توطئه آمریکا برای حل و فصل درگیری خاورمیانه موسوم به معامله قرن که به تازگی ترامپ از آن رونمایی کرد، با واکنش های متضادی در جهان و اکثزا مخالف، روبرو شد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، شبکه الجزیره گزارش داد دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا از توطئه موسوم به «معامله قرن» رونمایی کرد.
این البته نخستین باری نیست که این موضوع مناقشه برانگیز مطرح می شود. از پیمان کمپ دیوید گرفته تا کنفرانس مادرید و اسلو و حتی کمپ دیوید دو؛ نمونه هایی که دست کم دو طرف در نشست ها حضور داشتند. اما نمونه تازه آن که محصول کار داماد دونالد ترامپ است، از این نظر با تمام موارد پیشین متفاوت است.
طرف‌های فلسطینی نه تنها به این مراسم رونمایی دعوت نشدند، که دونالد ترامپ پیشتر خود پیش بینی کرده بود فلسطینی ها این طرح را نمی پذیرند؛ طرحی که مخالفانش زیاد بودند.
دسته ای دیگر هم البته سعی کردند موضعی محتاطانه و بی طرف اتخاذ کنند. اما گروه های مختلف چه استدلالی برای بایکوت این ایده دونالد ترامپ ارائه کردند؟
گروه های فلسطینی را باید اصلی ترین مخالف این طرح نامید. «محمود عباس» این طرح را ایده ای محکوم به شکست نامید که به زباله دانی تاریخ خواهد پیوست.
عباس پس از حضور در جلسه اضطراری کابینه تشکیلات فلسطینی گفت: «ما با این طرح از ابتدا مخالف بوده ایم و اکنون هم مخالفیم... هزار بار گفته ایم نه، نه، نه.»
رئیس تشکیلات فلسطینی که پس از اظهارات ترامپ مبنی بر به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی و انتقال سفارت از تل آویو به بیت المقدس هرگونه رابطه دیپلماتیک با واشنگتن را قطع کرده امروز گفت: هیچ فلسطینی، عرب مسلمان و حتی کودک مسیحی نمی تواند کشور فلسطینی را متصور شد که پایتخت آن بیت المقدس نباشد.»
رهبران گروه جنبش حماس ضمن رد قاطعانه این طرح، آن را فرصتی برای وحدت گروه های مختلف فلسطینی خواندند. «سامی ابو زهری» سخنگوی جنبش مقاومت اسلامی (حماس) اعلام کرد که طرح دونالد ترامپ برای برقراری صلح در خاورمیانه، طرحی «خصمانه» و پیشنهاد او برای بیت المقدس «بی معنی» است.
«خضر حبیب» یکی از رهبران جنبش جهاد اسلامی از محمود عباس خواست با خروج از توافق اسلو، زمینه را برای وحدت و یکپارچگی فلسطینیان فراهم سازد.
«خلیل الحیه» یکی از رهبران جنبش مقاومت فلسطین هم با مردود دانستن توطئه معامله قرن، اعلام کرد که گروه های فلسطینی آماده مقابله، مبارزه و مقاومت در مقابل اسرائیل و این طرح هستند.
ترکیه هم طرح صلح دونالد ترامپ را طرحی دانست که «از ابتدا مُرده متولد شده» وزارت خارجه ترکیه در بیانیه ای تصریح کرد: «اجازه نمی دهیم اقدامات قانونی سازی اشغالگری و ستم اسرائیل علیه ملت فلسطین اجرایی شود. طرح آمریکا راه حل تشکیل دو دولت را نابود و سرزمین های فلسطینی را به سرقت می برد.»
«عمر چلیک» سخنگوی حزب حاکم ترکیه هم در واکنش به طرح آمریکایی موسوم به صلح خاورمیانه گفت: این طرح نه تنها طرح صلح نیست بلکه یک طرح اشغالگری است و هیچ کمکی به صلح نمی کند.
سخنگوی حزب عدالت وتوسعه ترکیه با بیان اینکه این طرح مقدمه ادامه اشغالگری سیستماتیک و منظم اسرائیل را فراهم می کند تاکید کرد: این یک طرح اشغالگرانه است که خواسته های مشروع مردم فلسطین در آن نادیده گرفته شده است.
عمر چلیک گفت: در متن این طرح کلمه هایی از دولت مستقل فلسطین به میان آمده، اما در بطن آن اسارت گرفتن مردم فلسطین نهفته است، در این متن اسرائیلی های اشغالگر به یکباره ساکن منطقه تلقی می شوند، اما مهاجران فلسطینی حق بازگشت به وطن خود را ندارند.
