ویلیام برنز در مقام جدید باید جای «جینا هاسپل» را در رأس سازمان سیا بگیرد : نخستین زنی که به چنین مقامی در آمریکا دست یافت ولی به دلیل نقش اش در طرح های شکنجه سازمان سیا پس از 11 سپتامبر هدف انتقاد قرار گرفت.
به گزارش جماران، «ویلیام برنز» دیپلمات قدیمی آمریکایی که از سوی «جو بایدن» به عنوان کاندیدای تصدی سازمان اطلاعات آمریکا، سیا، معرفی شده بود، رای اعتماد کمیته اطلاعات سنای آمریکا را به دست آورد. با این نتیجه، برنز باید در انتظار رای گیری در صحن سنا باشد که آن هم قطعی است.
کمیته اطلاعات سنای آمریکا ویلیام برنز، دیپلمات باسابقه آمریکایی را به اتفاق آرا برای ریاست سازمان اطلاعات مرکزی اطلاعات، سیا، تایید کرد.
«مارک وارنر» سناتور دموکرات رئیس کمیته اطلاعات سنای آمریکا در بیانیه ای گفت: تایید ویلیام برنز به اتفاق آرا توسط هر دو حزب، نشانه صلاحیت کامل او برای این نقش، با توجه به تجربه طولانی او در امور امنیت ملی و تعهد قابل ستایش برای خدمات عمومی است.
سخنان ویلیام برنز در جلسه رسیدگی به صلاحیت وی برای تصدی سازمان سیا، جنجال زیادی در رسانه ها ایجاد کرد.
برنز چند روز پیش در جلسه استماع سنا گفته بود که رقابت با چین برای امنیت ملی آمریکا کلیدی به شمار می آید. وی بر مقابله با آنچه «خطر چین» نامید نیز تاکید کرده و رئیس جمهور این کشور را نیز رهبری متخاصم در برابر آمریکا نامید که به ادعای وی باید هر چه سریع تر مانع اجرای سیاست های او شد.
برنز همچنین گفته بود تهدیدهای مداوم آشنایی که آمریکا در حال حاضر با آنها مواجه است از سوی روسیه، کره شمالی و ایران است.
وی همچنین گفته بود که موضوعاتی نظیر بهداشت جهانی، تغییرات آب و هوایی و تهدیدات سایبری خطرات جدی برای آمریکا به شمار می آیند.
ویلیام برنز در صورت تایید سنا، به عنوان هشتمین مدیر سازمان سیا، جانشین «جینا هسپل» می شود که به عنوان نخستین زن، در دوران دونالد ترامپ رئیس سیا شده بود.
ویلیام برنز کیست؟
«ویلیام جوزف برنز» چهارم آوریل 1956 در کارولینای شمالی به دنیا آمد که او را «دیپلمات نامرئی» آمریکا در کارزارهای سنگین سیاسی این کشور در جهان لقب داده اند. وی موفق به کسب مدرک لیسانس در رشته تاریخ از دانشگاه La Salle و مدرک فوق لیسانسو دکترا در رشته روابط بین الملل از دانشگاه آکسفورد شد، جایی که وی در قالب بورسیه مارشال تحصیل کرد.
حرفه
بخش سرویس خارجی آمریکا
برنز در سال 1982 وارد سرویس خارجی شد و از سال 2011 تا 2014 به عنوان معاون وزیر خارجه خدمت کرد. وی از 2008 تا 2011 به عنوان معاون وزیر در بخش امور سیاسی خدمت می کرد. وی از 2005 تا 2008 سفیر ایالات متحده در روسیه، از 2001 تا 2005 دستیار وزیر خارجه در امور خاور نزدیک و از 1998 تا 2001 سفیر ایالات متحده در اردن بود.
