یک سال از قتل خاشقجی گذشت. نماینده ویژه سازمان ملل در پرونده این قتل از چگونگی انجام «قتل فجیع» بر پایه فایل های صوتی می گوید و از مسئولیت ولیعهد عربستان. او خطاب به سیاستمداران کشورها می گوید، حداقل «با او دست ندهید.»
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، خبرگزاری آلمان گزارش داد یک سال پیش در چنین روزی (2 اکتبر) «جمال خاشقجی» روزنامه نگار منتقد عربستان سعودی، به کنسولگری این کشور در ترکیه وارد شد؛ ساختمانی که خاشقجی دیگر هیچ گاه آن را ترک نکرد. آنجا به قتل رسید و جسدش هرگز پیدا نشد.
سازمان های اطلاعاتی ترکیه کمی پس از وقوع قتل اعلام کردند «شواهد موثقی» در اختیار دارند که نشان می دهند، مقام های بلندپایه در قتل این روزنامه نگار دست داشته اند. سعودی ها در نخستین واکنش هایشان این «ادعاها» را رد کردند و گفتند خاشقجی سالم ساختمان را ترک کرده است. در پی افزایش فشارها اما بالاخره در 28 مهر ماه به کشته شدن خاشقجی در کنسولگری اعتراف کردند.
دادستان کل عربستان سعودی نخست مدعی شد که قاشقجی در اثر درگیری با چند تن درون ساختمان «فوت» شده است. در کش و قوس فشار یک ساله رسانه ها، افکار عمومی و نهادهای بین المللی برای روشن شدن ابعاد این قتل فجیع، بالاخره بن سلمان ولیعهد سعودی در گفت و گو با شبکه سی بی اس مسئولیت این قتل را پذیرفت اما ادعا کرد که در جریان آن نبوده است. بن سلمان گفت او که نمی تواند بداند تک تک 30 میلیون جمعیت عربستان سعودی هر روز چه می کنند و چه نمی کنند.
پذیرش مسئولیت غیرشخصی در این قتل از سوی ولیعهد عربستان اما به معنای بسته شدن این پرونده نیست. یک سال پس از قتل روزنامه نگار منتقد سعودی، سرانجام این پرونده به کجا رسیده است و گزارشگر سازمان ملل متحد در این پرونده ویژه چه می گوید؟
یک نفر برای زنده ماندن می جنگید
رادیوی آلمانی زبان «دویچلند فونک» مصاحبه ای انجام داده با «آنیس کالامار» گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در پرونده قتل جمال خاشقجی.
فایل های صوتی و تصویری از جمله شواهدی بودند که سازمان های اطلاعاتی ترکیه کمی پس از قتل این روزنامه نگار با استناد به آنها از قتل خاشقجی درون سرکنسولگری و نقش مقامات عربستان در این جنایت سخن گفتند. نماینده ویژه سازمان ملل در این قتل می گوید دولت ترکیه به او اجازه و امکان شنیدن این فایل های صوتی را داده است. آگنس کالامارد البته تاکید می کند که شنیدن این فایل ها در حضور نیروهای امنیتی ترکیه و بدون اجازه نت برداری صورت گرفته است.
آنیس کالامار در کنار مکالمات، صداهایی را که شنیده واقعا وحشتناک و شنیدن آنها را به خصوص برای عرب زبانان حاضر در این جلسه (مترجم نماینده سازمان ملل) سخت و شوک آور توصیف می کند. هر چند به گفته او فهمیدن برخی صداها دشوار بوده اما با اطمینان می شد شنید که غوغایی به پاست و یک نفر برای زنده ماندن می‌جنگد.
خاشقجی فکرش را هم نمی کرد کشته شود
نماینده ویژه سازمان ملل در این پرونده معتقد است، از صحبت های خاشقجی در این 10 تا 15 دقیقه فجیع چنین برمی آید که این خبرنگار ترسی نداشته و فکرش را هم نمی کرده که ممکن است زندگی اش در سرکنسولگری به خطر بیفتد.
آنچه به ویژه توجه کالامار را جلب کرده، این است که همه این اتفاقات به سرعت و تنها در 20 دقیقه اتفاق افتاده؛ از لحظه ای که خاشقجی وارد ساختمان شد تا لحظه ای که ظاهرا جان سپرد. به گفته کالامار، در فایل صوتی شنیده می شود که از خاشقجی می خواهند به عربستان بازگردد. او را به دفتری درون سرکنسولگری می خوانند و دوباره از او می خواهند به عربستان برگردد و برای بازگشت او را زیر فشار می گذارند و حتی می خواهند با پسرش تماس بگیرد.
سر و صدای پلاستیک در فایل های صوتی و ارتباط آن با قتل
نماینده ویژه سازمان ملل می‌گوید برای این منظور از کارشناسانی که سر و صداهای ضبط شده را تفسیر کرده اند، کمک گرفته است و بر پایه نظر قطعی چندین کارشناس، خاشقجی را احتمالا با کشیدن کیسه پلاستیک روی سرش، خفه کرده اند.
