تصمیم نهایی و قطعی ترکیه برای آغاز عملیات نظامی در سوریه با واکنش های منفی بسیاری مواجه شده است.
به گزارش جماران، یورونیوز در گزارشی نوشت: عملیات «چشمه صلح» سومین اقدام نظامی ترکیه علیه سوریه از سال ۲۰۱۶ تاکنون و دخالت نظامی در این کشور است. این عملیات نظامی می‌تواند بار دیگر نقشه درگیری در مرز سوریه را تغییر دهد و ضربات جدی به گروه‌ها و شبه نظامیان کُرد در نزدیکی مرز با ترکیه وارد کند. ضمن اینکه می‌تواند زمینه بروز دوباره داعش را در بخش‌هایی از سوریه فراهم سازد.
ترکیه چه می‌خواهد؟
ترکیه دو هدف اصلی در شمال شرقی سوریه دارد: نخست، راندن شبه نظامیان کرد از نزدیکی مرزهای خود. آنکارا با این کار می‌خواهد تهدید امنیتی این شبه نظامیان را از مرزهای خود دور کند. اما هدف دوم ترکیه، ایجاد منطقه ای داخل سوریه است که از آن طریق بتواند ۲ میلیون پناهنده سوری را که در ترکیه هستند را در درون خاک سوریه مستقر کند.
در واقع ترکیه در پی این است با همراهی آمریکا منطقه‌ای را تحت عنوان «منطقه امن» در درون خاک سوریه به طول ۳۲ کیلومتر ایجاد کند. هرچند اردوغان اخیرا در مورد گسترش این منطقه به فراتر از جغرافیای فوق‌الذکر تا نزدیک شهرهای «رقه» و «دیرالزور» هم سخن گفته است. او در پی این است با این اقدام مهاجران بیشتری را از ترکیه به کشورشان یعنی سوریه بازگرداند.
چه بر سر کردها می‌آید؟
نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها که به آن «قسد» اطلاق می‌شود سالها تلاش کردند کنترل خود را در سراسر شمال و شرق سوریه با کمک ائتلاف بین المللی به اصطلاح مبارزه با داعش تحت رهبری آمریکا گسترش دهند. این گروه‌های کرد که شماری از عرب ها نیز با آنها متحد هستند در جنگ با داعش و اخراجش از اراضی ای که تحت اشغال خود در آورده بودند، نقش ایفا کردند.
گروه‌های کردی همواره می‌گویند که ادعای استقلال طلبی ندارند، بلکه در پی کسب خودمختاری برای خود هستند. این در حالیست که دولت سوریه نظر متفاوتی دارد و می‌گوید کردها به دنبال تجزیه طلبی‌اند.
شورای دموکراتیک سوریه وابسته به قسد گفته است این حمله ترکیه می‌تواند موج جدید جابه‌جایی و آوارگی گروهی مردم را به دنبال داشته باشد. حال باید دید نیروهای آمریکایی تا چه اندازه از این منطقه عقب نشینی خواهند کرد. عقب نشینی کامل آمریکا زمینه را برای پیشرفت‌های بیشتر ترکیه فراهم می‌سازد. ضمن اینکه برخی از تحلیلگران بر این باورند ممکن است شرایط برای پیشروی عناصر داعش نیز هموار شود.
از سوی دیگر کردها تصمیم گرفتند به دمشق سفر کنند و با دولت سوریه و روسیه برای شرایط جدید مذاکره نمایند. هرچند این مذاکرات جدید نیست و پیشتر هم انجام شده بدون اینکه نتیجه‌ای حاصل شود، اما به نظر می‌رسد گزینه اجازه دادن کردها به استقرار نیروهای دولتی سوریه و همچنین روسیه در مرز می‌تواند از توافقات احتمالی باشد.
بدیهی است نسبت مستقیمی بین میزان عقب نشینی آمریکا و پیشرفت این مذاکرات وجود دارد و هرچه میزان عقب نشینی آمریکا بیشتر باشد، شانس به نتیجه رسیدن مذاکرات میان کردها و دولت سوریه و روسیه بالاتر خواهد بود.
ترکیه تا کجا پیش می‌رود؟
منطقه مرزی در شمال شرقی سوریه که هم اکنون تحت کنترل نیروهای کرد است، ۴۸۰ کیلومتر از رود فرات در غرب تا مرز عراق به شرق امتداد دارد.
به نظر می‌رسد تمرکز فوری برنامه‌های نظامی ترکیه در حدود بخشی از مرز بین شهرهای «راس‌العین» و «تل‌ابیض» است که حدود ۱۰۰ کیلومتر با یکدیگر فاصله دارند. یک مقام آمریکایی روز دوشنبه به خبرگزاری رویترز گفته است که نیروهای آمریکایی پست‌های دیدبانی خود را در این محدوده تخلیه کرده‌اند.
