ایران از قافله فروشندگان گاز به اروپا جا ماند

به گزارش جماران؛ ذخایر اندک نفت و گاز اتحادیه اروپا در کنار مصرف بالای این اتحادیه پارادوکسی را ایجاد کرده که باعث وابستگی روز افزون اتحادیه اروپا به کشورهای دارنده نفت و گاز شده، اما باید گفت جای ایران به عنوان بزرگ ترین دارنده گاز جهان در لیست تامین کنندگان گاز اروپا بسیار خالی است.

با اینکه جهان به سمت انرژی های نو در حرکت است و شاهد کمرنگ شدن نقش انرژی های تجدیدناپذیر از جمله نفت و گاز در آینده خواهیم بود اما پیش بینی ها حاکی از آن است که تا ۵۰ سال آتی نفت و گاز همچنان سهم عمده ایی از تامین انرژی جهان و اروپا را ایفا خواهد کرد.

براساس این گزارش در سال ۲۰۱۱ مصرف انرژی اولیه در کشورهای عضو اتحادیه اروپا در مجموع ۱۶۹۱ میلیون تن معادل نفت خام بوده که برابر با ۱۳.۸ درصد انرژی اولیه مصرفی جهان در همان سال است. نفت خام با ۳۸ درصد و گاز طبیعی با ۲۴ درصد بیشترین سهم را در تامین انرژی مصرفی این اتحادیه داشته است.

این در حالی است که سهم کشورهای عضو اتحادیه اروپا از کل ذخایر نفت خام و گاز طبیعی جهان به ترتیب ۱.۸ و ۴.۶ درصد در سال ۱۹۸۰ به ۰.۴ و ۰.۹ درصد در سال ۲۰۱۱ کاهش یافته است.

نگاهی به تولید نفت خام و گاز طبیعی این کشورها در دهه گذشته نیز نشان‌دهنده کاهش قابل توجه تولید این حامل‌های انرژی است به طوری که تولید نفت خام و گاز طبیعی به ترتیب ۳۶۸۴ هزار بشکه در روز و ۲۲۷ میلیارد مترمکعب در سال ۱۹۹۹ به ۱۶۹۲ هزار بشکه در روز و ۱۵۵ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۱ کاهش یافته است.

این در حالی است که در همین سال کشورهای عضو اتحادیه اروپا ۱۳ میلیون و ۴۸۰ هزار بشکه در روز نفت خام و ۴۴۸ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی مصرف کردند.

براساس پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی تولید گاز طبیعی از ۱۷۵ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۰ به ۱۱۲ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۳۰ کلاهش خواهد یافت.

در مقابل تقاضای گاز طبیعی از ۴۹۷ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۰ به ۵۹۱ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت. با توجه به پیش‌بینی روند تولید و تقاضای گاز طبیعی براورد می‌شود که وابستگی اتحادیه اروپا به گاز وارداتی از رشد قابل توجهی برخوردار بوده و از ۶۵ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۸۱ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش یابد.

همچنین در سال ۲۰۱۲، بیش از ۵۳ درصد از مصرف انرژی اتحادیه اروپا از محل واردات تامین شد.این اتحادیه ۸۸ درصد از نیاز نفت خام، ۶۶ درصد از مصرف گاز طبیعی، ۴۲ درصد از سوخت خود، کمتر از چهار درصد از انرژی تجدیدپذیر و ۹۵ درصد از اورانیوم مورد نیاز خود را وارد می کند.

براساس آمارها از سال ۲۰۱۳  از مجموع واردات گاز اروپا، ۳۹ درصد  از روسیه، ۳۴ درصد از نروژ و ۱۴ درصد از الجزایر تامین شده است. در این میان شش کشور از اعضای اتحادیه اروپا به طور کامل برای تامین انرژی خود به واردات از روسیه وابسته اند که این کشورها شامل فنلاند، اسلواکی، بلغارستان، استونی و لتونی می شود.

همچنین پیش بینی شده تولید گاز طبیعی کشورهای عضو اتحادیه اروپا بدون توجه به توسعه منابع غیرمتعارف گاز در ۱۲ سال آینده، ۴۳ درصد نسبت به تولید سال ۲۰۱۳ میلادی کاهش خواهد یافت.با این حساب، در ۷ سال آینده، منابع گازی اتحادیه اروپا حدود ۷۰ میلیارد متر مکعب کاهش می‌یابد که این میزان برابر مصرف سالانه ایتالیا و ۲,۵ برابر گاز صادراتی الجزایر به اتحادیه اروپاست. در سال ۲۰۱۳ تولید داخلی کشورهای عضو اتحادیه اروپا تنها کفاف ۳۵ درصد نیاز داخلی این اتحادیه را می‌داد.

بر این اساس  سال های سال است که روسیه بزرگترین تامین کننده گاز اروپا ( از طریق خط لوله) به شمار می رود. تامین کننده ایی که انحصار آن چندان به مذاق اروپایی ها خوش نیامده و برخی جریانات سیاسی باعث شده اروپا به فکر متنوع کردن منابع تامین گاز خود باشد. براساس آماری که در سال ۲۰۱۱ منتشر شده بیشترین واردات گاز طبیعی اتحادیه اروپا از کشورهای روسیه (۳۲ درصد)، نروژ (۲۸ درصد) و الجزایر (۱۴ درصد) بوده است.

نخستین جایگزین روسیه در تامین گاز اروپا، آمریکا است که در تلاش است تا به یک صادر کننده بزرگ نفت و گاز در جهان تبدیل شود. گازرسانی آمریکا به اروپا از طریق کشتی و LNG خواهد بود به همین دلیل برخی کشورهای اروپایی درحال آماده سازی زیرساخت های لازم و بهینه سازی پایانه های خود برای این کشتی ها هستند.

