زمانی که هاکان فیدان به عنوان رئیس سازمان میت انتخاب شد، نخستین واکنش علیه انتصاب او از سوی رژیم اسرائیل بود. ایهود باراک، وزیر دفاع وقت اسرائیل، روی کار آمدن فیدان را «تحولی نگران کننده» خوانده بود. او هاکان فیدان را به عنوان "دوست ایران" توصیف کرده بود.
به گزارش جماران، روز شنبه وزارت امور خارجه ترکیه اعلام کرد که هاکان فیدان، وزیر خارجه این کشور روز یکشنبه 12 شهریور ماه برای دیدار و گفت و گو با مقام های ایرانی درباره مسائل دوجانبه و منطقه به تهران سفر خواهد کرد. بر اساس بیانیه وزارت امور خارجه ترکیه، فیدان به دعوت حسین امیرعبداللهیان، همتای ایرانی خود عازم تهران می شود.
این نخستین سفر هاکان فیدان به تهران در جامه وزیر خارجه ترکیه است. شامگاه یکشنبه 14 خردادماه و پس از اعلام اعضای کابینه جدید رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه بود که حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در تماس تلفنی با هاکان فیدان، وزیر امور خارجه جدید ترکیه، ضمن تبریک انتصاب وی، ابراز امیدواری کرد همکاری‌های نزدیک بین دو کشور در دوره جدید تداوم و ارتقاء پیدا کند. در آن تماس تلفنی هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه ضمن ابراز تشکر از پیام تبریک وزیر امور خارجه ایران تأکید کرد که در اولین فرصت به تهران سفر خواهد کرد. فرصتی که ظاهرا قریب به سه ماه پس از آغاز به کار فیدان در وزارت خارجه ترکیه فرصت آن به دست آمده است.
حسین امیرعبداللهیان نیمه تیرماه در حاشیه نشست وزرای خارجه جنبش عدم تعهد در باکو با هاکان فیدان دیدار و احوالپرسی کرد. این نخستین دیدار وزرای خارجه بعد از انتصاب هاکان فیدان به عنوان وزیر خارجه بود.
هاکان فیدان در سه ماه گذشته از حضور در وزارت خارجه ترکیه به عراق، روسیه و اوکراین سفر کرده و با مقام های ارشد این سه کشور دیدار داشته است.
فیدان از دانشکده افسری تا وزارت خارجه
هاکان فیدان سال ۱۹۶۸ میلادی در آنکارا، پایتخت ترکیه و در خانواده‌ای به دنیا آمد که اعضای آن عمدتا کارمندان دولت بودند. او بعد از گذراندن دوره آموزشی در دانشکده افسری، در سال ۱۹۸۶ به نیروهای مسلح ترکیه پیوست و تا سال ۲۰۱۱ به عنوان افسر وظیفه خدمت کرد.
او هم‌زمان با گذراندن دوره مأموریتش در اداره نیروهای واکنش سریع ناتو در آلمان، از پردیس جهانی دانشگاه مریلند مدرک کارشناسی علوم اداری و سیاسی دریافت کرد. فیدان سال ۲۰۰۱ از خدمت نظامی کناره‌گیری کرد تا روی تحصیلات و آموزش آکادمیک تمرکز کند و توانست از دانشگاه بیلکنت ترکیه در رشته روابط بین‌الملل مدرک کارشناسی ارشد و بعد از آن دکترا بگیرد.
عنوان پایاننامه کارشناسی ارشد او این بود: «اطلاعات و سیاست خارجی: مقایسه‌ای میان سیستم‌های اطلاعاتی بریتانیا، آمریکا و ترکیه». فیدان تز دکترای خود را هم با عنوان «دیپلماسی در عصر اطلاعات: استفاده از فناوری اطلاعات در راستی‌آزمایی» ارائه کرد.
هاکان فیدان بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ به عنوان مشاور سیاسی و اقتصادی در سفارت استرالیا در آنکارا مشغول به کار بود.
- سال ۲۰۰۳ به ریاست سازمان توسعه و همکاری ترکیه رسید؛ جایی که بنا بر گزارش‌ها با عبدالله گل -وزیر خارجه وقت که بعدها رئیس جمهور شد- همکاری نزدیکی داشت.
- سال ۲۰۰۷ در دوره نخست وزیری اردوغان، او به معاونت سیاست خارجی و امنیت بین‌المللی منصوب شد.
- یک سال بعد عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد و هم‌زمان تلاش می‌کرد موقعیت خود را در ساختار دولتی ترکیه تحکیم کند.
