چه پاسخی برای شایعات ز‌لزله داریم؟

به گزارش جماران؛ جامعه فردا نوشت: آیا واقعا زلزله قابل پیش‌بینی نیست؟ کشوری با حجم خطرپذیری بالا مانند ایران، چرا هنوز نتوانسته سامانه‌ای قوی و هوشمند برای پیش‌بینی و هشدار ایجاد کند؟ آیا بقیه دنیا توانسته‌اند به چنین توانی دست یابند؟

بهرام عکاشه از تحصیل‌کردگان قدیمی علم زلزله‌شناسی در ایران است. رسانه‌ها به او لقب پدر علم زلزله داده اند. او بر این باور است که زلزله هنوز قابل پیش‌بینی نیست و از قضا جا به جای جهان و حتی ایران دلایل وقوع آن با هم فرق دارد.

مهدی زارع، مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی، مرکز پژوهشگاه بین‌‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله است. او می‌گوید به‌زودی بشر خواهد توانست زلزله‌ها را پیش‌بینی کند؛ اما هنوز به آن توان علمی و تکنیکی دست پیدا نکرده است.

علی اصغر برهمند، نه زمین‌شناس است و نه زلزله نگار، او مدعی است مدیریت اجرایی خوانده و مسئول انجمن مخترعین مشهد است و در کارنامه‌ای که خود در فضای مجازی منتشر کرده مدعی شده، ده‌ها اختراع ثبت شده و ده‌ها مدال طلا و نقره از سراسر جهان را در گنجینه دارد. او این روزها از طریق کانال تلگرامی‌اش که بیش از صد هزار عضو دارد، از پیش‌بینی و البته نه پیشگویی زلزله سخن می‌گوید و در کانالش آگهی هم می‌پذیرد. او مدعی است در بازه زمانی مثلا ده روز قبل از هر زلزله، نسبت به رخداد زلزله در یک منطقه از ایران هشدار می‌دهد. حتی چند زلزله تهران، بوشهر و کرمانشاه را پیش‌بینی کرده است!. آیا واقعا او پیش‌بینی درستی دارد؟

وقوع صدها زمین لرزه کوچک و بزرگ طی

40 روز گذشته در نقاط مختلف ایران، سبب تولید و پخش شایعات، تخیلات و البته اظهارت علمی و کارشناسی در محافل مختلف و شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ای و فضاهای دانشگاهی شده است. نهادهای متولی و مردم در نوعی مواجهه بسر می‌برند. مردم نگران هستند، نکند همین اکنون زلزله‌ای بزرگ رخ دهد و تجربه تلخ سرپل ذهاب کرمانشاه، دلفان لرستان، ورزقان آذربایجان شرقی، بم کرمان، رودبار گیلان، بوئین زهرای قزوین و صدها زلزله کوچک و بزرگ دیگر برای آنها تکرار شود. متولیان نگرانند که نتوانند مدیریت بحران زلزله کنند و…

از عربستان هم رحمت می‌آید هم زحمت

بهرام عکاشه به «جامعه فردا» می‌گوید: اعتقاد دارم که علم زلزله‌شناسی هنوز نمی‌تواند حتی در ژاپن و کالیفرنیا پیش‌بینی زلزله بکند. این پیش بینی‌ها اساسا خطرناک است. بایستی به مردم بیاموزیم که همیشه در حالت آماده باش باشند، نه وقتی زلزله‌ای 5 ریشتری رخ می‌دهد، توان مدیریت خود را از دست بدهیم.

این استاد زلزله‌شناسی، با تأکید چندباره درباره اینکه «باید منتظر زلزله‌ای هفت ریشتری باشیم، ما همیشه باید منتظر زلزله هفت ریشتری باشیم، توضیح می‌دهد که « اگر اطلاع و آگاهی نسبت به زلزله 7 ریشتری وجود داشته باشد، هیچ وقت مردم از زلزله 5 ریشتری نمی‌ترسند و دست و پای خود را گم نمی‌کنند.

او با رد اینکه برخی می‌گویند زلزله 5 ریشتری تهران، پیش‌لرزه زلزله بزرگتری است، هنوز از سوی علم تأیید نشده و اساسا جوابی به آن داده نشده است، تأکید می‌کند: تفاوت علت‌ها در زلزله مناطق مختلف اینقدر زیاد است که هنوز علم نتوانسته زلزله را پیش‌بینی کند؛ چرا که تکنوتیک مناطق با هم متفاوت است. دلایل رخ دادن زلزله در منطقه البرز با زاگرس یکسان نیست. چه برسد به اینکه بخواهیم توکیو را با تهران مقایسه کنیم. ما نباید بی‌خود مردم را بترسانیم.

