در دیدار سالیوان و محمد بن سلمان چه گذشت؟

به گزارش جماران، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی ایالات متحده با مقام های عربستان سعودی در جده دیدار کرد. رایزنی های سیاسی که گفته می شود محور اصلی آنها صلح در خاورمیانه بوده است. به گزارش الجزیره، در بیانیه ای که کاخ سفید روز پنجشنبه درباره این دیدارها منتشر کرد  هیچ اشاره ای به توافق احتمالی عادی سازی رابطه بین عربستان سعودی و اسرائیل که اولویت ایالات متحده در منطقه است، نشده است.

کاخ سفید گفت که این نشست بر روی «مسائل دوجانبه و منطقه‌ای» از جمله طرح‌هایی برای «خاورمیانه‌ای صلح‌آمیز، امن، مرفه و باثبات‌تر» متمرکز شده است. با این وجود، سفر سالیوان  با تلاش‌های مداوم در زمان جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، برای برقراری روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی همزمان شده است.

گرم شدن روابط با ولیعهد سعودی

در نشست روز پنجشنبه محمد بن سلمان،  ولیعهد عربستان که از سال 2022 به عنوان نخست وزیر خدمت کرده، حضور داشت. به دلیل وضعیت نابسامان سلامت ملک سلمان، ولیعهد مدت‌هاست که حتی قبل از انتصاب وی به عنوان نخست‌وزیر، حاکم واقعی پادشاهی سعودی محسوب می‌شود. سالیوان قبلاً در ماه مه با بن سلمان دیدار کرده بود که البته تمرکز آن گفت و گوها  روابط بیشتر بین خاورمیانه و هند بود.  ماه گذشته، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، به عنوان بخشی از  پروسه گرم شدن روابط دولت بایدن با ولیعهد، با بن سلمان در جده دیدار کرد.

بن سلمان به دلیل ارتباطش با قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار در سال 2018 و سایر موارد ادعایی نقض حقوق بشر، همچنان یک چهره جنجالی در ایالات متحده است. بایدن پیش از این با استناد به ترور خاشقجی، دولت عربستان را در مسیر مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری مورد انتقادهای شدید قرار داده بود.  

اما در سال‌های پس از روی کار آمدن به عنوان رئیس‌جمهور، رهبر دموکرات‌ها با بن سلمان گرم شده و به روابط نزدیک ایالات متحده با پادشاهی سعودی ادامه می‌دهد. خود بایدن سال گذشته با بن سلمان در عربستان سعودی دیدار کرد، اقدامی که توسط گروه هایی مانند دیده بان حقوق بشر (HRW) محکوم شد. آدام کوگل از اعضای این نهاد در باره این دیدار  نوشته بود: «موضع جدید بایدن به قیمت اقتدار اخلاقی ایالات متحده تمام می شود. این همچنین یک ضربه ویرانگر برای مخالفان و فعالان مستقل سعودی است که خواستار اظهار نظر و نقش معنادار در آینده کشورشان هستند.»

سالیوان از نشست روز پنجشنبه استفاده کرد تا یک بار دیگر موضوع صلح در یمن را با مقام های سعودی مطرح کند. یمن از سال 2014 با تصرف پایتخت توسط نیروهای حوثی درگیر جنگ داخلی شده است . عربستان سعودی یکی از کشورهای عربی بود که در این درگیری مداخله کرد و تنش ها را با رقیب منطقه ای خود، ایران که گفته می شود تدارکات نظامی برای حوثی ها تامین می کرد، دامن زد.

اما در ماه مارس، چین میانجی‌گری توافقی میان ایران و عربستان سعودی برای احیای مجدد روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارت‌های خود در کشورهای یکدیگر را برعهده گرفت که تا حد زیادی به تنش‌ها پایان داد . این توافق همچنین به کاهش درگیری در یمن بین سعودی ها و حوثی ها کمک کرد. از زمان اجرایی شدن آتش بس تحت حمایت سازمان ملل در آوریل 2022، خصومت ها در یمن نیز کاهش یافته  اگرچه آتش بس منقضی شده است.  آتش بس به از سرگیری ارسال محموله های سوخت در برخی از نقاط کشور و همچنین تحویل کمک های بشردوستانه و مواد غذایی منتهی شد.  

سوالاتی در مورد عادی سازی رابطه با اسرائیل

نزدیکی ایران و عربستان سعودی امیدهایی را در میان مقامات آمریکایی مبنی بر دستیابی به توافق مشابه عربستان با اسرائیل برانگیخته است. آمریکا سال‌هاست که کشورهای عربی را به عادی‌سازی روابط با اسرائیل، یکی از نزدیک‌ترین متحدانش در منطقه تشویق کرده است. در سال 2020، در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ایالات متحده در این پیگیری با توافق آبراهام به نتیجه رسید. اگرچه این توافق در ابتدا فقط روابط بین اسرائیل و امارات متحده عربی را ایجاد کرد، سایر کشورها از جمله بحرین، مراکش و سودان به زودی به توافق عادی سازی پیوستند. دولت بایدن نیز در ادامه سیاست های ترامپ به تقویت روابط بین المللی اسرائیل ادامه داده است.

در ژوئن، وزیر خارجه آمریکا آنتونی بلینکن به کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل (آیپک) گفت که ایالات متحده باید "نقش اساسی در پیشبرد" نزدیکی اسرائیل با عربستان سعودی ایفا کند. بلینکن توضیح داد: «ایالات متحده منافع واقعی امنیت ملی در پیشبرد عادی سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی دارد.»

اما به رغم سفرهای دیپلماتیک متعدد ایالات متحده، این هدف با موانع قابل توجهی روبرو است. مقامات سعودی قبلاً به ابتکار صلح عربی پایبند بوده اند که از اسرائیل خواسته است تا از سرزمین های اشغالی عقب نشینی کند و قبل از عادی سازی رابطه دو جانبه یک کشور فلسطینی ایجاد کند. با این حال، اسرائیل به گسترش شهرک‌های خود در کرانه باختری اشغالی ادامه داده است، جایی که خشونت به بالاترین حد خود رسیده است. سازمان ملل متحد سال 2022 را با 150 کشته مرگبارترین سال برای فلسطینیان در این منطقه خواند و  به نظر می رسد که آمار سال 2023 از سال قبل از آن نیز بدتر باشد.

با این وجود، آیزاک هرتزوگ، رئیس‌جمهور رژیم اسرائیل هفته گذشته در سخنرانی خود در کنگره آمریکا گفت که برای روابط بهتر با سعودی‌ها دعا می‌کند.  او در این باره افزود : اسرائیل از ایالات متحده به خاطر تلاش برای برقراری روابط صلح آمیز بین اسرائیل و پادشاهی عربستان سعودی - کشوری پیشرو در منطقه و جهان اسلام تشکر می کند. ما برای رسیدن این لحظه دعا می کنیم.»