- آوریل سال ۲۰۰۹ به معاونت سازمان اطلاعات ملی ترکیه (میت) منصوب شد و یک سال بعد در سن ۴۲ سالگی به عنوان جوان‌ترین مدیر این سازمان کار خود را آغاز کرد.
- بر اساس گزارش‌ها هاکان فیدان در این مقام نقش مهمی در تلاش‌های دولت ترکیه برای برقرای نوعی آشتی با حزب ممنوع کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) داشت. این تلاش‌ها که در آن زمان با عنوان «روند حل مسائل» شناخته می‌شد، از ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ ادامه داشت اما به نتیجه ملموسی نرسید و درگیری‌های مرگبار از سر گرفته شد.
- نام هاکان فیدان در سال ۲۰۱۲ به سرخط رسانه‌ها رسید؛ زمانی که یک دادستان او را برای شهادت در تحقیقاتی در ارتباط با تروریسم فراخواند که «روند حل مسائل» را هدف گرفته بود. گفته می‌شد که آن دادستان با سازمان فتح‌الله گولن در ارتباط بوده که دولت ترکیه آن را سازمانی «تروریستی» می‌داند. هاکان از شهادت در آن پرونده سر باز زد و تحقیقات دادستان هم مختومه شد تا اولین نشانه‌های عمومی اختلاف میان اردوغان و شبکه فتح‌الله گولن، چهره مذهبی مخالف ساکن آمریکا پدیدار شود.
- ژانویه سال ۲۰۱۴ باز هم نام او در ارتباط با گزارش‌هایی افشاگرانه مطرح شد که می‌گفت سازمان اطلاعات ترکیه برای گروه‌های در حال جنگ با نیروهای بشار اسد در سوریه به صورت قاچاقی اسلحه می‌فرستاده است.
هاکان فیدان؛ رازدار رجب طیب اردوغان
نیمه خرداد ماه بود که رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه پس از پایان مراسم ضیافت شام روسا و مقامات ۷۸ کشور میهمان در کاخ چانکایا از کابینه جدید خود رونمایی و اسامی اعضای دولت جدید ترکیه را اعلام کرد. مهم ترین خانه تکانی در کابینه جدید اردوغان به پست وزارت خارجه تعلق داشت که به هاکان فیدان، رییس دستگاه اطلاعات ترکیه رسید.
هاکان فیدان تا پیش از این انتصاب به مدت 13 سال ریاست سازمان اطلاعات ملی ترکیه را برعهده داشت. اردوغان با این انتخاب فیدان را به نخستین رئیس سازمان اطلاعاتی ملی ترکیه تبدیل کرد که از آن ساختمان به وزارت خارجه کشورش نقل مکان کرد. در این 13 سال همگی فیدان را به عنوان فردی مسلط در روابط ترکیه و روسیه و سوریه می دانستند.
به گزارش رسانه ها، فیدان مدتها هدایت سکان گفت‌وگو با سرویس‌های اطلاعاتی سوریه را برعهده داشته است. فیدان رابطه نزدیکی هم با مافوق خود یعنی رجب طیب اردوغان داشت چنانچه رئیس جمهور ترکیه از او با عنوان رازدار خود و دولت یاد کرده بود. البته هاکان فیدان همواره برای مردم ترکیه یک معما بود، زیرا او با احتیاط خود را نشان می داد. و در طول دوران فعالیت خود در دولت هیچ مصاحبه ای انجام نداده بود.
چهره ای طرفدار کار اطلاعاتی در طراحی سیاست خارجی
به گزارش رسانه ها هاکان فیدان در شروع کار خود به عنوان وزیر خارجه ترکیه گفته بود: «من در بیش از ۲۰ سال گذشته همکاری خیلی نزدیکی با بسیاری از اعضای وزارت خارجه داشته‌ام. من از نزدیک شاهد فعالیت‌های آنها در سرتاسر دنیا بودم و بسیاری از آنها را به اسم می‌شناسم. من تمام تلاشم را برای یکپارچگی، امنیت و رفاه کشورمان خواهم کرد. من برای پیشبرد دیدگاهی در سیاست خارجی ملی تلاش خواهم داد که اساس آن حاکمیت اراده ملت و استقلال کشور ما از تمام قلمروهای نفوذ است.»