وی همچنین دبیر اجرایی وزارت خارجه و دستیار ویژه «وارن کریستوفر» و «مادلین آلبرایت» وزرای خارجه آمریکا، وزیر مشاور در امور سیاسی سفارت ایالات متحده در مسکو، سرپرست و معاون اصلی ستاد برنامه ریزی سیاست گذاری وزارت خارجه و دستیار ویژه رئیس جمهور و مدیر ارشد امور خاور نزدیک و جنوب آسیا در شورای امنیت ملی آمریکا بوده است.
برنز و «جورج تنت» در تحمیل توافق آتش بس کوتاه مدت اسرائیل و فلسطین در ژوئن 2001 موثر بودند.
وی نقش مهمی در از بین بردن برنامه تسلیحات لیبی، تلاش برای برقراری روابط با روسیه در اوایل دولت اوباما و تقویت مشارکت راهبردی با هند داشت.
در ژوئیه 2002 برنز، همراه با «رایان کروکر» و«دیوید پیرس» یادداشتی را به کالین پاول وزیر امور خارجه وقت ارسال کرد و در آن خطرات تغییر رژیم در عراق را تشریح کرد.
جان کری وزیر خارجه آمریکا در دولت اوباما از برنز به عنوان «دیپلمات دیپلمات ها» نام برده است.
«مرد در سایه» در مذاکرات هسته ای
برنز یک دیپلمات باتجربه و قدیمی آمریکایی است که وظیفه برنامه ریزی و مدیریت مذاکرات آمریکا با ایران را به عهده داشت.
به ادعای نیویورک تایمز، ویلیام برنز با سابقه کاری 33 سال در وزارت خارجه ایالات متحده «مرد در سایه» و از مهره های کلیدی اوباما و دموکرات ها برای باز کردن راه گفت و گوی مستقیم با دولت ایران بوده است. به نوشته این روزنامه، وی یکی از اصلی ترین چهره های مذاکرات میان تهران و واشنگتن بوده است و در سال 2013 بارها با مقامات ایرانی در کشور عمان دیدار و گفت و گو کرده است؛ گفت و گوهایی که پیش زمینه ازسرگیری مذاکرات هسته ای میان تهران و گروه 1+5 شد و برای نخستین بار دیدار وزرای خارجه دو کشور را پس از حدود سه دهه بن بست روابط دیپلماتیک در پی داشت.
هنگامی که ایران و کشورهای غربی مشغول رایزنی برای چگونگی رسیدن به توافق اولیه هسته ای در ژنو بودند، رسانه های غربی از تلاش های فردی نام بردند که کانال اصلی ارتباط با نمایندگان دولت ایران بوده و توانسته در سلسله جلساتی بعد از پیروزی «حسن روحانی» در انتخابات ریاست جمهوری که از طریق میانجی گری پادشاه عمان برگزار شده، گفت و گوهای محرمانه و مستقیمی را با مقامات ایران برگزار کرده و زمینه گفت و گوی تلفنی بی سابقه روسای جمهوری دو کشور ایران و آمریکا را فراهم کند.
به نوشته روزنامه نیویورک تایمز، برنز در ماه نوامبر که جان کری و تیم مذاکره کننده آمریکا برای ادامه مذاکرات ایران و گروه 1+5 به ژنو رفته بودند، به طور جداگانه به این شهر سفر کرده بود تا مذاکرات خود با ایران را ادامه دهد.
نیویورک تایمز در ادامه گزارش خود از اقدامات برنز ادعا کرده است: «ویلیام برنز رئیس هیاتی از کارشناسان وزارت خارجه آمریکا بود که به صورت محرمانه با مقامات ایرانی در نزدیکی شهر مسقط در عمان دیدار داشت و زمینه های لازم برای امضای توافق اولیه هسته ای بین ایران و کشورهای غربی را فراهم آورد. در طول مذاکرات در ژنو و زمانی که جان کری به این شهر رفته بود نیز برنز به طور جداگانه در این شهر حضور داشت و تمام اقدامات و گفت و گوهای پشت پرده با مقامات ایرانی را هدایت می کرد. در زمان مذاکرات حساس بین ایران و آمریکا در ژنو، ویلیام برنز و «جیکوب سولیوان» یکی از دستیاران «هیلاری کلینتون»، از طریق راه های مخفیانه و با واسطه هایی نظر مقامات ایرانی را به جان کری و وندی شرمن در هتل منتقل می کردند».
