پایگاه خبری جماران: حجت الاسلام و المسلمین سید ابراهیم رئیسی همواره بر ضرورت رفع تحریم ها تأکید کرده و شب گذشته نیز در مصاحبه زنده ای که با تلویزیون داشت این موضوع را بار دیگر مطرح کرد که «به هیچ عنوان ابایی از گفت و گو و مذاکره نخواهیم داشت». ولی به نظر می رسد اختلافات ایران و آمریکا چیزی نیست که به این سادگی قابل حل باشد. چون آمریکایی ها چهار پیشنهاد داده اند که به نظر می رسد پذیرش آنها برای ایران کار آسانی نیست. از سوی دیگر تنگناهای معیشتی مردم دولت را به این فکر انداخته که با آمریکا وارد مذاکره شود.
با علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین المللی در خصوص ادامه روند مذاکره ایران و آمریکا در دولت سیزدهم گفت و گویی داشته ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
با توجه به تأکید آقای رئیسی بر رفع تحریم ها، به نظر شما رویکرد و مسیر دولت سیزدهم در مذاکرات هسته ای چیست؟
دولت هنوز مشخص نشده که دولت چه انتظاراتی دارد؛ فقط یک اظهار نظر کلی شده که ما «مذاکره برای مذاکره» نداریم. به نظر می رسد هر روز دارد اختلافات ما با آمریکا و اعضای برجام بیشتر می شود. با توجه به فشارهایی که اسرائیل بر منطقه می آورد و دنبال این است که یک ائتلاف منطقه ای علیه ایران به وجود بیاورد، شاید اکراه ما در حرکت به سمت برجام به خاطر همین دو موضوع است. یکی اینکه نمی خواهیم به همه انتظارات آمریکا تن بدهیم و دوم اینکه مسائل منطقه ای ما را در شرایط خاصی قرار داده است.
الآن مسأله ما با آمریکا این است که آمریکایی ها در مذاکرات شش جلسه ای وین به این نتیجه رسیده اند که مسأله برجام به تنهایی مطلوب نیست و باید بتوانیم با ایران به توافق مطلوبی برسیم که قید زمانی آن از سال 2023 فرا برسد. بایدن هم در اولین سخنرانی اعلام کرد که ممکن است این بعد زمانی به سال 2050 کشیده شود.
مسأله دیگر این است که آمریکایی ها دنبال تدوین یک برجام دیگر با مشخصات جدیدتری هستند و اینکه گفته اند ایران باید پیشنهادات چهارگانه را بپذیرد، ما را در فشار بیشتری قرار داده است. این پشنهادات چهارگانه رعایت حقوق بشر در داخل، کنترل موشکی، عدم دخالت ایران در کشورهای منطقه و عدم کمک مالی به گروه هایی است که آنها اسمشان را تروریست گذاشته اند.
بنابر این، حجم انتظارات آمریکا از ما افزایش پیدا کرده و ما در شرایط خاصی قرار گرفته ایم. هم مسأله کرونا و هم مشکلات اقتصادی و تنگی معیشت مردم را مجبور کرده به این مذاکره تن بدهیم. الآن هم زمینه محرمانه ای برای مذاکره بین ما و آمریکایی ها از طریق اروپا صورت می گیرد، ولی اگر بخواهیم به انتظارات آمریکا پاسخ بدهیم باید مقداری از خواسته ها و مواضع قبلی عقب نشینی کنیم.
عربستان سعودی بدون اجازه آمریکا با ایران رابطه برقرار نخواهد کرد
در نشست بغداد هم بغداد بین ما و عربستان سعودی واسطه بوده است. اما هیچ وقت عربستان سعودی بدون اجازه آمریکا با ایران رابطه برقرار نخواهد کرد. یعنی مشکلات ما با عربستان فقط مشکلات ارتباطی نیست بلکه عربستان از ما خواسته از تمام کشورهای عربی مخصوصا یمن خارج شویم. این کار را برای ما مشکل خواهد کرد.
از طرف دیگر جبهه جدیدی در منطقه دارد شکل می گیرد که چهار کشور ترکیه، عربستان، اسرائیل و مصر عضو آن هستند. حدود 2 ماه پیش چند خبرگزاری غربی به این موضوع اشاره کردند که نشانه ها و علائم آن هم دارد ظاهر می شود. اگر ما نتوانیم در روزهای آینده خودمان را وارد مذاکرات کنیم در پشت این جبهه در انزوای سیاسی و اقتصادی باقی خواهیم ماند.
بنابر این پیشنهاد من به مقامات تصمیم گیر این است که شرایط حساسی برای ما است. ما در داخل، منطقه و سطح بین المللی مشکل داریم و نمی توانیم این وضعیت را ادامه بدهیم. خیلی به مردم ما سخت می گذرد و دولت دارد از ملت فاصله می گیرد. اگر این شرایط ادامه پیدا کند هیچ راهی برای ما باقی نمی ماند جز اینکه تن به مذاکره بدهیم تا توافق جدیدی به امضا برسد.