او زمانی در پایاننامه کارشناسی ارشد خود نوشته بود: «یکی از بحث‌های اصلی این پایاننامه این است که برای طراحی سیاست خارجی مستحکم، به اشراف اطلاعاتی بهتر نیاز داریم. هر چند که اطلاعات خوب نمی‌تواند سیاست‌گذاری خوب را تضمین کند، اما اطلاعات ضعیف بارها به شکست سیاست‌ها منجر شده است.»
فیدان در همان پایاننامه می‌گوید: «سیاست‌گذاران گاهی در برقراری ارتباط با جامعه اطلاعاتی برای طرح نیازهایشان ناکام هستند و معمولا استفاده درستی از اطلاعات نمی‌کنند…هماهنگی قوی و موثر میان جامعه اطلاعاتی و دفتر سیاست‌گذاران برای تصمیم‌گیری بهتر حیاتی است.»
مردی که اسرائیل را نگران کرد
به گزارش رسانه ها ، زمانی که هاکان فیدان به عنوان رئیس سازمان میت انتخاب شد، نخستین واکنش علیه انتصاب او از سوی رژیم اسرائیل بود. ایهود باراک، وزیر دفاع وقت اسرائیل، روی کار آمدن فیدان را «تحولی نگران کننده» خوانده بود. او هاکان فیدان را به عنوان "دوست ایران" توصیف کرده بود.
باراک مدعی شده بود که هاکان فیدان در سال‌هایی که نماینده ترکیه در آژانس بین‌المللی ترکیه بود، مواضع طرفدار ایران گرفته بود.
هاکان فیدان؛ سایه اردوغان
انتخاب رئیس سابق دستگاه اطلاعات ملی ترکیه برای وزارت خارجه از همان ابتدا پرسش‌های بسیاری را در داخل و خارج این کشور برانگیخت.
- برهان کوراوغلو، استاد فلسفه سیاسی دانشگاه مرمره :
تعیین هاکان فیدان به این مقام بازتاب‌دهنده رویکرد «سده ترکیه» است، ترکیه‌ای که روابط خوب با شرق و غرب دارد، به‌خصوص که فیدان معمار آشتی و ازسرگیری روابط ترکیه با بسیاری کشور‌ها در فاصله ۲۰۱۰ تا اکنون بود و در کمیته چهارجانبه امنیتی مسکو با حضور ایران و سوریه نیز حضور داشت. فیدان روابط گسترده خارجی دارد، هم با کشور‌های غربی و هم با کشور‌های آفریقایی و شرقی و این شرایط «کاملا متناسب با برنامه‌های مرحله پیش روی ترکیه است»، زیرا ترکیه در این مرحله در پی تقویت روابط با کشور‌های عربی و اسلامی است و فیدان بنیان‌گذار آشتی ترکیه با امارات و مصر و عربستان است و نقش اصلی را در روابط با سوریه داشته و نیز موجب تقویت روابط با روسیه و کشور‌های غربی شده است.
ویژگی مهم دیگر هاکان فیدان نزدیکی شدید او به اردوغان است در حدی که او را سایه اردوغان و «صندوق سیاه» و فرستاده ویژه وی در بسیاری مأموریت‌های حساس می‌دانند و حضور او در وزارت خارجه به معنای آن است که قرار است ترکیه در این مرحله دیپلماسی قدرتمند را پیش بگیرد.
- سمیر صالحه، استاد روابط بین‌المللی ترکیه:
فیدان از قدیم رؤیای آن را داشته که از سایه بیرون بیاید و در سال ۲۰۱۵ صریحا این موضوع را با اردوغان در میان گذاشت و اردوغان هم در این باره به او وعده مثبت داد هرچند از او خواست مدتی صبر کند و در دستگاه اطلاعات بماند.فیدان یکی از اعضای حلقه چهارنفره نزدیکان اردوغان بود و در مرکز برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری و اجرا نه فقط در عرصه اطلاعاتی جای دارد بلکه بارها مأموریت‌های مهمی را با موفقیت انجام داده است.
ترکیه امروز وارد مرحله تازه‌ای می‌شود که با گذشته کاملا متفاوت است و می‌خواهد با انتخاب شخصیتی مقتدر در رأس دستگاه دیپلماسی پیامی چندجانبه به همه طرف‌ها برساند، چه به کسانی که از مخالفان اردوغان حمایت می‌کنند، چه به «تروریست» ها، و چه به دوستانی که قرار است روابط خوبی با ترکیه داشته باشند. وزیر خارجه جدید اطلاعات و روابط عمیقی با کشور‌های همسایه و اروپا دارد و بهترین فرد برای ارائه ترکیه جدید در مرحله پیش رو است.
