شلیک به هواپیمای مسافربری در سایه حقوق بشر آمریکایی

به گزارش جماران، سالروز حمله ناو آمریکایی وینسنس به هواپیمای مسافربری ایران یادآور یکی از بزرگترین فاجعه انسانی سده 20 میلادی است. رژیم بعث عراق از آغاز جنگ تحمیلی همواره در پی بین‌المللی کردن جنگ با ایران بود و این هدف را با گسترش جنگ به محدوده آب های خلیج فارس و تهدید امنیت مسیر ترانزیت انرژی انجام و اینگونه بهانه لازم را به آمریکا داد تا با حضور نظامی در آب های خلیج فارس بارها به ‌کشتی ها و سکوهای نفتی ایران حمله کند و آشکارا حمایت خود را از رژیم بعث به نمایش بگذارد. اوج اقدام های بی‌ثبات‌کننده آمریکا در این برهه را می توان حمله به هواپیما مسافربری جمهوری اسلامی ایران دانست. 

12 تیر 1367 خورشیدی پرواز مسافربری تهران- دبی پس از توقف کوتاهی در بندرعباس به حرکت خود به طرف مقصد ادامه داد اما این پرواز به دلیل اصابت 2 موشک هدایت شونده از ناو آمریکایی «وینسنس» در آب های خلیج فارس سقوط کرد. 

** کمک به رژیم بعث عراق با ماموریت تعیین شده در منطقه
آمریکا همواره در صدد کمک به رژیم بعث در جنگ تحمیلی بود و همین موضوع باعث شد تا ناو یواس اس وینسنس را که برای مبارزه با سلاح های پیشرفته شوروی طراحی شده بود، به منطقه اعزام کند. «ویل راجرز» فرمانده ناو وینسنس از همان ابتدای ماموریت خود با تحریک ناوچه های ایرانی به دنبال خصومت های بیشتر بود. به طوری که برمبنای گفته های افسران عالی رتبه «راجرز» فرمانده ناو وینسنس از همان آغاز با تحریک ناوچه‌های ایرانی، بازی با آتش و لمس عملیات را دنبال می کرد. در صورتی که مقامات آمریکایی معتقد بودند ناوچه های ایرانی به دنبال سرگونی ناو وینسنس هستند. در این باره راجرز فرمانده ناو می گوید: «برای حفاظت از کشتی و خدمه‌اش تصمیم مناسب گرفته و به هواپیمای ایرانی شلیک کرده است.» اما اظهار نظرهای بیش از 100 کارشناس و نوارهای صوتی به دست آمده از مرکز اطلاعات کشتی ادعای راجرز را رد می‌کند. رادیو بی بی سی هم در گزارشی فاش کرد: «رزم ناو آمریکایی وینسنس می‌توانست با استفاده از دستگاه های الکترونیکی که همه هواپیماها مجهز به آن هستند، از نوع هواپیما مطلع شود.»

** واکنش مقام های آمریکایی به این رویداد 
دولت وقت آمریکا با گذشت چند هفته از این حادثه گزارش 53 صفحه ای درباره این رویداد منتشر کرد که در این متن ادعاهای پیشین مقام های آمریکایی رد شد اما با این حال همچنان تاکید شد، کاپیتان و دیگر افسران وینسنس به درستی عمل کردند. با تمام این ادعاها «جورج بوش» معاون وقت رییس جمهوری آمریکا اقدام وینسنس را «دفاع از خود» توصیف کرد و گفت: «من هرگز از جانب آمریکا عذرخواهی نخواهم کرد؛ من اهمیتی نمی دهم که واقعیت چیست. دولت آمریکا هرگز مسوولیت این حادثه را بر عهده نگرفت و بابت آن عذرخواهی نکرد.» مقام های ارشد پنتاگون که نگران بودند، نقض آشکار حقوق بین‌الملل باعث تحقیر آنها شود،‌ در این مورد دروغ گفتند اما چهار سال پس از این حادثه رییس ستاد ارتش آمریکا در برنامه ای رادیویی پذیرفت که وینسنس در زمان شلیک موشک به هواپیمای ایرانی در آب های ایران بود. 

