یک کارشناس مسائل خاورمیانه: احتمال توافق پنهانی بین داعش خراسان و طالبان وجود دارد/ شیعیان با توجه به جمعیتشان سهمی از قدرت ندارند/ طالبان حق آبه ایران را نمی دهد/ حذف زبان فارسی در افغانستان برای ما یک خطر است

پایگاه خبری جماران: در هفته های اخیر مکرر مشاهده می شود که محل تجمع شیعیان در شهرهای مختلف افغانستان مورد حمله تروریستی قرار می گیرد و عملیات هایی که به نظر می رسد اهداف پاکسازی قومیتی را دنبال می کند، علیه شیعیان افغانستان بیشتر شده است. با توجه به این که حکومت طالبان در افغانستان حکومتی بسته با تفکرات سلفی است، آیا می توان این اتفاقات را به آنها منتسب کرد؟

سیدعلی حسینی از کارشناسان خاورمیانه در گفت و گو با جماران در این زمینه نکاتی را بیان کرده است که در ادامه می خوانیم: 

چرا شیعیان در سال های گذشته و بعد از طالبان همچنان مورد تهاجم قرار می گیرند و با بمب و یا با رگبار مسلسل به شهادت می رسند ؟

نسل کشی شیعیان در افعانستان سابقه طولانی دارد و همان طور که می دانید تا قبل از سال 1272 شمسی هزاره ها بزرگترین قوم مذهبی و شیعه در افغانستان بودند که 67 درصد جمعیت کل افغانستان را تشکیل می دادند و در آن سال بیش از نیمی از جمعیت آنها قتل عام و به شهادت رسیدند.

 امروز هم بعد از به قدرت رسیدن طالبان و بر خلاف قولی که ملا برادر قبل از حاکم شدن طالبان به شیعیان این کشور داده بود، مبنی بر این که در حکومت آتی که توسط طالبان شکل  می گیرد شیعیان در امنیت خواهند بود، می بینیم که در پنج ولایت افغانستان از خانه ها و زمین هایشان بیرون شده و آواره شده اند و مجبور به فرار به حاشیه شهرها و یا کشورهای همسایه مثل ایران شده اند. 

امروز شیعیان چند درصد  جمعیت افغانستان را تشکیل می دهد؟

با توجه به اوضاع این کشور، هیچ سرشماری دقیقی از جمعیت و جزئیات جمعیتی این کشور وجود ندارد و نمی توان سرشماری دقیقی از جمعیت افغانستان و درصداز  مذاهب و اقوام در افغانستان ارائه کرد. حتی نمی توان دقیق گفت که این کشور چقدر جمعیت دارد، اما طبق برآوردهای نسبی که توسط برخی دانشگاه های آمریکایی انجام شده شیعیان دوازده امامی 25 درصد جمعیت افغانستان را تشکیل می دهند و حدود 5 درصد هم شعیان اسماعیلی هستند در مجموع جمعیت شیعیان در افغانستان را بین 30 تا 35 درصد می توان ارزیابی کرد. 

بزرگترین جمعیت شیعه همان قوم هزاره است، ولی اقوام دیگر مانند قزلباشان، سادات،  اقلیت های دیگری از بلوچ ها و پشتوها هم شیعه هستند. حدود نیمی از مهاجران افغانستانی که در ایران زندگی می کنند هم از شیعیان هستند و به خاطر شرایط ناگوار به ایران پناه آورده اند. 

از ابتدای شکل گیری دولت دوم طالبان چقدر از شیعیان در عملیات های تروریستی به شهادت رسیده اند؟

این که چه تعداد از شیعیان کشته شده اند در افغانستان آمار دقیقی وجود ندارد، اما آنچه که مسلم است از سال 1390 تا 1403 هجری شمسی بیش از 853 نفر از شیعیان به شهادت رسیده اند که بسیاری از آنها زنان و کودکان و دانش آموز بوده اند و 1450 نفر هم زخمی شده اند. قطعا آمار بیش از این هاست، اما آمار قطعی همین است 

معلوم است که چه گروه یا گروه هایی دست به ترور شیعیان می زنند؟

همان تفکر تکفیری ها وهابی ها مسلک هستند که ریختن خون شیعیان را مجاز می داند و قبل از روی کار آمدن طالبان با پرچم های سفید عملیات می کردند و بعد از پیروزی طالبان با پرچم های سیاه که  همان داعش خراسان است،  این ظاهرا به وسیله داعش خراسان است. طالبان می گوید با این اقدامات موافق نیست و حتی به دنبال سرکوب داعش خراسان است، اما واقعیت این است که در طالبان یک سازمان و تشکیلات منسجم وجود ندارد. اینها برگرفته از اقوام و گروه های مختلف با درجات متفاوتی از تکفیری مسلک ها هستند و با وجود این که تاکنون سند محکمی که از ارتباط تشکیلاتی مسنجم میان طالبان و داعش وجود نداشته است، اما با توجه به ضعف ساختاری طالبان و رگه های پرقدرت سلفی گری در این تشکیلات ادعای طالبان مبنی بر سرکوب داعش خراسان خیلی قابل قبول نیست.

