در بیانیه‌ای از سفارت چین در مانیل، قراردادی با نام «ترتیبات ویژه موقت» که ظاهرا در جریان سفر رودریگو دوترته؛ رییس جمهوری سابق فیلیپین به پکن با آن موافقت شده، تشریح شده است.
به گزارش جماران؛ برای اولین بار، سفارت چین در فیلیپین، یک توافقنامه نانوشته در سال 2016 با فیلیپین را که بر سر دسترسی به جزایر دریای چین جنوبی است، منتشر کرده است.
در بیانیه سفارت چین در مانیل آمده است که «ترتیبات ویژه موقت» که طی سفر رودریگو دوترته؛ رییس جمهوری سابق فیلیپین به پکن با آن موافقت شد، ماهیگیری در مقیاس کوچک را در اطراف جزایر مجاز دانسته، اما دسترسی ارتش، گارد ساحلی و دیگر هواپیماها و کشتی‌های رسمی فیلیپینی را تا 12 مایل دریایی (محدوده قلمرو دریایی مورد توافق بین‌المللی تحت نام آب‌های سرزمینی) محدود می‌داند.
بی شک، انتشار این بیانیه چالشی جدید در جهت افزایش تنش در آبراه مورد مناقشه میان پکن و مانیل است، که بیشتر تجارت جهانی از آن عبور می‌کند و چین عملا مدعی آن شده است.
در این بیانیه آمده است که فیلیپین در هفت سال گذشته به این توافقنامه احترام گذاشته، اما از آن زمان برای «تحقق برنامه سیاسی خود» از آن تخطی و چین را مجبور به اقدامات متقابل کرده است و این رفتار فیلیپین، دلیل اصلی اختلافات بی وقفه در دریا بین چین و فیلیپین در سال‌های گذشته است.
پیدا و پنهان یک توافق ادعایی
کولین کوه؛ کارشناس ارشد دانشکده مطالعات بین‌المللی راجاراتنام مستقر در دانشگاه فناوری نانیانگ سنگاپور و کارشناس امور دریایی در هند، در این رابطه می‌گوید: دوترته پس از سفر خود به پکن، بدون ارائه جزئیات به توافقی با چین در رابطه با منطقه اقیانوس آرام، به ویژه آسیای جنوب شرقی، اشاره کرده و در آن زمان به خود می‌بالید که نه تنها سرمایه‌گذاری و تعهدات تجاری چین را دریافت، بلکه دسترسی ماهیگیران فیلیپینی را به جزیره اسکاربرو شول، تضمین کرده است.
این کارشناس امور بین‌الملل می‌گوید: «عبارات عمدی پکن در این بیانیه شایان توجه است و نشان می‌دهد که پکن هیچ سند رسمی برای اثبات ادعای خود ندارد؛ بنابراین می‌تواند عمدتا بر ادعای شفاهی دوترته تکیه کند.»
فردیناند مارکوس؛ رییس جمهوری فیلیپین، که در ژوئن 2022 به قدرت رسید، ماه گذشته به خبرنگاران گفت: «چین اصرار دارد که چنین توافق محرمانه‌ای وجود داشته است، اما من از هیچ یک مطلع نیستم. من چیزی در مورد این توافقنامه پنهانی نمی‌دانم، ما شریک و متحد ایالات متحده هستیم و اگر چنین توافق محرمانه‌ای وجود داشته باشد، آن را لغو می‌کنم.»
دوترته در طول شش سال ریاست جمهوری خود با رییس جمهوری چین؛ شی جین پینگ، روابط صمیمی برقرار کرد و در عین حال آشکارا با ایالات متحده به دلیل انتقاد شدید آن از مبارزات مرگبارش علیه مواد مخدر غیرقانونی، اعلام نارضایتی کرد.
در حالی که دوترته در سفر سال 2016 خود به رقیب اصلی واشنگتن موضع تقریبا ضد آمریکایی اتخاذ کرد، اما دوترته گفته است که هیچ توافقی با پکن که بتواند قلمرو فیلیپین را به خطر اندازد، منعقد نکرده است. با این حال، او اذعان کرد که او و شی توافق کردند که «وضعیت موجود» را در آب‌های مورد مناقشه حفظ کنند تا از جنگ احتمالی جلوگیری کنند.
در این میان، فردیناند مارتین روموالدز؛ رییس مجلس نمایندگان فیلیپین که پسر عمو و متحد سیاسی مارکوس است، دستور تحقیق درباره آنچه که برخی «توافق جنتلمن» یا «ترتیبات ویژه موقت» می‌خوانند را صادر کرده است.
منطقه بحران
چین مدت‌هاست که مانیل را به «نقض تعهدات» و «اقدام غیرقانونی» در دریای چین جنوبی متهم کرده است. به غیر از چین و فیلیپین، ویتنام، مالزی، تایوان و برونئی نیز ادعاهای همپوشانی در دریای غنی از ذخایر ماهیگیری، گاز و نفت دارند.
گفتنی است؛ پکن از به رسمیت شناختن حکم داوری بین‌المللی در سال 2016 توسط یک دادگاه وابسته به سازمان ملل که ادعاهای گسترده چین مبنی بر دلایل تاریخی پکن بر حاکمیت بر جزایر دریای جنوبی چین را باطل می‌داند، خودداری کرده است.
درگیری‌ها بین پکن و مانیل از سال گذشته بر سر جزایر مورد ادعای طرفین شعله‌ور شده است و نیروهای گارد ساحلی چین با توپ‌های آب پرفشار به سمت کشتی‌های گشتی فیلیپینی شلیک کردند. آن‌ها همچنین یکدیگر را به مانورهای خطرناک متهم کرده‌اند.
سایه آمریکا بر دریای جنوبی
در این میان، ایالات متحده هیچ ادعایی در مورد دریای چین جنوبی ندارد، اما کشتی‌ها و جت‌های جنگنده نیروی دریایی خود را برای عملیات‌های آزادی ناوبری که ادعاهای چین را به چالش می‌کشد، مستقر کرده است.
ایالات متحده بارها هشدار داده است که موظف به دفاع از فیلیپین به عنوان قدیمی‌ترین متحد خود در آسیا است و در صورتی که نیروهای فیلیپینی، کشتی‌ها یا هواپیماهای آن‌ها در محدوده دریای جنوبی چین، مورد حمله مسلحانه قرار گیرند، موظف به اقدام متقابل است.
