ناتو روز چهارشنبه به طور رسمی از فنلاند و سوئد دعوت کرد تا پس از آن که ترکیه مخالفت خود را پس از یک فرآیند دشوار که باعث یادآوری خطوط گسل عمیق تر به ائتلاف شده بود، کنار گذاشت.
به گزارش جماران به نقل از سى ان ان ناتو رئیس جمهور فنلاند، ساولی نینیستو، گفت که آنکارا با حمایت از پیشنهادهای عضویت کشورش و سوئد موافقت کرده است و مانع بزرگی را برای پیوستن این دو به ائتلاف برطرف کرده است.
این اقدام یک پیروزی بزرگ برای ناتو و یک شکست برای روسیه به شمار می رود.
اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه روز سه‌شنبه هفته پیش قبل از امضای یادداشت مشترک با دو کشور شمال اروپا اعلام کرد که ناتو نمی‌تواند ترکیه را به‌عنوان یک عضو از دست بدهد. او در پاسخ به ناامیدی در اتحاد غربی از مخالفت آنکارا با پذیرش دو کشور بی‌طرف سنتی بود که با حمله روسیه به اوکراین مجبور بودند به این گروه بپیوندند.
ترکیه به درد سر ناتو تبدیل شده است. اما رویدادهای ژئوپلیتیک اخیر نشان داده است که اتحاد باید آن را تحمل کند. کارشناسان می گویند اردوغان این را به خوبی می داند و از جایگاه کشورش در این گروه برای تامین منافع ملی خود استفاده کرده است.
در یک جنگ اروپایی که اساساً به درگیری بین کرملین و ناتو تبدیل شده است، ترکیه خود را به عنوان یک طرف بی طرف قرار داده است و ترجیح می دهد به متحدان خود در تحریم روسیه نپیوندد و در عین حال میانجیگری بین طرف های درگیر را پیشنهاد دهد. این کشور از اوکراین در جنگ حمایت کرده است، اما مراقب بوده که با مسکو دشمنی نکند.
کارشناسان می گویند ترکیه امروز برای ناتو ارزشمندتر از همیشه است. این کشور در جناح جنوب شرقی ائتلاف قرار دارد که یک حائل کلیدی بین روسیه و غرب است. این کشور دومین ارتش بزرگ اتحاد را پس از ایالات متحده حفظ می کند و با گروهی از کشورهای خاورمیانه با سابقه بی ثباتی سیاسی هم مرز است و کشورهای غربی دارای منافع عمده ای هستند.
با این حال، آنکارا همیشه خاری در چشم ائتلاف نبوده است. ترکیه در سال 1952، سه سال پس از تشکیل ناتو پس از جنگ جهانی دوم، به ناتو پیوست و این اتحاد را "سنگ بنای" سیاست دفاعی و امنیتی خود می‌داند. اما تحلیلگران و مورخان می گویند که در حالی که ترکیه از نظر تاریخی به منافع استراتژیک این گروه خدمت می کرد، تحت حکومت اردوغان بیشتر به یک نیروی اخلالگر تبدیل شده است.
اردوغان از سال 2003 تا 2014 به عنوان نخست وزیر و از سال 2014 رئیس جمهور بود.
اویا دورسون اوزکانجا، استاد علوم سیاسی در کالج الیزابت تاون پنسیلوانیا و نویسنده کتاب «روابط ترکیه و غرب: سیاست مخالفت درون اتحادی»، گفت: در طول جنگ سرد، ترکیه [به خوبی] در زیرساخت‌های امنیتی غرب جای گرفته بود. وی افزود که این کشور برای بیش از نیم قرن یک متحد "نسبتا قابل اعتماد" غربی بوده است.
او گفت که با اتخاذ مواضع سیاست خارجی فعالانه و ضدغربی آنکارا، با گذشت زمان، فراوانی و شدت اختلافات بین ترکیه و متحدان ناتو افزایش یافته است.
اردوغان با متحدان ناتو در تعدادی از مسائل از جمله سوریه و لیبی به توافق نرسیده است و با تهدید به گشودن دریچه های پناهجویان از مناطق درگیری همسایه، از موقعیت استراتژیک کشورش برای گرفتن امتیاز از همسایگان اروپایی خود استفاده کرده است.
در سال 2009، ترکیه با انتصاب آندرس فوگ راسموسن دانمارکی به عنوان رئیس ناتو مخالفت کرد تا اینکه باراک اوباما، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، متعهد شد که یکی از معاونان راسموسن ترک باشد.
شاید در جسورانه ترین و بحث برانگیزترین اقدام خود، ترکیه در سال 2019 سامانه دفاع موشکی اس-400 روسیه را خریداری کرد و اتحاد چندین دهه با ایالات متحده و ناتو را زیر سوال برد. موشک های اس-400 برای سرنگونی هواپیماهای ناتو طراحی شده بودند.