بر همین اساس معتقدم در طالبان گروه هایی هستند که به داعش کمک می کنند چون داعش یک کل واحد نیست، احتمال دارد که بین طالبان و داعش خراسان توافق پنهانی شده است که داعش به نیروهای طالبان کاری نداشته باشد و برای انجام عملیات روی شیعیان ازاد باشد.

با این همه به نظر می رسد جامعه افغانستان از عملکرد طالبان در این مدت ناراضی نیست؟

به نظر من رضایتمندی وجود دارد، چون امنیت به صورت عمومی برقرار است و امنیت در شهرها و جاده ها وجود دارد. با وجود امنیت عمومی، شیعیان  همچنان در مساجد و حسینیه ها و حتی مدارس شأن مورد هجمه تروریستی واقع می شوند.

طالبان برای عامه مردم دستاوردهای دیگری هم داشته است. آنها توانسته اند تورم را کنترل کنند و پول افغانستان را به یکی از با ثبات ترین پول های جهان تبدیل کنند؛ تا جایی که نهادهای ناظر بین المللی این دستاوردها را تایید و مورد تمجید قرار داده اند، تورم در افغانستان زیر ده درصد است و از پس از طالبان افغنی تا الان 27 درصد رشد داشته است و جزو باثبات ترین پول ها شده است،  طالبان در این از اصول علمی پیروی کرده است. طالبان ریاست های ادارات مختلفی را در به عهده گرفته، اما بدنه کارشناسی این وزارتخانه ها را اخراج نکرده و از علم و تجربه کارشناسان خبره استفاده می کند. مثلا در یکی از وزارتخانه های مهم افغانستان معاونی داریم که تحصیلات عالیه دارد و 35 سال است که معاون مانده است و از تجربه و علم بسیار خوبی برخوردار است و طالبان او را حفظ کرده است بنابراین با استفاده از این بدنه کارشناسی توانسته کنترل تورم و ثبات اقتصادی را در افغانستان ایجاد کند

از سوی دیگر، هم طبق اطلاعات موجود ماهانه 15 الی 20 میلیون یورو از سوی بانک مرکزی در بازارهای داخلی تزریق  می کند ضمن اینکه بازگشت پول کارگران مهاجر افغانستانی کمک بزرگی به اقتصاد نحیف افغانستان است. 

اقدامات زیر پس از حکومت دوم طالبان انجام شده است:

- اقتصاد افغانستان از قبل خیلی کوچک تر شده است. در نتیجه مصرف ارز کمتری هم دارد.

- طالبان جلوی واردات  لوازم لوکس را  گرفته است.

- مبارزه جدی با قاچاق ارز دارند و همه تجار را مجبور به معامله با پول افغانی کرده اند.

- جلوی اقدامات خلاف قانون مالی صرافی ها را گرفته اند و بسیاری از صرافی ها لغو مجوز شده اند.

نتیجه این اقدامات کنترل تورم و ثبات ارز و پول ملی این کشور شده است.

به صورت جدی موضوع استفاده از ظرفیت معادن و استخراج نفت دنبال می کند ، مهمترین شریک در موضوع معادن ونفت چینی ها هستند و در عین حال که با چینی ها خیلی محکم و قاطعانه هم  برخورد می کنند و اجازه نمی دهند که آنها در قرارداد هایشان خلف وعده نمایند و اگر به قول خودشان عمل به قرار دادها نکند ، اموالشان را مصادره می کنند. 

البته این را هم باید گفته شود در حال حاضر  کلیه پروژه های ارز بر مثل ساختمان سازی تعطیل شده است از 1150 شرکت فعال در این زمینه فقط 150 شرکت فعلآ در افغانستان فعالیت می کنند. 

به صورت کلی می توان گفت که کنترل تورم و ثبات پول افغانستان موجب رضایت مردم و کاهش فساد و پارتی بازی و رانت خواری از مواردی است و مردم این حکومت را پاکدست می شناسند و رضایتمند هستند.

البته طبق خصلتی که همه حکومت های بسته و غیر دمکراتیک دارند در طالبان هم به تدریج رانت خواری و انحصار طلبی در حال رشد است. به عنوان مثال، در مسأله سوخت توسط برادر یکی از وزرا انجام می شود و رقبای دیگر را راه نمی دهند. مثلا وقتی می شنویم که بنزین و گازوییل ما برگشت خورده این ربطی به کیفیت سوخت و مسائل استاندارد ندارد، بلکه سوخت ما به موضوعی برای رقابت های اقتصادی و تسویه حساب های داخلی آنها تبدیل شده است.