کالامار از صدای ورقه های پلاستیکی می گوید که به گفته او احتمالا می تواند با گام بعدی پس از کشتن خاشقجی یعنی جداکردن اعضای بدن او در ارتباط باشد. نماینده سازمان ملل بار دیگر بر تفسیر صداها تاکید می کند و می گوید: «تفسیر غالب این است که پلاستیک ها را روی زمین پهن کرده اند و جسد را روی آن گذاشته اند و بعد شروع به تکه تکه کردن آن کرده اند.»
قتلی دولتی و از پیش برنامه ریزی شده
نماینده ویژه سازمان ملل با اشاره به 15 نفری که در یک ماموریت رسمی حضور داشته اند و شنیدن مکالمات پیش از وقوع قتل می گوید این جنایت از پیش طراحی و بخشی از برنامه بوده و دولت عربستان سعودی مستقیما در آن سهیم است.
کالامار با رد ادعای مقامات سعودی مبنی بر اینکه آن را نقشه ای از کنترل خارج شده، نامیده اند، می گوید، «اینکه هدف ربودن بوده یا قتل، هر دو هدف غیرقانونی و بر پایه حقوق بین الملل یک جنایت است. 24 ساعت پیش از قتل، برنامه آن ریخته شده بود. این واقعیت بر اساس حضور یک پزشک قانونی در تیم، آن هم 24 ساعت پیش از اجرای قتل، انکارناپذیر است.»
این مامور ویژه سازمان ملل همچنین به صحبت های پزشک قانونی حاضر در سرکنسولگری 15 تا 20 دقیقه پیش از ورود خاشقجی به ساختمان که در مورد چگونگی و روش تکه تکه کردن جسد قاشقجی صحبت کرده، اشاره می کند و قتل را از پیش برنامه ریزی‌شده می داند.
کالامار به مسئولیت «سعود القحطانی» (مشاور پیشین رسانه ای محمد بن سلمان) در قتل خاشقجی اشاره می کند و روشن بودن این مسئله که او از تیم 15 نفره، پیش از سفر به ترکیه خواسته است خاشقجی را به عربستان بازگردانند. نماینده ویژه سازمان ملل از سوی دیگر با توجه به نزدیکی القحطانی به بن سلمان، این رابطه را دلیلی برای فرض مسئولیت جزایی ولیعهد عربستان در این قتل می داند.
به گفته او افزون بر این شواهد، بیشتر 15 نفر تیم قتل، مستقیم یا غیر مستقیم، تابع (تحت فرمان) ولیعهد بوده اند. کالامارد نتیجه می گیرد با همه این شواهد می توان مسئولیت جزایی را متوجه ولیعهد عربستان دانست.
نماینده ویژه سازمان ملل در قتل خاشقچی می گوید، استقبال دوستانه ترامپ از ولیعهد عربستان در نشست جی 20 حاوی این پیام سیاسی بود که مهم نیست در مورد ولیعهد عربستان چه گفته شده، ما با اوییم (او از ماست).
نماینده ویژه سازمان ملل در پرونده قتل خاشقچی این قتل را «قتلی دولتی» می‌داند که مقامات عربستان سعودی باید درباره آن پاسخگو باشند.
نقض کنوانسیون های بین المللی
کالامار معتقد است به دلایل زیر جنایتی بین المللی رخ داده که بر پایه موازین حقوق بین الملل باید به آن رسیدگی شود: قتلی خارج از مرزهای کشور مربوطه با ناپدید شدن مقتول، شکنجه او و در یک سرکنسولگری اتفاق افتاده که همه این موارد نقض منشور سازمان ملل و چندین کنوانسیون بین المللی است. نماینده ویژه سازمان ملل با استناد به این موارد می گوید هر آنکه به گونه ای در این قتل دست داشته، که به احتمال زیاد این مسئله شامل حال ولیعهد عربستان هم می شود، باید به محض ورود به کشورهای دیگر که رسیدگی قضایی بین المللی را به رسمیت می شناسند، تحت پیگرد قانونی بین المللی قرار گیرد.
حداقل کاری که می کنید، با او دست ندهید
نماینده ویژه سازمان ملل متحد در پاسخ به پرسشی که آیا به سیاستمداران آلمانی و اروپایی توصیه می کند که در دیدارهای بین المللی به ولیعهد عربستان دست بدهند یا خیر، می گوید: «به آنها می گفتم، این کار را نکنید». کالامار معتقد است، این حداقل کار است.
او به نشست گروه 20 در ماه ژوئن گذشته و استقبال دوستانه دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از ولیعهد عربستان و به نمایش گذاشتن این دوستی با این پیام سیاسی که «مهم نیست در مورد ولیعهد عربستان چه گفته شده، ما پشتیبان اوییم» اشاره می کند.
او از اینکه هیچ کدام از شرکت کنندگان کشورهای دیگر در این نشست در برابر این «سوء استفاده» و «سیاسی سازی آشکار» نشوریدند، انتقاد می کند.
کالامار معتقد است باید از موقعیت هایی این چنین، برای متوقف کردن سیاسی کاری توسط برخی از نقش آفرینان در جلسات رسمی بهره گرفت. به اعتقاد او اگر در چنین دیدارهایی کسی تلاش می کند دوستی و همدردی اش را به رخ بکشد، دیگر حاضران باید به آن اعتراض کنند و سکوت غیرقابل پذیرش است.