به نوشته نیویورک تایمز، این مذاکرات باعث شد ایران بخش وسیعی از فعالیت های هسته ای خود را به حالت فریز در بیاورد و این از نظر اوباما مهم ترین اقدامی بود که ویلیام برنز توانست در آن دوره زمانی به انجام برساند.
به ادعای رسانه های غربی، برنز پیش از دولت اوباما در دولت جرج بوش نیز ماموریت هایی حول محور ایران داشته است.ظاهرا او در سال 2008 و در دوران ریاست جمهوری جورج دبلیو بوش، ماموریت یافت با مقام های کشورمان در سوئیس دیدار کند. البته گزارش دقیقی در این باره در دست نیست.
کتاب خاطرات برنز و ماجرای پیشنهادش با «سعید جلیلی»
جان کری چندی پیش گفته بود که نسخه ای از کتاب ویلیام برنز به نام «The Back Channel: A Memoir of American Diplomacy and the Case for Its Renewal» یا «کانال پشت پرده؛ تاریخچه دیپلماسی آمریکا و استدلالی برای احیای آن» (چاپ 2019) به دستش رسیده است. او توصیه می کند که همه این کتاب را بخوانند.
کتاب «کانال برگشت» خاطرات ویلیام برنز دیپلمات پیشین و مذاکره کننده سابق هسته ای است.
در بخشی از این کتاب آمده است: «اواخر دولت بوش، طرحی ارائه شده بود که بر اساس آن به ایران پیشنهاد می شد تعدادی از دیپلمات های آمریکایی در بخش حفاظت منافع این کشور در تهران مستقر شوند و در مقابل تعدادی از دیپلمات های ایرانی نیز به واشنگتن بروند». به گفته برنز، او می دانسته ایران چنین پیشنهادی را نمی پذیرد، اما هدف این طرح به دست آوردن جایگاه اخلاقی بالاتر در مذاکرات و ایجاد اختلاف در ایران بوده است».
او در کتابش مدعی شد: «زمانی که طرح مبادله اورانیوم با سوخت 20 درصد را با جلیلی مطرح کردم، او گفت: با کلیت طرح موافق است، اما وقتی به تهران بازگشت، رقبای سیاسی احمدی نژاد که قبلا هم در مذاکرات هسته ای مشارکت داشتند و نمی خواستند او کوچک ترین اعتباری از مذاکرات به دست آورد، مانع این توافق شدند. توافق مبادله سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران قربانی رقابت های سیاسی داخل ایران شد».
مذاکره کننده دولت سابق آمریکا در بخش دیگری از کتاب نظرش در مورد دیگر مذاکره کنندگان ایرانی از جمله «عباس عراقچی» و «مجید تخت روانچی» را هم مطرح کرده و با بیان اینکه میان طرفین «احترام دیپلماتیک» و نه اعتماد حاکم بود، نوشته است که «آنها دیپلمات هایی حرفه ای بودند، نه ایدئولوگ؛ اما به همان میزان به ایران متعهد، به همان میزان به انقلاب خود مفتخر و به همان میزان مصمم بودند که می توانند موضع دیپلماتیک خود را حفظ کنند.»
او «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران را هم «دیپلماتی توانمند» خوانده و تیم تحت رهبری او را «خلاق در حل مشکل» توصیف کرده است.
علاوه بر ویلیام برنز، جان کری نیز پیشتر در کتاب خاطرات خود با عنوان «هر روز موهبت دیگری است»، به بیان شرحی از این مذاکرات پرداخته بود، اما آنچه کتاب برنز را از دیگر کتاب ها و خاطرات نوشته شده درباره مذاکرات محرمانه متمایز می کند، اولاً اهمیت او از منظر فردی است، چرا که ریاست هیئت مذاکره کننده در اتاق مذاکرات محرمانه را او به عهده داشته و گفت وگوها و رویدادهای داخل اتاق را قاعدتاً بهتر و بیشتر از سایر دولتمداران آمریکایی می داند. و ثانیاً برنز در کتاب خود به بیان جزئیاتی از پیشینه و روند مذاکرات پرداخته است که پیش از آن در خاطرات هیچ کدام از سیاستمداران آمریکایی دیده نشده است.