سینان اولگن، دیپلمات سابق ترکیه و رئیس اندیشکده EDAM مستقر در استانبول، گفت که «تصمیم‌گیری بیش از حد متمرکز» اردوغان و سبک رهبری «مبارزه‌آمیز، تهاجمی‌تر [و] کمتر اجماع‌محور» او باعث ایجاد مشکلاتی شده است.
این همچنین بازتابی از افزایش غیرقابل پیش بینی بودن سیاست خارجی ترکیه است." اما کارشناسان می گویند طبیعی است که یکی از اعضای یک ائتلاف در جایی که می تواند منافع ملی را در اولویت قرار دهد. مشکل زمانی به وجود می آید که این منافع از دستور کار ناتو جدا شود.
ریچ اوتزن، یکی از اعضای ارشد شورای آتلانتیک در واشنگتن دی سی و افسر سابق ارتش آمریکا و مقام وزارت امور خارجه، گفت: ترک‌ها تصمیم‌گیری مبتنی بر اجماع ناتو را پیچیده می‌کنند، زیرا آنها از ادامه جریان تا زمانی که منافع ملی برآورده نشود، خودداری می‌کنند. او افزود: «این رفتار ائتلافی بدی نیست؛ این رفتار اتحادی معمولی برای کشورهایی است که وزن آن را از بین می‌برند.»
تحلیلگران می گویند در حالی که ترکیه ارزش خود را برای ناتو درک می کند، اما منافع خود را نیز در عضویت خود می بیند. اولگن گفت که آنکارا بیش از یک بار برای حمایت امنیتی استراتژیک به ناتو رفته است. «این یک رابطه امنیتی و سیاسی است که برای دو طرف سودمند است. او با استفاده از نام جدید این کشور گفت: «در نهایت ترکیه و ناتو به یکدیگر نیاز دارند.»
شایان ذکر است:ترکیه روز چهارشنبه هشتم تیر از مخالفت خود با پیوستن سوئد و فنلاند برای پیوستن به پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، دست کشید.
مخالفت آنکارا همزمان با بدترین بحران امنیتی اروپا ظرف چند دهه گذشته به‌دلیل جنگ اوکراین صورت گرفت و روی نشست رهبران ناتو در مادرید سایه انداخته بود.
بر اساس گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، ینس استولنبرگ، دبیرکل ناتو، پس از انجام گفت‌وگوهای سطح بالای فوری اعلام کرد: «ما اکنون به توافقی دست یافته‌ایم که راه را برای پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو هموار می‌کند».
ترکیه از فنلاند و سوئد خواسته بود که افراد تحت تعقیب آنکارا را تحویل داده و محدودیت‌های فروش اسلحه به ترکیه که به‌دنبال تهاجم این کشور به شمال سوریه در سال ۲۰۱۹ وضع شده بود پایان یابد.
رفع این بن‌بست موجب خواهد شد که رهبران ناتو تمرکز خود را به یک موضوع کلیدی معطوف کنند: روسیه‌ای که به نحو فزاینده غیرقابل پیش‌بینی و تهاجمی است.
تهاجم روسیه به اوکراین در پنجم اسفند پارسال موجب شد که فنلاند و سوئد بی‌طرفی طولانی خود را کنار گذاشته و درخواست پیوستن به ناتو را ارائه کنند. اما رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، مانع این اقدام شده بود و اصرار داشت که این دو کشور اسکاندیناوی باید موضع خود را در قبال گروه‌های شورشی کرد که آنکارا آنها را «تروریستی» می‌داند، تغییر دهند.
سالی نینیستو، رئیس‌جمهوری فنلاند، گفت که رهبران سه کشور روز سه‌شنبه پس از انجام مذاکرات، توافق مشترکی امضاء کردند.
ترکیه می‌گوید «هر آنچه که می‌خواست» از جمله «همکاری در زمینه مبارزه علیه» گروه‌های شورشی را به‌دست آورد.
این توافق در آستانه نشست حیاتی ناتو در مادرید به‌دست آمد که قرار است در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه برگزار شود. جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، و سایر رهبران کشورهای عضو ناتو روز سه‌شنبه وارد پایتخت اسپانیا شدند تا در نشست این پیمان که مسیر آن را برای چند سال آینده تعیین خواهد کرد شرکت کنند.
دبیرکل ناتو گفت این نشست طرحی را برای اتحاد «در یک جهان خطرناک‌تر و غیرقابل پیش‌بینی‌تر» ترسیم می‌کند.
او اظهار داشت: «برای اینکه قادر به دفاع از خود در این جهان خطرناک‌تر باشیم باید بودجه بیشتری را به امور دفاعی اختصاص دهیم».
به گزارش آسوشیتدپرس، فقط ۹ کشور عضو ناتو به هدف پیمان آتلانتیک شمالی مبنی بر هزینه کردن دو درصد از تولید ناخالص داخلی برای امور دفاعی پایبند بوده‌اند.
