براساس آمارها در ۲۰ سال گذشته حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرزمینی برای کل مصارف استان بوشهر برداشت شده که در نتیجه آن امروز از مجموع ۱۶ محدوده مطالعاتی ۱۲ محدوده ممنوعه و بحرانی و تنها چهار محدوده ساحلی این استان بیلان متعادل دارند.
همچنین طبق این آمار در زمان حاضر ۱۵ هزار حلقه چاه در استان بوشهر وجود دارد که از این تعداد هشت هزار و ۵۰۰ حلقه مجاز و مابقی غیر مجاز است.
مدیرمطالعات منابع پایه شرکت سهامی آب منطقه ای استان بوشهر گفت: بهره‌برداری‌های بیش از حد از منابع زیرزمینی منجر به افت شدید سطح آب‌های زیر زمینی، هجوم آب شور در سفره‌های ساحلی، فرونشست و آلودگی‌های میکروبی و شیمیایی شده است.
امید آزادی‌جو روز پنجشنبه در گفت وگو با ایرنا افزود: بهره برداری‌های انجام شده دو سوم حجم ذخایر آبخوان‌های استان بوشهر را از بین برده و با توجه به شرایط آب و هوایی عمومی به هیچ عنوان امکان جایگزینی آنها وجود ندارد.
وی اضافه کرد: کمبود ذخایر آبی به ویژه در ذخایر آبرفتی، برداشت غیرمجاز آب از سنگ بستر آبخوان‌ها و ذخایر استراتژیک از لحاظ زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی مخاطرات زیادی را به دنبال دارد.
آزادی جو ادامه داد: به دلیل برداشت‌های غیر اصولی یک سری از آبخوان‌های خوب استان از جمله بوشکان، دهرود و دشت پلنگ امروز با بیش از ۲۰ متر افت سطح آب روبرو هستند و جایگزینی برای آنها اتفاق نیفتاده است.
شوری آب چاه‌ها و آینده مبهم کشاورزی بوشهر
سفره‌های آب زیر زمینی استان بوشهر یا به صورت ساحلی که دارای ذخایر آب شور و شیرین و یا آبخوان‌های غیر ساحلی که دارای ذخایر آب شیرین و متعارف هستند و به طور میانگین سفره‌های ساحلی در طول سال حدود ۱۵ سانتی‌متر و سفره‌های آب شیرین و متعارف استان بوشهر با هشت دهم متر افت روبروست.
با توجه به جایگزینی آب شور به جای آب شیرین به علت برداشت زیاد پیش بینی می‌شود در سال‌های آینده شوری چاه‌های ساحلی به نحوی باشد که امکان کشاورزی به شکل کنونی امکان‌پذیر نباشد.
وضعیت بارش‌های ۴۰ ساله در استان بوشهر
میانگین بارندگی سالانه دراستان بوشهر حدود ۲۴۰ میلی متر است وبررسی آمار ۴۰ ساله ایستگاه‌ها نشان می‌دهد این استان بیش از ۲۱ بار بارش زیر میانگین، هشت سال به طور تقریبی بارش‌های نزدیک به میانگین و یا معادل میانگین و ۱۱ سال میزان بارش از میانگین بالاتر بوده است.
براین اساس ۵۰ تا ۶۰ درصد بارش‌ها زیر میانگین، ۱۰تا ۲۰ درصد نزدیک میانگین و ۲۵تا ۳۰ درصد از متوسط استانی بالاتر بوده است.
بارشهایی که بیش از میانگین بوده به طور متناوب هر چند سال یک بار اتفاق می‌افتد و در فاصله‌های زمانی بین بارش‌های بالا سال‌های کم بارش حتی به میزان ۶۰ میلی‌متر را در استان داریم.
مدیرمطالعات منابع پایه آب شرکت سهامی آب منطقه ای استان بوشهر گفت: به موازات بارشی که اتفاق می‌افتد و برداشتی که از منابع آب به صورت طبیعی انجام بخشی از آب حاصل از بارندگی به صورت تبخیر از دسترس خارج می‌شود.