پیچیدگی، ابهام و رمزآلود بودن شخصیت برنز حتی در نثر کتاب او نیز کاملاً روشن است، به نحوی که یک مقایسه ساده بین نثر او و نوشتار کتاب خاطرات افرادی مانند کری به وضوح نشان می دهد که او تا چه میزان بعضاً به دنبال ابهام گویی و حتی درشت گویی بوده است.
دیدگاهش در مورد ایران
برنز در سخنانی در کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در 9 ژوئیه 2008 گفته بود: «رفتار ایران یک‌رشته چالش های بسیار جدی، بیش از تمام مسائلی که ما امروزه با آن مواجه هستیم، متوجه جامعه بین المللی می کند».
وی دی ماه سال 1392 یعنی چهار ماه بعد از شروع مذاکرات هسته ای، در گفت و گو با المانیتور گفته بود: تیم ایرانی که با آنها روبرو هستیم، به شدت متبحر، حرفه ای و سرسخت است و در موضوع منافع ملی ایران مصمم عمل می کند.
برنز از مخالفان سیاست خارجی دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا است و بارها از تصمیم های کابینه او از جمله خروج از توافق هسته ای با ایران انتقاد کرده بود.
او در یک موضع گیری در فروردین 1398 در خصوص خروج ترامپ از برجام گفته بود: «مسئولان ایران اکنون با خونسردی فکر می کنند که آمریکا پس از سال ها تلاش برای انزوای ایران، در نهایت با خروج از برجام خودش را منزوی کرده است. تحریم های آمریکا به اقتصاد ایران لطمه زده است، اما هدف واقعی دولت آمریکا دستیابی به یک توافق هسته ای بهتر با ایران نیست؛ بلکه دولت فعلی آمریکا دنبال براندازی یا انفجار ایران از داخل است. اگرچه ایران تحت فشار است، اما فکر نمی کنم این استراتژی به هیچ یک از دو نتیجه مدنظر آنها برسد. راه حل مفیدتر، سرمایه گذاری و تکیه بر توافق هسته ای است. هرچند این توافق بی نقص نیست، اما در دیپلماسی به ندرت امر کاملی وجود دارد».
بازنشستگی
در 11 آوریل، وزارت امور خارجه اعلام کرد که برنز در اکتبر 2014 از سمت خود به عنوان معاون وزیر خارجه کناره گیری خواهد کرد؛ پس از آن که دو بار ابتدا به درخواست «جان کری» وزیر امور خارجه و سپس به درخواست اوباما بازنشستگی خود را به تأخیر انداخت.
اوباما به همراه جان کری و تعداد دیگری از مشاوران و معاونان وزارت خارجه آمریکا از تلاش‌ها و دستاوردهای وی در سیاست خارجه ایالات متحده قدردانی کردند.
اوباما در بیانیه خود گفت که برنز «یک مشاور ماهر، دیپلمات کامل و الهام بخش برای نسل های بعدی کارمندان دولت بوده است... کشور با خدمات بیل قوی تر است».
وی در بیانیه ای ضمن تشکر از تلاش ها و تجربه برنز در سال های گذشته گفت: «من در موضوعات حساس بی شماری به او اعتماد داشتم و او در برخورد با هر یک از این موضوعات با همان دقت و تجربه عمل کرده است».
در نوامبر سال 2020، برنز به عنوان کاندیدای وزیر خارجه در دولت بایدن انتخاب شد. در 11 ژانویه 2021، رئیس جمهور منتخب جو بایدن وی را به عنوان رئیس آژانس اطلاعات مرکزی معرفی کرد.