به نظر شما ایران شرایط چهارگانه ای که اشاره داشتید را در مذاکره با آمریکا می پذیرد؟
الآن حضور ما در سوریه که یک پایگاه حساس برای ما بوده دارد کاهش پیدا می کند و روسیه دارد جای ما را می گیرد و روس ها هم بدشان نمی آید که دست ایران از سوریه کوتاه شود تا بتواند با اسرائیل، سوریه و دنیای عرب ارتباط بیشتری برقرار کند. حتی مقدمات بازگشت بشار اسد به دنیای عرب فراهم شده است.
مسأله دوم عراق است و یکی از اهداف کنفرانسی که اخیرا در بغداد تشکیل شد این است که به یک اجماع بین المللی برسند تا نفوذ ایران را در عراق کاهش بدهند. برای اینکه عراق بازار بسیار مناسبی است؛ مخصوصا برای اروپایی ها و علی الخصوص فرانسه که مکرون در آستانه انتخابات جدید است تا بتواند سرمایه گذاری گسترده ای را در عراق اعمال کند.
بنابر این اگر قرار است ما با عربستان ارتباط برقرار کنیم بدون خارج شدن از یمن و کشورهایی که اشاره کردم با مشکل مواجه می شویم. الآن در لبنان هم ما مشکل داریم و معلوم نیست کشتی هایی که دارند بنزین و گازوئیل می برند می توانند تخلیه کنند. لبنان با تحریم های شدید آمریکا مواجه شده و شرایط سختی را برای ما ایجاد کرده اند و از هر سو تنگناها را بیشتر می کنند. بنابر این در چنین شرایطی عاقلانه این است که ما یک انعطاف پذیری در دیپلماسی به وجود بیاوریم و به سمت پذیرش قواعد بین المللی برویم. ما اگر بخواهیم نگاه گذشته را به مسائل بین المللی داشته باشیم همچنان در گودال باقی خواهیم ماند. لذا ناچار هستیم که به قواعد بین المللی توجه بیشتری داشته باشیم.
شرایط بسیار حساسی برای ما است و پیشنهاد من این است که با انعطاف پذیری و اغماض بیشتر کاری کنیم که حداقل در فضای داخلی به یک مطلوبیت و محبوبیت دسترسی پیدا کنیم.
به نظر شما دولت جدید ایران چه زمانی مذاکره را از سر می گیرد؟
دولت جدید ایران با نگاه راست افراطی که دارد مقداری برای او مشکل است. ولی از طرف دیگر فشار اقتصادی و تنگی معیشت مردم و همچنین ویرانگری کرونا دولت را در شرایط حساسی قرار داده است.
رفتن به سمت «دیپلماسی اقتصادی» کار بیهوده ای است و هیچ نتیجه ای نخواهد داشت
اینکه اخیرا اعلام کرده ایم به سمت «دیپلماسی اقتصادی» می رویم کار بیهوده ای است و هیچ نتیجه ای نخواهد داشت. اگر مثلا به سمت مالزی یا کشورهای آسیای مرکزی برویم، اینها نمی توانند درد ما را درمان کنند؛ چون توانایی اقتصادی ندارند. بنابر این ما نمی توانیم با به اجرا در آوردن اصلاح جدید «دیپلماسی اقتصادی» مشکلات مردم را حل کنیم. الآن که نظام یکدست شده تنها راه این است که شرایط را برای ورود به صحنه های بین المللی مهیا کرده و از خواسته های آرزویی مقداری عقب نشینی کند تا بتواند بر مشکلات فائق آید.
هیچ کشوری در منطقه، حتی چین و روسیه هم نمی توانند اقتصاد در حال احتضار ما را احیاء کنند.
قبل از دولت یازدهم مذاکره در دست شورای عالی امنیت ملی بود و دبیر این شورا مذاکرات را انجام می داد و در دولت های یازدهم و دوازدهم مذاکرات را به وزارت امور خارجه سپردند. به نظر شما در دولت فعلی مذاکرات به چه نهادی سپرده می شود؟
به هر صورت اینکه ما نرمش به خرج بدهیم و فضا را بازتر کنیم دست رهبری است و رئیس جمهور، وزارت خارجه و شورای عالی امنیت ملی مجری دستورات ایشان هستند. بنابر این ایشان باید تشخیص بدهند که شرایط داخلی، منطقه ای و بین المللی ما هر روز دارد دچار تنگنای بیشتری می شود. همچنین فضای داخلی ما باعث شده که مردم از دولت فاصله بگیرند و گسلی که بین مردم و دولت به وجود آمده می تواند به زیان کل نظام تعبیر شود.
هیچ راهی جز مذاکره با غرب وجود ندارد
شاید نزدیک دو سال و نیم قبل هم گفتم که هیچ راهی جز مذاکره با غرب وجود ندارد. یعنی هیچ کشوری نمی تواند مشکلات ما را حل و ما را از زیر بار سنگین تحریم ها رها کند. اینکه آمریکا بدعهدی کرده اصطلاحات خارج از علم سیاست است. با هرکسی بدعهدی کرده مذاکره می کنیم تا به نتیجه برابری برسیم. روس ها و چینی ها هم با ما بدعهدی کرده اند. بنابر این با روی بازتر، انتظارات محدودتر و انعطاف پذیری بیشتری باید به سمت دنیا حرکت کنیم. هیچ راهی جز این وجود ندارد.