آزادی‌جو افزود: بنابراین از یک طرف محدودیت بارش به میزان کافی که در تغذیه ذخایر آبی موثر باشد و از طرفی وجود تبخیر زیاد به دلیل اقلیم استان سبب شده میزان حجم ذخیره در تناسب با نیاز بهره‌برداران و محیط زیست صورت نگیرد.
مدیرمطالعات منابع پایه آب شرکت سهامی آب منطقه ای استان بوشهر گفت: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد با وجود بارش مناسب در سال آبی جاری باز هم در مناطقی از این استان با افت و کمبود ذخایر آب سطحی و زیرزمینی روبرو باشیم.
وی اضافه کرد: در محدوده دهرود تنگ ارم با وجود ۴۳۲ میلی متر بارش اما در ماه‌های فروردین و اردیبهشت افت سطح آب به میزان ۴۰ سانتی‌متر تجربه شده است و این اتفاق در دشت‌هایی نظیر بوشکان، دشت پلنگ، دشت گور نیز اتفاق افتاده است.
آزادی‌جوگفت: این روند نشان می‌دهد حتی بارش‌های خوب و مناسب در یک سال کمک چندانی به ذخایر نیمه جان منابع زیر زمینی نمی‌کند.
وی افزود: با توجه به اینکه در سال آبی جاری متوسط بارش استان از تمام ایستگاه‌ها ۳۶۲میلی متر بود اما همچنان در خیلی از دشت‌ها به موازات بهره برداری از منابع آب افت سطح آب اتفاق افتاده است.
آزادی‌جوادامه داد: بارش‌های سال جدید باعث شد تراز سطح آب زیرزمینی در استان بوشهر حدود ۲۲ سانتی متر اضافه شود این درحالی است که در سال آبی ۹۵-۹۶ میزان افزایش سطح تراز آب استان درحدود ۴۳ میلی متر افزایش یافت با این وجود در سال آبی قبل که یک سال خشک بین دو سال پربارش به حساب می‌آمد افت تراز آب تا منفی ۲۱ سانتی‌متر به وقوع پیوسته است.
وی یادآور شد: بنابراین با وجودی که سال آبی ۹۶-۹۵ یک سال پربارش بود با این حال در سال آبی بعد نه تنها حجم ذخیره ایجاد شده از بین رفت بلکه افت بیشتری نیز ایجاد شد.
آزادی‌جوگفت: این احتمال وجود دارد در صورت کنترل نکردن برداشت‌ها برای سال آبی جدید که حجم ذخیره آبی کمتری نسبت به سال آبی ذکر شده ایجاد کرده، میزان افت سطح آب زیرزمینی نیز بیشتر شود.
وی افزود: بنابراین بررسی آمارها نشان می‌دهد با وجود بارش امکان جبران و جایگزینی برای ذخایر آبی در کوتاه مدت و بلند مدت وجود ندارد.
آزادی‌جو گفت: در استان بوشهر در صورتی که بارش بالای ۳۰۰ میلی متر اتفاق افتد می‌تواند تنها تراز همان سال مثبت کند زیرا سطح آب بلافاصله در سال‌های کم بارش‌تر از بین می رود.
وی افزود: در صورتی می‌توان انتظار داشت نزولات آسمانی پاسخگوی نیاز ماست که در سال‌های متمادی و پیوسته بارش‌های بالای ۳۰۰ میلی متر را تجربه کنیم در این شرایط است که می‌توان انتظار داشت ذخایر آبی در استان بوشهر جان تازه‌ای می‌گیرند.
استفاده از آب‌های سطحی اولویت باشد
به طور کلی منابع آبی استان بوشهر از طریق بارش‌های مستقیم و جریان‌های سطحی ورودی و درون استان تامین می‌شود، رودخانه‌هایی مهم در این استان وجود دارد که سرچشمه آنها بیشتر در استان‌های بالادست از جمله فارس است که بسته به سال‌های کم و پربارش آوردهای متفاوتی را ایجاد می‌کند.
