گسست در روابط دهلی نو با پکن درست زمانی رخ داد که تنش‌ها میان چین و ایالات متحده و متحدان منطقه‌ای آن در حال افزایش بود.
به گزارش جماران، بیستمین گفتگوی اجلاس «شانگری‌لا» در تاریخ دوم ژوئن 2023 در سنگاپور برگزار شد که در آن مقام‌های ارشد ۲۲ آژانس اطلاعاتی کشورهای جهان بدون حضور چین، گفت‌گو کردند. در این اجلاس، مقامات دفاعی و امنیتی فرانسه، هند، عمان، سریلانکا و ایالات متحده در مورد جنبه‌های فضای رقابتی امنیتی در منطقه و گزینه‌های افزایش گفت‌وگو، هماهنگی و شکل دادن به یک الگوی همکاری نظامی راهبردی، برنامه‌ریزی کردند.
این نشست اعتراض شدید پکن را به همراه داشت و ژنرال «جینگ جیانفنگ»، یکی از فرماندهان ارشد ارتش آزادی‌بخش خلق چین در واکنش به این نشست گفت: «پکن شدیدا با اظهارنظرهای اخیر لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا در اجلاس شانگری-لا با این محور که پکن تمایلی به تعامل برای مدیریت بحران نظامی ندارد، مخالف است و پکن بر بی‌چون و چرا بودن حاکمیتش بر جزایر واقع در دریای چین جنوبی و آب‌های اطراف آن، تاکید می‌کند.»
درنشست قبلی در سال 2018 بر اهمیت مسائل امنیتی غیرسنتی، کاهش تغییرات آب و هوا، ماهیگیری غیرقانونی، امداد بشردوستانه و بلایای طبیعی، تاکید شد که نشان دهنده نگرانی‌های غالب کشورهای منطقه بود. موضوعات غیر سنتی همچنان در دستور کار قرار دارند اما منازعات و چالش‌های ژئوپلیتیکی بلند مدت هستند و برای برطرف کردن چالش‌ها و موضوعات جدید، ابتدا باید منازعات و چالش‌های ژئوپلیتیکی برطرف شود. به نظر می‌رسد در این اجلاس با توجه به رقابت‌های ایالات متحده، چین و هند، تلاش شده است که توسط بلوک رقیب چین الگوی امنیتی و ائتلاف منطقه‌ای، دوباره چارچوب بندی شود.
چین و هند
رقابت چین با هند برای کشورهای جزیره ای و ساحلی اقیانوس هند از زمانی که روابط آنها در پی درگیری های مرزی سال 2020 تیره شد و الگوهای همکاری دفاعی منطقه ای را تغییر داد، آشکارتر شده است. سرعت ابتکارات همکاری دفاعی در منطقه اقیانوس هند با الگوی تناقض‌آمیز روابط بین پکن و دهلی نو که از ماه مه 2020 آغاز شد، افزایش یافت. سلسله درگیری های مرگبار در مرز مورد مناقشه چین و هند آغاز شد و روابط دوجانبه را به پایین ترین سطح در دهه گذشته کشانده است.
اواخر آوریل 2023 در نشست وزرای دفاع در حاشیه نشست شورای سازمان همکاری شانگهای، اولین نشانه تعامل در سطح بالا از زمان تشدید درگیری‌های مرزی چین و هند، نمایان شد اما وزیر دفاع هند «راجنات سینگ» در آن نشست با صراحت تاکید کرد که هرگونه بهبود در روابط با پکن مشروط به «صلح و آرامش» در مناطق مرزی خواهد بود.
گسست در روابط دهلی نو با پکن درست زمانی رخ داد که تنش‌ها میان چین و ایالات متحده و متحدان منطقه‌ای آن در حال افزایش بود. بنابراین هند برای تقویت استراتژی منطقه‌ای خود به گروه ایالات متحده روی آورده است. به عنوان مثال، در احیای قالب گفتگوی «چهار» با استرالیا، ژاپن و ایالات متحده شرکت کرده و تعامل با این کشورها را در زمینه‌های دیگر افزایش داده است.
بلوک‌بندی منطقه‌ای
در طرف دیگر، چین به نوبه خود در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد یک بندر در پایگاه نظامی خارج از کشور خود در جیبوتی است که از سال 2017 فعالیت می‌کند. همچنین در سال 2022 یک کشتی نقشه برداری نظامی چینی در بندر «هامبانتوتا» سریلانکا لنگر انداخت. حرکت تحریک آمیز چین و شرکت در رزمایش دریایی سه جانبه با ایران و روسیه در دریای عمان در مارس 2023 از دیگر اقدامات چین در مقابل اقدامات ایالات متحده و متحدان آن است که با توجه به رقابت میان هند و چین و وزن ژئوپلیتیکی بالای هند نسبت به دیگر رقبای منطقه‌ای چین، بیشترین حساسیت را برای هند به همراه داشته باشد.
کشورهای منطقه اقیانوس هند به طرق مختلف به رقابت چین و هند پاسخ داده‌اند. عمان، با موقعیت جغرافیایی مهم خود در شمال غربی اقیانوس هند، از فوریه 2018 به هند، بریتانیا و ایالات متحده دسترسی ممتاز به بندر «الدقم» خود اعطا کرده است که این موضوع فرصت مناسبی را برای نیروی دریایی هند و ایالات متحده فراهم می‌کند تا میزبان رزمایش‌های مشترک را با بریتانیا و عمان افزایش دهند.
همچنین در فوریه 2021، هند و مالدیو توافق نامه‌ای را برای توسعه و حمایت از بندرگاه گارد ساحلی نیروی دفاعی در «سیفوارو» امضا کردند. این ابتکار به دنبال افزایش توانایی نیروی دفاع ملی مالدیو برای نظارت دریایی بر جزایر خود است. علاوه بر این در سپتامبر 2020، وزارت دفاع دو کشور آمریکا و مالدیو نیز توافقنامه دفاعی و امنیتی امضا کردند که مورد استقبال هند قرار گرفت.
کمیسیون اقیانوس هند، یکی دیگر از گروه‌های فعال منطقه‌ای است که از چهار کشور جزیره‌ای اقیانوس هند و فرانسه تشکیل شده است در سپتامبر 2022، در کنار کنیا و جیبوتی، اولین عملیات شناسایی و نظارت مشترک خود را با نیروی دریایی اتحادیه اروپا انجام داد که عملیات جلوگیری از قاچاق مواد مخدر و ماهیگیری غیرقانونی را هدف قرار داد.
امکان گفت‌وگو
در حالی که برخی از گروه‌ها و کشورهای کوچک می‌توانند همکاری‌های دریایی منطقه‌ای را بهبود بخشند، اما تأثیر کمی بر الگوی امنیت منطقه‌ای که توسط پویایی‌های ژئوپلیتیکی هدایت می‌شود، خواهند داشت. گفت‌وگوهای سطح بالا، حداقل در حاشیه، شانسی برای کمک به این موضوع دارند. شی جین پینگ؛ رئیس جمهوری چین و نارندرا مودی؛ نخست وزیر هند، ممکن است این فرصت را داشته باشند که در اجلاس سران گروه 20 به میزبانی هند که در سپتامبر 2023 برگزار می‌شود، دیدار کنند. چنین دیداری می‌تواند به احیای فرایندهای غیرفعال گفتگوی دوجانبه کمک کند و فرصت‌هایی را برای همکاری عملی ایجاد کند که هم تنش بین پکن و دهلی نو را کاهش می‌دهد و هم الگوی دفاعی امنیتی در سراسر منطقه اقیانوس هند را متعادل می‌کند.