به نظر میرسد ایران در پازل کاهش تولید گاز طبیعی در اروپا و افزایش نیاز این قاره به گاز طبیعی جایگاهی ندارد و با اینکه زمزمه های صادرات گاز از ایران به اروپا همواره به گوش می رسید و  صادرات گاز ایران به اروپا از مهم ترین محورهای مذاکره بین ایران و هیات هایی بود که پس از توافق ایران و گروه ۱+۵ به تهران سفر کردند،ایران رسما از قافله گاز دادن به اروپا جا مانده است.

گفته می شود صادرات گاز به اروپا قدمتی نزدیک به ۴۰ سال دارد و خط سراسری انتقال گاز دوم در سال ۱۹۷۶ با هدف صادرات به اروپا کشیده شد. در دوران اصلاحات نیز مذاکراتی با انگلستان، فرانسه و آلمان صورت گرفت و مقدمات این صادرات فراهم شد اما هیچ گاه در عمل اقدامی که منجر به صادرات گاز به اروپا شود صورت نگرفت.

از سوی دیگر اروپایی ها همواره به واردات گاز از ایران تمایل داشته اند.به طوریکه محمد پارسا، نایب رییس سابق کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در سال ۹۴ بر تمایل اروپایی بر واردات گاز از ایران تاکید کرده و گفته بود کشورهای اروپایی به دلیل اینکه نمی خواهند فقط به گاز روسیه وابسته شوند تمایل به واردات گاز از ایران دارند.به طور کلی روسیه نمی خواهد رقیبی مثل ایران برای صادرات گاز به اروپا داشته باشد و اگر قصد داریم به اروپا گاز صادر کنیم، راحت ترین راه برای این کار مسیر ترکیه است.

البته بیژن زنگنه، وزیر نفت در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۴ که برای شرکت در کنفرانس انرژی برلین راهی آلمان شده بود، درباره صادرات گاز ایران به اروپا از طریق ترکیه و همچنین آذربایجان اعلام کرده بود که اروپا همیشه جزو بازارهای صادراتی گاز ایران بوده اما بحث جدی در این زمینه صورت نگرفته است و اکنون نیز کسانی که این موضوع را مطرح می کنند به دنبال "مرده خری" هستند، به عبارت دیگر باید بعد از تحریم‌ها درباره صادرات گاز به اروپا تصمیم بگیریم و اکنون اولویت ما صادرات گاز به کشورهای همسایه است.

با این حال عزیزالله رمضانی، مدیر امور بین‌الملل وقت شرکت گاز(۱۳۹۴) با تاکید بر اینکه ایران باید به هر نحو سهمی در بازار گاز اروپا داشته باشد، گفت: اگرچه گفته می‌شود که صادرات گاز به اروپا با خط لوله مقرون به صرفه نیست اما با توجه به رقابتی بودن بازار باید در هر حال سهمی از بازار را در اروپا داشته باشیم.

همچنین امیرحسین زمانی نیا ،  معاون امور بین الملل و بازرگانی وزیر نفت ،در همان سال ۱۳۹۴، از علاقمندی اسلواکی به خرید گاز از ایران خبر داد و گفت: صادرات گاز به اروپا به عنوان یک استراتژی، هم مدنظر ایران است و هم اروپا.

اظهار نظر مسئولان مختلف و تاکید آن ها برای صادرات گاز به اروپا همچنان به قوت خود باقی بود تا اینکه حمیدرضا عراقی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اوایل سال جاری، با بیان اینکه امکان تحقق صادرات گاز به اروپا وجود دارد، اظهار کرد: صادرات گاز از ایران به اروپا هم از طریق LNG و هم از طریق خط امکان‌پذیر است.

وی درمورد آخرین اخبار و اقدامات درمورد صادرات گاز به اروپا توضیح داد: برای این منظور شرکت‌های مختلف اروپایی به ایران آمده و مذاکراتی صورت گرفته است، اما قراردادهای گازی معمولا ۵ سال طول می کشد تا به نتیجه برسد.

همچنین زنگنه،با حضور در در برنامه تلویزیونی نگاه یک در مورد صادرات گاز به اروپا اظهار کرد: صادرات گاز به اروپا با خط لوله دشوار است اما صدور گاز طبیعی مایع شده عملی‌تر است. اروپایی‌ها خواهان خرید گاز از ما هستند اما قیمت‌های بازار اروپا به دلیل گاز روسیه و ال‌ان‌جی آمریکا مطلوب نیست.

در نهایت عراقی در آخرین نشست خبری خود در مورد صادرات گاز به اروپا اظهار کرد: بازار اروپا سخت‌تر از بازار همسایه‌ها است اما برای ما ارزشمندتر است. صادرات گاز به اروپا دو مشکل دارد؛ مشکل اول این است که ترکیه ترجیح می‌دهد گاز را از ایران و روسیه بخرد و خودش به اروپا صادر کند.از طرف دیگر ممکن است هزینه گازرسانی به اروپا برای ما مقرون به صرفه نباشد اما ما علاقه داریم گاز را به اروپا صادر کنیم.

صادرات گاز از ایران به اروپا درحالی در پیچ و خم هزینه و عدم همکاری ترکیه گرفتار شده است که روند کاهش تولید گاز در قاره سبز و پیدا کردن منابع جدید تامین گاز طبیعی با سرعت درحال طی شدن است.