براساس آمار موجود در سال آبی ۹۴-۹۵، حجم آورد رودخانه‌های استان بوشهر در حدود سه میلیارد مترمکعب بود و در سال بعد از آن به ۶۳۰ میلیون مترمکعب کاهش یافت و در سال جاری این مقدار به ۹۳۵ میلیون مترمکعب رسید.
مدیرمطالعات منابع پایه آب شرکت سهامی آب منطقه ای استان بوشهر گفت: ناپایداری این منابع و لزوم استفاده حداکثری از آنها برای رفع نیازهای اولویت دار (شرب، صنعت و کشاورزی برنامه ریزی شده ) با در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی اولویت است.
وی گفت: یکی از دلایلی که ذخایر آب زیرزمینی در سال آبی ۹۵- ۹۶ بیشتر بود وجود همین آورد و جذب سه میلیارد مترمکعب در آن سال بود در صورتیکه در سال آبی جاری این مقدار به یک سوم کاهش یافت و به همان نسبت از حجم ذخیره آب‌های زیرزمینی نیز کاسته می‌شود.
ضرورت برنامه‌ریزی مصارف برای جلوگیری از ادامه‌دار شدن بحران
در ۱۰ سال گذشته میانگین افت سفره‌های غیرساحلی آبرفتی با قابلیت کشاورزی در استان بوشهر حدود هفت متر و در سفره‌های ساحلی حدود ۱.۵ متر است.
استان بوشهر با اقلیم گرم و خشک براساس آمار بارندگی نشان می‌دهد در بیشتر سال‌ها بارش کم، تبخیر بالا و میزان برداشت با سوژه‌های ممنوعه و بیلان منفی بسیار زیاد همراه است.
مدیرمطالعات منابع پایه آب شرکت سهامی آب منطقه ای استان بوشهرگفت: همه این عوامل محیطی و انسانی شرایطی را ایجاد کرده که اگر در یک سال بارش مناسبی اتفاق افتد جبران کسری را نخواهد کرد براین اساس واقعیت طبیعی اقلیم این استان را باید پذیرفت و به تناسب محدودیت‌ها مصارف را برنامه‌ریزی کرد در غیر این‌صورت این شرایط بحرانی ادامه دار خواهد بود.
آزادی‌جو ادامه داد: به نحوی که دریک بازه زمانی کوتاه به صورت شدید با مشکلات زیست محیطی و اجتماعی مواجه می‌شویم که به طور قطع حل آن مسائل سخت تر از حل کردن بحران امروزی است.
وی گفت: یکی از مسائلی که بحران آب را تشدید کرده روند روبه گسترش تخلف‌ها در حوزه آب است که می‌طلبد همه ارکان جامعه، مردم و دولت نسبت به این مساله مسئولیت خود را به طور کامل بجا آورند.
آزادی جو یادآور شد: تخلف‌ها در حوزه آب شامل حفر چاه، کف شکنی و انتقال غیر مجاز است که حجم بسیار زیادی از بهره برداری غیر مجاز را به خود اختصاص می‌دهد ودر آینده نه چندان دور این قبیل رفتارهای غیر قانونی خسارت‌های زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را به دنبال دارد.
وی کنترل دستگاه‌های حفاری و جلوگیری از فعالیت غیر مجاز آنها، تشکیل گروه‌های گشت و بازرسی به عنوان عامل بازدارنده در کشف و شناسایی هرگونه فعالیت غیر مجاز نظیر حفر چاه‌های غیر مجاز، معرفی مالکان متخلف به مراجع قضایی و پیگیری تخلف‌هایی نظی رانتقال غیرمجاز از طریق شورای حفاظت آب استان راعمده فعالیت‌ها و اقدامات شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر در زمینه حفاظت از منابع و ذخایرزیر زمینی عنوان کرد.
آزادی‌جوجلوگیری از انتقال غیر مجاز آب تا حدود ۲۵ میلیون مترمکعب در سال می تواند منجر به صرفه جویی در مصرف منابع آبی شود.
۶۰۴۷/۶۰۴۳