** محکوم نشدن آمریکا به وسیله شورای امنیت و سازمان بین‌المللی هواپیمایی«ایکائو»
جمهوری اسلامی ایران در 14 تیر یعنی 2 روز پس از این ماجرا در نامه ای به رییس شورای امنیت، خواستار تشکیل جلسه فوری شورا برای رسیدگی به این موضوع شد. در این جلسه «علی اکبر ولایتی» وزیر امور خارجه وقت ایران و جرج بوش معاون وقت رییس جمهوری آمریکا حضور داشتند اما شورای امنیت 2 هفته پس از درخواست ایران برای برگزاری نشست اضطراری، تشکیل جلسه داد و قطعنامه 616 را تصویب کرد. ابراز تاسف عمیق از حادثه،‌ تاکید بر ضرورت تبیین حقایق با بازرسی بی‌طرفانه و لزوم اجرای فوری و کامل قطعنامه 598 شورای امنیت از محورهای قطعنامه بود. همچنین دولت ایران به ایکائو نیز شکایت کرد که این سازمان در یک جلسه فوق‌العاده تصمیم گرفت با تشکیل کمیته حقیقت‌یاب، عوامل حادثه را بررسی کند اما این شورا هم ایالات متحده را در ارتباط با این فاجعه محکوم نکرد.

** بررسی تبعیض‌آمیز حادثه از طرف رسانه‌ ها در قالب «تکنیک چارچوب‌بندی» 
عملکرد رسانه ها در بازتاب شلیک موشک به ایرباس ایرانی بسیار غیرمنصفانه بود. «رابرت متیو انتمن» رییس موسسه دیپلماسی همگانی و ارتباطات جهانی با تحلیل روزنامه‌های آمریکایی و توصیف آنها از 2 رویداد مشابه ساقط کردن هواپیمای مسافربری ایران به وسیله آمریکا و ساقط کردن هواپیمای کره‌ای به وسیله شوروی نشان داد که «مقالات خبری با گفتن اینکه ساقط کردن یک هواپیمای ایرانی مشکل فنی بوده است و با انتخاب مناسب عکس و توصیف، عامل و قربانیان این حادثه را کم‌اهمیت جلوه دادند، حال آنکه ساقط کردن هواپیمای کره‌ای به وسیله شوروی به عنوان یک عمل شنیع به تصویر کشیده شد.» رسانه ‌های غربی که در هنگام حمله شیمیایی رژیم بعث به ایران، قربانیان را «قربانیان حمله ادعایی» توصیف می‌کردند، این بار هم در خصوص انفجار هواپیمای مسافربری ایران با حمایت تلویحی از اقدام فرمانده ناو وینسنس، از چرایی وقوع این حادثه نوشتند.

** قواعد بین المللی در ارتباط با جرایم جنگی
فاجعه شلیک موشک به هواپیمای مسافربری ایرباس در حالی به وقوع پیوست که معاهده های بین المللی قواعد آشکاری در ارتباط با جرایم جنگی دارند که یکی از آنها «معاهده شیکاگو» است. بر پایه ماده یک این معاهده بین المللی، کشورها اجازه ندارند، علیه هواپیمای غیرنظامی از سلاح استفاده کنند؛ موضوع مهمی که نه تنها درباره ایران بلکه بارها از طرف بازیگران ستیزه جوی عرصه بین الملل نادیده گرفته شده است. دولتمردان ایالات متحده به طور حتم به این نکته مهم فکر کرده بودند که شهادت نزدیک به 300 تن از مردم بیگناه لکه ننگی بر پیشانی آنها بر جای خواهد گذاشت اما با همسنجی هزینه و فایده، این جنایت بزرگ ضدبشری را رقم زدند.

** فرجام سخن
سرانجام با گذشت چند سال پرونده حمله ناو آمریکایی وینسنس به هواپیمای مسافربری ایرباس جمهوری اسلامی ایران بسته و به دلیل ضعف جامعه بین المللی، دولت آمریکا تنها به پرداخت غرامت محکوم شد.