سخنگوی حزب حاکم ترکیه گفت: این نخستین باری است که یک رئیس جمهور آمریکا به طور یکجانبه و در حالی که فقط نخست وزیر اسرائیل کنارش ایستاده؛ بدون حضور نماینده فلسطین دست به چنین کاری می زند و از این نظر این نقطه عطفی در تاریخ آمریکا محسوب می شود.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران هم در حساب توییتری خود این باره نوشت: «آنچه به اصطلاح "چشم اندازی برای صلح" نامیده می‌شود، به سادگی پروژۀ رویاییِ یک مشاور املاک و مستغلات ورشکسته است. اما این کابوسی برای منطقه و جهان است. امیدوارم که این باعث بیداری همه مسلمانان شود.»
اردن که سفیر خود را هم به نشست رونمایی از این طرح فرستاده بود را در کمال تعجب باید در رسته مخالفان دسته بندی کرد. وزیر خارجه اردن در واکنش به معامله قرن گفت: «تنها راه صلح، تشکیل دولت فلسطینی مستقل به پایتختی قدس شرقی و راه حل دو دولت است. اشغالگری باید پایان یابد و حقوق مردم فلسطین حفظ شود.»
«احمد ابوالغیط» دبیر کل اتحادیه عرب امروز چهارشنبه در واکنش به توطئه «معامله قرن» گفت: «اولین برداشت از بندهای طرح دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نشان می دهد حقوق مشروع فلسطینی ها به طور گسترده در این طرح پایمال شده است.»
حزب الله لبنان هم در بیانیه ای توطئه دونالد ترامپ را «تلاشی برای از بین بردن حقوق مردم فلسطین» دانست و افزود: «این «معامله شرم» گامی خطرناک است که با همدستی و خیانت چند کشور عربی حاصل شده اما در آینده پیامدهای منفی برای منطقه به همراه خواهد داشت.»
در مجلس سنای کنگره آمریکا نیز به خاطر رونمایی از توطئه ترامپ ابراز نگرانی شد. در نامه 12 سناتور خطاب به رئیس جمهور آمریکا گفته می شود تأیید یک جانبه حاکمیت اسرائیل بر سراسر قدس، کلیه شهرک های یهودی نشین در کرانه باختری و دره اردن و دیگر اراضی دارای اهمیت استراتژیک برای اسرائیل از سوی ایالات متحده حتما از سوی فلسطینی ها رد شده و و راه را برای الحاق جزئی یا کامل یا کرانه باختری رود اردن به اسرائیل خواهد شد.
سناتورها تاکید می کنند: چنین اقدامی منجر به نادیده گرفتن قوانین بین المللی ، برانگیختن مخالفت شدید از سوی متحدین ما و تضعیف سیاست موجود ایالات متحده در مورد الحاق یک جانبه کریمه شده ... و همچنین متحدان ما مانند اردن را در وضع نامناسبی قرار خواهد داد.
واکنش های محتاطانه
دبیر کل سازمان ملل متحد را باید در این گروه قرار داد. سخنگوی «آنتونیو گوترش» در بیانیه ای اعلام کرد: «سازمان ملل همچنان به تلاش برای ایجاد صلح میان اسرائیل و فلسطین بر اساس قطعنامه های این سازمان، توافقات دوجانبه و دورنمای راه‌حل دو کشوری بر اساس مرزهای سال 1967 ادامه می دهد.
انگلیس هم موضع محتاطانه ای اتخاذ کرد. «دومنیک راب» وزیر خارجه انگلیس ایده ترامپ را طرحی جدی خواند که رهبران دو طرف باید عملی بودن آن را ارزیابی کنند.
وزیر خارجه انگلیس از اسرائیل و تشکیلات فلسطینی خواست «با نگاهی منصفانه و واقعی، جزئیات این طرح را بررسی کنند تا شاید آن را به عنوان گام نخستی برای بازگشت به مذاکرات صلح بیابند.»
آلمان در مقایسه با انگلیس واکنشی به مراتب کم مثبت تر داشت. وزارت خارجه این کشور در بیانیه ای طرح صلح آمریکا را ایده ای معرفی کرد که سوالاتی را پیرامون این منازعه مطرح می کند.
در بیانیه برلین آمده است: «ما سوالات موجود در این طرح را با شرکای اروپایی خود بررسی خواهیم کرد. صلح بین طرفین فلسطینی و اسرائیلی تنها از رهگذر راه حل تشکیل "دو کشور" محقق خواهد شد.»
فرانسه اما قدری خوش بینانه تر به ماجرا نگریست. سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در بیانیه ای اعلام کرد که فرانسه از «تلاش های» (!) رئیس جمهور آمریکا استقبال کرده و با اهتمام "طرح صلحی" را که ارائه شده، بررسی خواهد کرد.
در ادامه این بیانیه آمده است: «فرانسه باور دارد راهکار دو کشور بر اساس قوانین بین‌المللی برای برقراری صلح عادلانه و دائمی در خاورمیانه ضروری است.»