روز چهارشنبه و با آغاز حملات در راس‌العین، صدای انفجار حتی تا تل ابیض شنیده شده است و ساکنان این مناطق شروع به فرار کرده‌اند.
از سوی دیگر باید این نکته را در نظر داشت که در بخش‌هایی از مناطق مرزی سوریه و ترکیه، جمعیتی عرب حضور دارند که به صورت تاریخی در این منطقه بوده‌اند و این گروه به صورت سنتی رابطه نزدیکی با ترکیه داشته‌اند. در نتیجه احتمال دارد ترکیه از نفوذ خود در این منطقه برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند.
روسیه چه خواهد کرد؟
روسیه و ایران دو قدرت مهمی هستند که از ابتدای بحران سوریه از دولت سوریه و «بشار اسد» رئیس جمهور قانونی حمایت کرده‌اند و برخلاف ترکیه و آمریکا از ابتدا خواهان باقی ماندن اسد در قدرت بوده وهمراه با دولت مرکزی علیه گروه های مسلح و تروریست ها جنگیده‌اند.
روسیه همواره گفته است که ترکیه حق دارد از خود دفاع کند اما «دمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین روز دوشنبه اعلام کرد باید تمامیت ارضی سوریه حفظ شود و تمام نیروهای نظامی خارجی «که حضور غیر قانونی در این کشور دارند» باید سوریه را ترک کنند.
اگر ایالات متحده آمریکا تمام نیروهای خود را از شمال شرقی سوریه بیرون بکشد، دولت سوریه ممکن است کنترل بخش عظیمی از منطقه‌ای که توسط ترکیه تصرف نشده است را به دست بگیرد.
واکنش غربی‌ها به اقدام نظامی ترکیه چیست؟
از طرف متحدین غربی ترکیه هیچ حمایتی از طرح آنکارا برای استقرار ۲ میلیون پناهنده سوری در شمال شرق سوریه (که این میزان بیش از نیمی از کل پناهندگان سوری به شمار می‌رود) نشده است.
یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا این طرح ترکیه را این گونه توصیف می‌کند: «این احتمالا عجیب‌ترین ایده‌ای است که تاکنون در عمرم شنیده‌ام.»
نگرانی‌های اصلی غربی ها این است که هجوم سوری‌های عرب سنی به شمال شرقی این کشور که بخش عمده جمعیت آن کردها هستند به تغییر بافت جمعیتی این منطقه منجر شود.
هماهنگ کننده منطقه‌ای سازمان ملل متحد برای بحران سوریه پیش از حمله ترکیه گفته بود: «اگر حمله‌ای از سوی ترکیه صورت گیرد همه طرف‌ها باید از آوارگی گسترده غیرنظامیان جلوگیری کنند.»
عملیات ترکیه چه معنایی برای دمشق دارد؟
در حالی که قلمرو مورد نظر ترکیه در حال حاضر خارج از کنترل دولت مرکزی سوریه است، حمله ترکیه می‌تواند به معنای تغییر شرایط منطقه به سود گروه ها مسلح مخالفی باشد که خواهان براندازی دولت بشار اسد بوده‌اند.
دمشق مدت‌ها ترکیه را به عنوان یک قدرت اشغالگر که «طرح‌های پلیدی» در خصوص شمال شرق این کشور دارد مورد خطاب قرار می‌دهد. دمشق همچنین پیشنهادات متعددی هم برای توافق با کردها طرح کرده که تا کنون هیچ کدام آنها به نتیجه‌ای نرسیده است. اما در حال حاضر هم کردها و هم دمشق در معرض یک خطر مشترک قرار گرفته‌اند که این تهدید می‌تواند اشتراک منافع دو طرفه را برای هر دو پدید آورد. این اشتراک منافع ممکن است زمینه نزدیکی طرفین وحصول به توافقی احتمالی را فراهم سازد.
آیا حمله ترکیه فرصتی برای داعش است؟
بدیهی است که هرج و مرج می‌تواند فرصتی را برای احیای دوباره گروه موسوم به دولت اسلامی یا همان داعش، فراهم سازد. این در حالی ست که با انجام عملیات‌های گسترده‌ای که چه از سوی روسیه و ایران و چه از طرف ایالات متحده و ائتلاف تحت رهبری واشنگتن، این گروه تروریستی شدیدا تضعیف شده بود.
ضمن اینکه در حال حاضر بیش از ۵ هزار داعشی با ملیت‌های مختلف در دست نیروهای کردی اسیر هستند. رهبران کرد سوریه بارها هشدار داده‌اند در صورت عدم ثبات شرایط و حمله احتمالی ترکیه، ممکن است دیگر نتوانند زندانیان داعشی را تحت بازداشت و کنترل خود نگه دارند.
