عادی با جامعه بین‌المللی و در عین حال واگذاری حاکمیت داخلی عراق به نهادهای این کشور که از بلوغ و شایستگی کافی برخوردار شده‌اند، توصیف کرد.
آنچه عراق برای تضمین موفقیت خود در مسیر امنیت و خودمختاری نیاز دارد، مقابله با دو چالش مبرم است: عدم اطمینان اقتصادی و فساد. عراق همچنان به اقتصاد رانتی وابسته است که کاملاً به درآمدهای نفتی وابسته است، درآمدهایی که از هزینه های عملیاتی دولتی حمایت نمی کنند یا بودجه اضافی برای سرمایه گذاری در ایجاد یک اقتصاد قوی باقی می گذارند. تنها راه خروج عراق از باتلاق اقتصادی کنونی، یک اقتصاد متنوع است که سرمایه گذاری و بخش خصوصی را تشویق می کند. دولت عراق باید از فلسفه قدیمی اقتصاد تحت کنترل دولت دور شده و به سمت و سوی جدیدی برود که در آن با ایجاد محیطی سالم ، مشاغل خصوصی می توانند رشد کنند.
همزمان باید به تهدید بدخیم فساد نیز توجه شود. پس از دو دهه تغییر سیاسی، نخبگان سیاسی عراق با فرهنگ عمیقاً ریشه‌دار فساد همزیستی کرده‌اند و بسیاری از مقامات سطح بالا در آن مشارکت داشته‌اند. فساد مالی، سیاسی و اداری عادی و سیستماتیک، مردم عراق را از فرصت برای ساختن یک کشور کارآمد و التیام دردهای جامعه در نتیجه پنج دهه جنگ، تحریم های اقتصادی بین المللی و تروریسم محروم کرده است.
تلاش ها برای مبارزه با فساد همچنان محدود است و تنها خرده پاها را هدف قرار می دهد. برای تضمین شکست دائمی داعش و جلوگیری از بازگشت آن یا ظهور تهدیدی مشابه، از بین بردن شرایطی که به رشد چنین گروهی در آغاز کمک کرده است، مهم است. فرهنگ فراگیر فساد و اقتصاد ضعیف از جمله شرایط مهمی بوده که به ظهور داعش در عراق کمک کرده است. اکنون زمان رسیدگی به این شرایط است.