ریاست کارنگی
برنز از 4 فوریه 2015 ریاست موسسه صلح بین المللی کارنگی را بر عهده دارد.
زندگی شخصی
برنز سه مدرک دکترای افتخاری هم دارد و به زبان های روسی، عربی و فرانسوی تسلط دارد.
مجله تایم چند سال پیش نام او را در فهرست 50 سیاستمدار برتر چاپ کرد.
برنز 2 دختر دارد و در سال 1985 کتابی با عنوان «کمک اقتصادی و سیاست امریکا درباره مصر در سال های 1981-1955» نوشت.
تازه ترین مواضع برنز در قبال دیگر کشورها از جمله ایران
ویلیام برنز که قول داده استقلال سازمان سیا را نسبت به جهان سیاست حفظ کند، اخیرا در جلسه استماع سنا گفت: «در صحنۀ بین المللی حاضر که بیش از پیش پیچیده و رقابتی شده، رویکرد غارتگرانه دولت چین بزرگترین چالش ژئوپولتیک آمریکا است.»
ویلیام برنز سپس افزود: «پشت سر نهادن چین در دهه های آینده برای امنیت ملی آمریکا اهمیّت حیّاتی دارد و رسیدن به چنین مقصودی نیازمند راهبردی درازمدت، روشن و مبتنی بر حمایت دو حزب دموکرات و جمهوری خواه، اصلاحات درونی و اطلاعات مطمئن است.»
اگر چه ویلیام برنز بر ضرورت همکاری واشنگتن و پکن در زمینه های تغییرات اقلیمی یا عدم تکثیر سلاح های هسته ای تأکید کرد، اما، او هشدار داد که «چین به طور روشمند توانمندی های خود را در زمینه سرقت علمی تقویت، مردم خود را سرکوب و کشورهای همسایه را تهدید می کند.»
به گمان ویلیام برنز دولت چین قدرت خود را در جهان توسعه داده و نفوذ خود را در جامعۀ آمریکا بنا می سازد.
در سال های گذشته سرویس های اطلاعاتی چین، سازمان سیا را آماج قرار داده و شماری از مأموران و دیپلمات های آمریکایی را به استخدام خود درآوردند. پکن همچنین 10 سال پیش موفق شد شبکۀ خبرچینان سازمان اطلاعات آمریکا در چین را شناسایی و نابود کند.
ویلیام برنز در اظهارات خود تأکید کرد که نبرد برای برتری فنی در عرصۀ اطلاعات از جمله استفاده از هوش مصنوعی عنصر کلیدی مأموریت و وظیفۀ او به عنوان رئیس جدید سازمان اطلاعات آمریکا خواهد بود.
ویلیام برنز سپس گفت که به غیر از چین، روسیه و ایران دیگر تهدیدهای بزرگ امنیتی آمریکا هستند. ویلیام برنز که در سال های 2008-2005 سفیر آمریکا در مسکو بوده، تصریح کرد که این تجربه به او آموخت که «دست کم گرفتن روسیه ولادیمیر پوتین خطا است.» او گفت : «حتی اگر روسیه از بسیاری جهات قدرتی رو به زوال است، اما، قادر است همانند قدرت های نوظهوری از قبیل چین نقشی اخلالگر ایفا کند.»
ویلیام برنز که در عین حال معمار توافق هسته ای با ایران بود، تصریح کرد که «برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی، آمریکا باید هر آنچه می تواند بکند.»
او مدعی شد: «وضعیت دنیا در حال حاضر بسیار پیچیده و رقابت محور است. ما در دنیایی هستیم که تهدیدهای آشنا کماکان حضور دارند- از تروریسم گرفته تا اشاعه هسته ای، تا روسیه ستیزه جو، کره شمالی تنش طلب و ایران متخاصم.»
او در عین حال برجام را سکویی برای توافقی طولانی تر و محکم تر دانست و گفت از استراتژی جامع بایدن در قبال ایران حمایت می کند.