در نتیجه، افغانستان که هم اکنون ظاهرا دولتی  پاکدست است، اما در رابطه با سوخت و آرد که دو کالای اساسی است جریان های انحصارطلب و فاسد در رشدی با سرعت بالا فعال هستند. 

به بحث امنیت شیعیان برگردیم آیا شیعیان هم اکنون در حکومت طالبان نقش دارند؟ 

با توجه به جمعیت حداقل 30 درصدی شیعیان آنها سهم خود را از قدرت ندارند، آنها در حاکمیت فعلی طالبان یک وزیر و دو معاون وزیر دارند که تنانسبی با جمعیت شان ندارد.

وضعیت زبان فارسی در حکومت طالبان چگونه است؟

یکی از منفی ترین روندها در افغانستان و حکومت فعلی طالبان، متأسفانه کنار گذاشتن زبان فارسی است که در دولت قبل و طی قرون متمادی زبان رسمی جامعه افغانستان بوده است. طالبان زبان پشتو را زبان رسمی می داند، چرا که اکثر حاکمان فعلی پشتون هستند و بسیاری از انان زبان فارسی نمی دانند و این هم سبب شده است که تابلوهای افغانستان که قبلا به زبان فارسی و زبان پشتو بوده است، تبدیل به زبان پشتو شود و یا برای اولین بار در تاریخ روابط ایران و افغانستان هیات افغانستانی که به ایران آمده بود از مترجم استفاده کرد و معتقدم که این از بزرگترین خسارت های افغانستان به زبان و فرهنگ ایرانی و فارسی بوده است.

من معتقدم مقامات جمهوری اسلامی نباید اجازه این کار را بدهند حذف زبان فارسی از دولت و جامعه افغانستان برای ما یک خطر فرهنگی عظیم محسوب می شود.  

موضوع حق آبه ایران از افغانستان به کجا رسیده است؟

طالبان قبل از به قدرت رسیدن به ما قول داده بودند که حق آبه هیرمند را تأمین خواهند کرد، اما به قولشان عمل نکردند و همچنان از حق مسلم ما طفره می روند و اخیرا هم که آب قابل توجهی وارد هامون های ایران شده است، پسِ سرریز از سدهای کجکی و کمال خان بوده. اما با اتمام ساخت سد سلما به روی حریررود در آینده نزدیک باید شاهد خشک شدن سد دوستی باشیم و دستگاه دیپلماسی باید سریعا با همکاری ترکمنستان جلو این اقدام طالبان را بگیرد.

آخرین وضعیت داعش در افغانستان چیست؟

حضور داعش خراسان و وجود گروه های تندروی تکفیری در میان طالبان و گروه های حامی برای ایران یک خطر بالقوه است. آنها همیشه به دنبال جهاد و حمله به کشورها وبه خصوص شیعیان هستند. 

جالب است بدانید تمام فرمانده های طالبان هنوز هم وضعیت جنگی خود را حفظ کرده اند و حفظ و پرورش و آماده سازی نیروهای انتحاری را ادامه می دهند. هر فرمانده طالبان که تعداد انتحاری بیشتری داشته باشد، گویی ثروت و سرمایه بیشتری دارد و به سایرین فخر فروشی می کند. انتحاری ها دارای قیمت و ارزش هستند و  گاهی یک انتحاری میان فرماندهان خرید و فروش می شود و قیمت آنها حدود ۱۰۰ تا 150 هزار دلار هم می رسد. البته آن فرد انتحاری خود از این معاملات خبری ندارد او به صورت اعتقادی دست به این اقدام می زند و فرماندهان هم دائم انتحاری ها را در این مسیر اعتقادی نگه می دارند و به اعتقاداتشان هم دامن می زنند.
 

تعامل جمهوری اسلامی با طالبان باید چگونه باید باشد؟

تعامل با طالبان ویژگی های پیچیده ای دارد که اگر به ان توجه نشود می تواند خسارت هایی به بار بیاورد. اما این که غیر از دیپلماسی و تعامل راه حل دیگری نداریم و باید ویژگی های فرهنگی، قومی و اسلامی و ایرانی در این تعامل حفظ شود. هر گونه ورود به فاز نظامی اشتباه است. در مقابل بعضی اتفاقات امنیتی و شیطنت‌ها باید خویشتنداری کنیم و ضمن حفظ اقتدار نباید کاری کنیم که کار به برخوردهای نظامی بینجامد. 