دیگر واکنش ها
تصمیم نهایی و قطعی ترکیه برای آغاز عملیات نظامی در سوریه با واکنش های منفی بسیاری مواجه شده است.
سوریه عملیات ترکیه را موجب مرگ مذاکرات آستانه خواند
وزارت خارجه سوریه روز چهارشنبه با محکومیت شدید عملیات نظامی ترکیه در داخل خاک سوریه، تاکید کرد که انجام این عملیات به معنای مرگ مذاکرات آستانه است.
به گزارش خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) یک مقام مسئول در وزارت خارجه سوریه با صدور بیانیه ای شدید اللحن تصمیم جدید ترکیه برای انجام عملیات نظامی در شمال سوریه را محکوم کرد و آن را موجب مرگ مذاکرات آستانه بین دولت و مخالفان آن با حضور کشورهای ضامن شامل ایران، روسیه و ترکیه خواند.
در بخش دیگری از این بیانیه تاکید شده است : جمهوری عربی سوریه با شدید ترین لحن اهداف و اغراض تجاوزگرانه نظام ترکیه و استقرار نظامیان این کشور در مرزهای سوریه را محکوم و تاکید می کند که این اقدام نقض آشکار قوانین و مقررات بین المللی و قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد است.
در ادامه بیانیه آمده است: سوریه در ادامه بر تصمیم جدی خود برای مقابله با تجاوز ترکیه با همه وسایل و امکانات قانونی تاکید دارد.
واکنش ایران نسبت به عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه
وزارت امور خارجه ایران با صدور بیانیه ای درباره تحولات شمال سوریه و احتمال ورود نیروهای نظامی ترکیه به خاک سوریه تاکید کرد: چنین اقدامی در صورت وقوع، نه تنها نگرانی‌های امنیتی ترکیه را برطرف نخواهد کرد؛ بلکه منجر به وارد آمدن خسارات مادی و انسانی گسترده ای خواهد شد و بر این اساس جمهوری اسلامی ایران با هر گونه عملیات نظامی احتمالی مخالف است.
همچنین محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در گفتگوی تلفنی با چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه نیز ضمن مخالفت با اقدام نظامی و تاکید بر احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی سوریه و لزوم مبارزه با تروریسم و برقراری ثبات و امنیت در سوریه، توافق آدانا را بهترین راه حل برای سوریه و ترکیه و رفع نگرانی های آنها دانست.
از سوی دیگر محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهوری ایران امروز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیات دولت با بیان اینکه از خروج نیروهای‌آمریکایی از سوریه استقبال می‌کنیم، گفت: نیروهای خارجی از جمله آمریکا که بدون هماهنگی با دولت سوریه در این کشور حضور دارند و باعث ناامنی در منطقه شده اند، باید سوریه را ترک کنند.
رئیس دفتر رئیس جمهوری ادامه داد: ما نگرانی های ترکیه را در مرز سوریه درک می کنیم و با آنها در این باره صحبت کرده ایم، اما اینکه با لشکرکشی بخواهند امنیت را برقرار کنند، بر اساس شناختی که از منطقه و مسائل آن داریم، این اقدام به ضرر منطقه است و امنیت ایجاد نمی کند.
واکنش فرانسه به عملیات نظامی ترکیه در سوریه
«امانوئل مکرون» روز چهارشنبه در دیدار با «ایلهام احمد» (Ilham Ahmed) سخنگوی نیروهای دمکراتیک کرد سوریه گفت که از خطر عملیات احتمالی ترکیه بسیار نگران است.
او گفت: ایده این است که نشان دهیم فرانسه در کنار نیروهای دمکراتیک کرد سوریه است. چرا که آنها شرکای کلیدی در مبارزه با داعش هستند.
رئیس جمهوری فرانسه افزود: ما از احتمال یک عملیات از سوی ترکیه در سوریه بسیار نگران هستیم و این پیام ها را به طور مستقیم به مقامات ترکیه منتقل خواهیم کرد.
واکنش روسیه به اقدامات نظامی ترکیه در سوریه
کرملین در بیانیه‌ای از نشست پوتین و اعضای شورای امنیت ملی روسیه درباره اوضاع سوریه خبر داد و اعلام کرد که در این نشست از دولت ترکیه خواسته شده تا «راه‌حل مسالمت‌آمیز» بحران سوریه را از بین نبرد. پوتین و اعضای شورای امنیت ملی روسیه «بر ضرورت جلوگیری از تهدیداتی که راه‌حل سیاسی بحران سوریه را در معرض خطر قرار می‌دهد»، تاکید کردند.
هشدار اتحادیه اروپا درمورد حمله ترکیه به سوریه
اتحادیه اروپا روز دوشنبه ضمن هشدار نسبت به پیامدهای عملیات جدید نظامی ترکیه در شمال سوریه تصریح کرد که این اقدام سبب راه افتادن موج جدیدی از مهاجران به سوی کشورهای اروپایی می شود.
«فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه نیز دوشنبه شب در پیامی توئیتری نوشت: اقدام نظامی در شمال شرق سوریه رنج شهروندان را بیشتر و تلاش جاری ائتلاف جهانی علیه داعش را تضعیف می‌کند؛ همچنین چشم‌انداز فرایند سیاسی تحت نظارت سازمان ملل برای رسیدن به صلح را در این کشور دشوارتر می‌کند.
هشدار اتحادیه عرب در خصوص اقدام نظامی ترکیه
«احمد ابوالغیط» دبیر کل اتحادیه عرب نیز ضمن هشدار به دولت ترکیه برای آغاز عملیات نظامی در سوریه هرگونه حمله نظامی به این کشور را از پیش محکوم کرد.
نگرانی آلمان از عملیات نظامی ترکیه در سوریه
وزارت خارجه آلمان نیز روز دوشنبه اعلام کرد که تصمیم ترکیه برای عملیات نظامی یکجانبه در شمال سوریه بسیار نگران کننده است.
در پیام توییتری که در صفحه این وزارتخانه منتشر شد، آمده است که این اقدام سبب افزایش تنش ها شده و بحران های سیاسی-امنیتی و انسانی را در این منطقه تشدید می کند.
آلمان با بیان اینکه چالش های پیش روی ترکیه در منطقه را درک می کند تاکید کرد که چنین اقدام هایی از سوی آنکارا نباید مبارزه با داعش را به مخاطره اندازد.
وزیر دفاع فرانسه از عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از سوریه ابراز نگرانی کرد
«فلورانس پارلی» روز دوشنبه هشدار داد که تصمیم آمریکا مبنی بر عقب نشینی نیروهای نظامی این کشور از شمال شرقی سوریه که دست ترکیه را در حمله به نیروهای دمکراتیک سوریه باز می گذارد، می تواند زمینه را برای ایجاد یک گروه دولت اسلامی فراهم کند.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی فرانسه نیز روز دوشنبه در پاسخ به سوالات خبرنگاران، نگرانی عمیق این کشور از وقوع یک عملیات نظامی یک جانبه احتمالی توسط ترکیه در شمال شرق سوریه را ابراز و تاکید کرد ما از ترکیه می خواهیم که از انجام ابتکار عملی مخالف منافع ائتلاف جهانی علیه داعش که این کشور بخشی از این ائتلاف است، جلوگیری کند.
وزارت خارجه فرانسه افزود: هرگونه اقدام یک جانبه می تواند عواقب ناگوار بشردوستانه قابل توجهی داشته باشد و اجازه فراهم شدن شرایط بازگشت ایمن و داوطلبانه پناهندگان به مناطق مبدأ آنها را نمی دهد. هرگونه عملیات نظامی یک جانبه در شمال سوریه به هم خوردن وضعیت انسانی و از بین رفتن امنیت و استقرار در منطقه را منجر خواهد شد.
بارزانی خواستار حمایت مسکو از کردهای سوریه شد
«مسعود بارزانی» رئیس حزب دموکرات کردستان عراق هم روز دوشنبه از وزیر امور خارجه روسیه خواست از نفود کشورش برای جلوگیری از هرگونه تهاجم علیه کردهای سوریه استفاده کند.
مصر از حفظ تمامیت ارضی سوریه حمایت کرد
«عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهور مصر روز سه شنبه در نشست مطبوعاتی سه جانبه با سران قبرس و یونان با حمایت از حفظ تمامیت ارضی سوریه گفت: قاهره با جدا شدن هر بخشی از خاک سوریه و اقدامات یکجانبه در این خصوص که به ضرر منافع منطقه باشد، مخالف است.
السیسی بر ضرورت دستیابی به راه حل های سیاسی درخصوص بحران های منطقه از جمله سوریه تاکید کرد و گفت و گوها میان همه طرف های درگیر در سوریه را ضروری دانست.
یک بام و دو هوای ترامپ
دونالد ترامپ که از یک سو در هماهنگی با ترکیه دستور خروج نیروهای نظامی آمریکا از خاک سوریه را صادر کرده و از سوی متحدان کرد خود به خیانت و خنجر زدن از پشت متهم شده با انتشار توئیتی به ترکیه هشدار داد در صورتی که عملیاتش در شمال شرق سوریه خارج از چارچوب مورد نظر واشنگتن باشد، با ویرانی اقتصادی روبه‌رو خواهد شد.
حال باید دید مخالفت های جامعه جهانی با اقدام یکجانبه ترکیه برای حمله به شمال سوریه، این کشور را از تجاوز خود منصرف خواهد کرد و یا همچنان بلندپروازی های ترکیه در شرق فرات ادامه خواهد داشت.