ویلیام برنز در مقام جدید باید جای «جینا هاسپل» را در رأس سازمان اطلاعات آمریکا بگیرد: نخستین زنی که به چنین مقامی در آمریکا دست یافت ولی به دلیل نقش اش در طرح های شکنجه سازمان سیا پس از 11 سپتامبر هدف انتقاد قرار گرفت. ویلیام برنز اطمینان داد که شیوه های بازجویی افراطی در دوره ریاست وی در سازمان اطلاعات آمریکا هرگز اجرا نخواهد شد و او شبیه سازی خفگی در آب را مصداق شکنجه می داند.
جو بایدن ویلیام برنز را به عنوان احیاگر استقلال سرویس های اطلاعاتی آمریکا معرفی کرده که به گفته او توسط دونالد ترامپ آسیب جدی دید.
ویلیام برنز با اشاره به تجربۀ طولانی مدتش به عنوان دیپلمات در خاورمیانه و روسیه، گفت : از زمانی که کار اطلاعاتی آغاز می شود، سیاست باید خاتمه یابد و مسئولان اطلاعاتی باید به مسئولان سیاسی چیزهایی را بگویند که آنان باید بشنوند، حتا اگر مایل به شنیدن آنها نباشند.
ویلیام برنز که به مدت 33 سال دیپلمات باتجربۀ دولت آمریکا بوده در سخنان خود بر ضرورت همکاری سازمان سیا با متحدان این کشور و به ویژه برای مقابله با روسیه تأکید کرد و رویکرد مصالحه جویانۀ دونالد ترامپ در قبال مسکو را مورد سرزنش قرار داد. او گفت: پاسخ های قاطعانه نه فقط آمریکا، بلکه متحدان اروپایی و غیراروپایی آمریکا تاثیر بیشتری بر محاسبات پوتین خواهند گذاشت.
چرا برنز برای ریاست «سیا» برگزیده شد؟
روزنامه واشنگتن پست در این خصوص نوشته است بایدن با انتخاب ویلیام برنز برای تصدی ریاست سازمان سیا به عنوان فردی که از رسوایی های ارتش آمریکا در رابطه با شکنجه یا حملات هواپیماهای بدون سرنشین به دور بوده، در تلاش است تا به صفحه سیاه و تاریک «سیا» در طول تاریخ معاصر پایان دهد. بایدن در واقع شخصی را معرفی کرد تا بتواند قضاوتی مستقل در نحوه مدیریت این دستگاه بزرگ اطلاعاتی آمریکا داشته باشد.
این مقاله می افزاید: احتمالا یکی از دلایل انتخاب برنز این بوده است که وی به عنوان یک شخصیتی غیرحزبی شناخته شده باشد که قبلا در «جاهای دشوار» مانند روسیه و خاورمیانه فعالیت می کرد و روابط نزدیکی با کشورهایی داشته که از نزدیکترین شرکای سیا بوده اند.
در همین ارتباط، نشریه «فارین پالیسی» در این باره نوشت: برنز اولین شخصیت دیپلماتی خواهد بود که رهبری سیا را بر عهده خواهد گرفت و این انتخاب بدین معناست که بایدن می خواهد نسخه اقدامات سیا در طول تاریخ معاصر را بپیچد.
نشریه آمریکایی ادامه داد: «جناح مترقی حزب دموکرات، بایدن را تحت فشار قرار داد تا فردی را که در شکنجه‌ها یا حملات هواپیماهای بدون سرنشین نقش دارد (مانند جینا هاسپیل شکنجه گر معروفی که در دوران ترامپ ریاست سیا را بر عهده داشت)، انتخاب نکند».
این نشریه آمریکایی در ادامه یادآور شد:«مقامات سابق آمریکا تأیید کردند که برنز در تمام مدت تصدی خود در وزارت خارجه آمریکا با سازمان سیا همکاری خوبی داشته است. «داگلاس لندن» مدیر اسبق مبارزه با تروریسم در مناطق جنوب و جنوب غربی آسیا در سازمان سیا گفت که برنز در «برنامه های حساس» بسیاری با سیا همکاری داشته است.