پاریس برخلاف برلین که تنها بر گفت و گو با شرکای اروپایی تاکید کرده است، در بخشی از بیانیه خود می گوید: «پاریس با هماهنگی آمریکا و شرکای اروپایی خود و همه کسانی که می توانند در تحقق راهکار دو کشوری نقش داشته باشند، تلاش های خود را پی خواهد گرفت.»
قطر هم موضع محتاطانه ای اتخاذ کرد تا هر دو جنبه ماجرا را در نظر داشته باشد. وزارت خارجه این کشور از یک سو تلاش های رئیس جمهور آمریکا برای یافتن راه حل را ستود و از سوی دیگر تاکید کرد همه راه حل ها باید مطابق با قوانین بین المللی و قطعنامه های سازمان ملل باشد.
در این بیانیه همچنین قطر از طرفین خواست با یکدیگر مذاکرات مستقیم داشته باشند.
روسیه را باید در دسته محتاطان مخالف ارزیابی کرد. «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه، با اشاره به اینکه مسکو پیشتر از جزئیات این طرح اطلاع نداشته افزود: «آمریکایی ها ما را در جریان جزئیات معامله قرن قرار نداده اند و آنها همیشه می خواهند به طور یکجانبه مشکلات را حل کنند اما این نتایج مثبتی در پی نخواهد داشت.»
لاوروف در ادامه پیشنهاد داد کمیته ای چهارجانبه به مذاکرات صلح بپیوندند. منظور وی از این چهار عضو، سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا، آمریکا و روسیه است.
وزیر خارجه روسیه همچنین تاکید کرد باید نظر فلسطینی ها در این خصوص مد نظر و توجه قرار گیرد.
موافقان
طبیعتا رژیم صهیونیستی بزرگ ترین موافق این طرح بود. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر این رژیم، که خود در جلسه رونمایی این توطئه حضور داشت، آن را «فرصتی تاریخی» خواند که تل آویو از آن استفاده خواهد کرد.
امارات متحده عربی، یکی از سه کشور عربی بود که سفیر خود را برای این نشست فرستاده بود. سفیر این کشور در واشنگتن، توطئه صلح خاورمیانه دونالد ترامپ را پروژه ای جدی توصیف کرده که می تواند بسیاری از چالش های خاورمیانه را حل کند.
اتحادیه اروپا را هم، هر چند با احتیاط، می توان در زمره موافقان محتاط این توطئه توصیف کرد. «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اروپا هم اقدام آمریکا را «ابتکار عملی دانست که می تواند فرصتی دوباره برای یافتن راه حل عملی در مناقشه فلسطین و اسرائیل فراهم سازد.»
عربستان سعودی دیگر کشوری بود که از ایده دونالد ترامپ برای حل منازعه اسرائیل - فلسطین حمایت کرد. وزارت خارجه این کشور در بیانیه ای از آنچه که آن را «تلاش های دونالد ترامپ برای ایجاد صلح میان فلسطین و اسرائیل» نامید، حمایت کرد.
پادشاه عربستان ساعاتی پس از اعلام این طرح در تماسی تلفنی با محمود عباس اظهار داشت: «مسئله فلسطین، مسئله ما و جهان عرب و اسلام است.» ملک سلمان همچنین تاکید کرد صلح یک گزینه راهبردی است که منجر به حل نهایی مساله فلسطین و تحقق حقوق ملی مردم فلسطین می شود.»
مصر یکی دیگر از کشورهای عربی به شمار می رود که به صورتی محتاطانه از توطئه صلح کاخ سفید میان فلسطین و اسرائیل پشتیبانی کرد. وزارت خارجه مصر در بیانیه ای از تلاش های آمریکا برای حصول به یک توافق و صلح جامع میان اسرائیل و فلسطین حمایت کرد و ابراز امیدواری کرد این طرح بتواند صلح و ثبات و امنیت را به منطقه اعطا کند. مصر همچنین از طرف فلسطینی خواست این طرح را با جدیت مطالعه و بررسی کند.
همزمانی رونمایی و متهم شدن رسمی نتانیاهو در سه پرونده فساد
همزمان با رونمایی از توطئه «معامله قرن»، اسناد رسمی کیفرخواست دادستانی علیه بنیامین نتانیاهو در سه پرونده اتهامی فساد و خیانت در امانت به دادگاه قدس ارائه شد.
این گام قانونی پس از آن بود که نتانیاهو درخواست از کنست را برای برخورداری از مصونیت قضایی که او را از محاکمه در حال حاضر در امان نگاهدارد، پس گرفت زیرا ظاهرا شکست خود را در نشستی که قرار بود مجلس در این روز تشکیل دهد، حتمی می دانست.
بنیامین نتانیاهو اعلام کرده که بدون توجه به این اتهامات، به تلاش های سیاسی بین المللی خود ادامه می دهد.