اسپانیا که میزبان این نشست است تنها نیمی از این رقم را به بودجه دفاعی خود اختصاص داده است.
مهمترین دستور کار این نشست تقویت موضع دفاعی اعضای ناتو در برابر روسیه و حمایت از اوکراین است.
آقای استولنبرگ می‌گوید: «اوکراین اکنون با سبعیتی روبروست که ما از زمان جنگ جهانی دوم در اروپا ندیده‌ایم».
به گزارش آناتولی، «جو بایدن»، رئیس جمهور آمریکا روز سه شنبه با انتشار بیانیه‌ای به ترکیه، سوئد و فنلاند پس از توافق بر سر حمایت آنکارا از پیوستن این دو کشور شمال اروپا به ناتو تبریک گفت.
بایدن در این ارتباط نوشت: «به فنلاند، سوئد و ترکیه به خاطر امضای یادداشت سه جانبه تبریک می‌گویم. این گامی حیاتی در جهت دعوت فنلاند و سوئد به ناتو است که اتحاد و امنیت جمعی ما را تقویت می‌کند و مسیری عالی برای آغاز اجلاس سران ناتو است.»
پیش از این، «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهور ترکیه، «ینس استولتنبرگ»، رئیس ناتو، «ساولی نینیستو»، رئیس جمهور فنلاند و «ماگدالنا اندرسون»، نخست وزیر سوئد درباره عضویت کشورهای شمال اروپا در ناتو و نگرانی‌های آنکارا دیدار کرده بودند.
به دنبال این دیدار، تفاهم نامه‌ای بین سه کشور برای رفع نگرانی‌های متقابل در پیوستن به ناتو امضا شد.
سوئد و فنلاند ماه گذشته رسماً برای پیوستن به ناتو درخواست دادند، تصمیمی که به دلیل جنگ روسیه علیه اوکراین ایجاد شد. در مقابل اما ترکیه از اعضای قدیمی این ائتلاف، اعتراض خود را به پیشنهادهای عضویت اعلام کرد و از سوئد و فنلاند به دلیل حمایت از گروه‌های تروریستی انتقاد کرد.
با این حال براساس یادداشت سه جانبه قرار شده است که فنلاند و سوئد از گروه‌های کردیYPG/PYD وابسته به پ‌ک‌ک و همچنین گروه‌های وابسته به فتح الله گولن حمایت نکنند در مقابل آنکارا از فنلاند و سوئد در برابر تهدیدات علیه امنیت ملی خود حمایت کامل می‌کنند.
علاوه بر این، سه کشور اعلام کرده اند که بعد از این هیچ تحریم تسلیحاتی بین آنها وجود نخواهد داشت.
به گزارش خبرگزاری «تاس»، «دوغو پرینچک» رئیس «حزب وطن» ترکیه گفت که دولت اردوغان با امضای تفاهمنامه با سوئد و فنلاند و هموار کردن مسیر برای پیوستن آنها به ناتو به حس اعتماد تعدادی از کشورها از جمله روسیه لطمه زد.
این سیاستمدار ترکیه‌ای اظهار داشت، اردوغان با امضای تفاهم نامه با سوئد و فنلاند، به اعتماد روسیه، ایران، عراق، سوریه و چین که به عنوان یک جبهه متحد برابر تهدید ناتو عمل می‌کنند، خیانت کرد. ترکیه باید بر اساس منافع مشترک با کشورهایی که اقدامات ناتو علیه آنها هست، عمل کند.
به گفته پرینچک، با «آری» گفتن به گسترش ناتو، روابطی را که سال‌ها با کشورهای مخالف ائتلاف ناتو ساخته شده بود به خطر انداخت.
حزب وطن که در حال حاضر هیچ کرسی در پارلمان ترکیه ندارد، فعالانه با روابط با غرب و در درجه اول با ایالات متحده مخالف است.
پیش از این، هواداران این جنبش تظاهراتی را در نزدیکی تاسیسات ناتو در این کشور برگزار کردند و از مقامات ترکیه خواستند تا کنترل کامل بر ایستگاه رادار «کوره جیک» ناتو داشته و پایگاه هوایی «اینجرلیک» را به طور کامل تصرف کنند و نظامیان آمریکایی مستقر در آنجا را به ایالات متحده بازگردانند.
مردم ترکیه نیز بارها در مناسبت‌های مختلف با برپایی تظاهرات خواستار خروج قوای آمریکا از پایگاه هوایی اینجرلیک شده‌اند.
چندی قبل نیز شماری از معترضان ترکیه‌ای با تجمع برابر پایگاه هوایی اینجرلیک در استان «آدنا» علیه این اقدام دولت آمریکا تظاهرات کردند. معترضان در تظاهرات خود از دولت ترکیه خواستند این پایگاه نظامی را تعطیل و نظامیان آمریکایی مستقر در آن را از ترکیه اخراج کند.