مهمترین کار ما با طالبان باید فعالیت های اقتصادی را با این کشور افزایش دهیم و از ظرفیت های اقتصادی آن استفاده کنیم تا پیوندهای اقتصادی آنها را وادار به ملاحظات ایران را رعایت کند، باید توجه داشت تجارت همراه خود روابط فرهنگی ، دوستانه و منافع مشترک ایجاد می کند 

در شرایط فعلی که طالبان با پاکستان تنش های سیاسی، نظامی و امنیتی دارد، باید از این موقعیت استفاده کنیم؛ چرا که طالبان راه برون رفتن تجاری و اقتصادی اش یا ایران است یا پاکستان و ما باید از این فرصت بیشتر استفاده کنیم  و رابطه خود را با افغانستان و طالبان گسترش دهیم و به خصوص با جناح های عاقل تر و روز امد تر رابطه برقرار کنیم تا آنها تقویت شوند. ولی اینها کارهای ظریفی است که باید با دقت انجام شود. 

موضوع زبان فارسی بسیار مهم است و که ما باید با جذب دانشجویان علاقه مند به زبان فارسی از افغانستان این زبان را تقویت کنیم و با فعالیت و تلاش بیشتر در جهت تقویت زبان فارسی اقدام کنیم.

زبان فارسی را چگونه باید حمایت و تقویت کنیم؟ 

 ما می توانیم دانشکده های زبان فارسی به صورت مجازی راه اندازی کنیم و جوانان افغانستانی بخصوص برای دختران که فعلا برای سواد آموزی محدودیت دارند را آموزش دهیم غفلت از زبان فارسی خسارت های جبران ناپذیری به دنبال دارد. ارتباطات با دیگر مسلمانان افغانستان و نحله های فکری اهل سنت و قومیت های مختلف که میانه رو و متعادل هستند و افکار وحدت گرایانه دارند به تعدیل سیاست های طالبانی کمک خواهد کرد و این به نفع ما و منطقه  است.

از سوی دیگر جمعیت قابل توجهی از افغانستانی ها که یبن 5 تا 9 میلیون تخمین زده می شود در کشور ما حضور دارند. ما اگر بتوانیم به مردم آموزش دهیم که از فرهنگ غنی و ایرانی و اسلامی استفاده کنند و یک روابط انسانی و اسلامی با این جمعیت مهاجر داشته باشیم که اغلب شان هم درستکار و امانت دار هستند به نفع ما خواهند بود و  به طور طبیعی ما فرهنگ و جایگاه خود را در افغانستان تقویت کرده ایم. 

در پایان باید بگویم به طور نسبی و طبق آمارهای موثق جرم و جنایتی که از سوی مهاجرین افغانی در ایران صورت می گیرد بسیار پایین تر از جرم و جنایت ایرانی هاست ، ما باید بر اساس دستورات اسلامی و ایرانی با این قوم با مهربانی برخورد کنیم. افغان ها  قوم مظلوم و زحمت کشی هستند و خدمات زیادی به ما داشته اند و از افغانی هراسی باید بشدت جلوگیری کنیم. 

بالشخصه افغان های بسیاری را در افغانستان  و سایر کشورها دیده ام  و زمانی که متوجه شدند ، ایرانی هستم چنان احساس برادری و دوستی داشتند که انسان متعجب می شود.

  باید از اخبار و گزارش های غیر واقعی و تحلیل های منفی جلوگیری کنیم اگر جمعیت پناهندگان افغانستانی در ایران زیاد است ،  مشکل از آنها نیست آنها مردمی مظلوم و تحت ستم و گرسنه هستند و راه فرارشان ایران و پاکستان است ، پاکستان فعلا با شدت با آنها برخورد می کند و مرزهای خود را به روی انان بسته است.

 اگر حضور افغانستانی‌ها در ایران از جهت امنیتی و اشغال فرصت های شغلی برای ما مناسب نیست ، باید توانمند کنترل مرز های خود باشیم ، نباید  کمبودها و ضعف های خودمان را سر ریز به این مردم مظلوم کنیم. در نظر داشته باشید که هم اکنون 45 درصد مردم افغانستان در فقر مطلق غذایی هستند و نیازمند کمک هستند. من نمی گویم در شرایط فعلی برای مردم افغانستان کمک غذایی بفرستیم اما اگر از آنها کسی به ایران آمد با او مهربان باشیم و از دولت و وزارت کشور و خارجه بخواهیم وظایف حکم رانی خود را به نحو احسن انجام دهند و مردم را رودر رو براران مسلمان و فارسی زبان خود نکنند.

من در بسیاری از کشورهای منطقه حضور داشته ام و با نگاه و برخورد ملت ها و اقوام مختلف برخود داشته ام همه آن ها خوب بوده اند مگر اندکی از وهابیون یا باقی مانده بعثی ها اما افغانستانی ها عالی بوده اند.