عکاشه می‌گوید: باید همیشه آمادگی رخداد زلزله 7 ریشتری را داشته باشیم؛ اما باید بدانیم که زلزله‌خیزی زاگرس، زاینده حرکت شبه جزیره عربستان به سمت شمال شرق است. دریای سرخ باز می‌شود و فشار به صفحه‌ها بالاتر وارد می‌کند. اما باید بدانید که شهرهای مدینه و مکه، به شدت زلزله‌خیز است؛ در حالی که شرق عربستان اصلا زلزله خیز نیست. جنوب خلیج فارس زلزله خیز نیست، اما به سمت خوزستان و بوشهر و بیشتر در مناطق بختیاری زیاد می‌شود و از بندرعباس تا کرمانشاه زلزله‌خیزی تشدید می‌شود. ایران مرکزی زلزله خیز نیست، ولی از قم دوباره به سمت شمال شروع می‌شود تا کوه‌های البرز!

این متخصص زلزله می‌گوید: دریای خزر در جنوب به موازات کوه‌های البرز گسترده است. دریای خزر دارد آرام، آرام زیر البرز می‌رود. در نظر بگیرید عمق خزر در شمال دریاچه یک متر بیشتر نیست؛ ولی در مناطق جنوبی‌تر عمق آن به هزار متر می‌رسد. کوه‌های البرز هر سال یک تا دو میلی متر رشد می‌کنند و این کوه‌ها فعال هستند. تهران خوش آب و هوای ما در دامنه البرز واقع است و واقعیت این است که ما در شمال تهران روی بمب زندگی می‌کنیم. قدرت زلزله در شمال تهران بالای 7 ریشتر است؛ ولی در جنوب تهران حداکثر 6.5 است. ما در جنوب در زمین‌های سستی زندگی می‌کنیم.

او تأکید می‌کند که درون زمین تا 8 هزار درجه سانتیگراد گرما وجود دارد. اگر شما صفحه‌ای را در هسته زمین در نظر بگیرید و درون آن چنین حجم دمایی وجود داشته باشد، ظرف پوسته آن بعد از جوش‌آمدن دما چگونه خواهد بود. ظرف آبی را در نظر بگیرید. بعد از ده دقیقه که اجاق گرم شد و آب جوشید، چنان در ظرف پرت می‌شود که شما نمی‌توانید آن را کنترل کنید. زمین هم چنین عمل می‌کند. زمین داغ است و حرکت دارد و حرکت صفحات و برخورد آنها می‌تواند تولید انرژی زیادی بکند. صفحه عربستان برای ما چنین است و ما از عربستان هم رحمت داریم و هم زحمت!

احتمال رخداد زلزله با وقوع قطعی زلزله فرق دارد

مهدی زارع پژوهشگر زلزله نیز به «جامعه فردا» می‌گوید: پیش‌بینی زلزله اکنون امکانپذیر نیست؛ اما در زمانی در آینده این احتمال وجود خواهد داشت. آن چیزی که ما الان با آن درگیر هستیم، اصطلاحی به نام «ارزیابی احتمالات» است. ما گرفتاری‌ای که داریم این است که در عبارات اعلام شده عبارت «احتمال» را فاکتور می‌گیرند و برای نمونه از خبر وقوع زلزله به عنوان یک اصل قطعی سخن می‌گویند.

زارع می‌افزاید: ما وقتی از احتمال حرف می‌زنیم، داریم از تغییر حرف می‌زنیم. افزایش احتمال یعنی تغییر احتمال رخداد در گذشته. اگر یک زلزله‌ای اتفاق می‌افتد، در احتمالات قبلی تغییر رخ می‌دهد.

طی روزهای گذشته رسانه‌های رسمی به نقل مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله اخباری منتشر کرده و نوشته اند: احتمال زلزله ٧.٥ریشتری از دو تا ١٦هفته پیش‌ِرو وجود دارد!

زارع در این باره به جامعه فردا می‌گوید: آنچه که در تهران می‌توان انتظار داشت «احتمال رخداد» است. بر اثر یک زلزله‌ای که چند روز پیش آمده و یکسری پس لرزه داشته است، آنچه به عنوان احتمال رخداد بالای هفت می‌توانیم داشته باشیم، بر اساس آماری است که از زلزله‌های گذشته می‌توانیم بگیریم. به همان اندازه که احتمالا رخ می‌دهد به همان اندازه احتمال دارد رخ ندهد.

او تأکید دارد که «احتمال رخداد» بر اساس رخداد زلزله‌های گذشته است. از زلزله اصلی و پس لرزه‌های آن و سنجش احتمال رخداد، نوعی نتیجه‌گیری می‌توان کرد. تغییر احتمال به این بستگی دارد که شما چه انتظاری در آینده دارید. ما از 117 سال پیش تاکنون زلزله‌ها را بررسی کرده‌ایم. 50 سال شبکه زلزله‌نگاری در کشور فعالیت می‌کند و براساس دیتاها و تجربه زلزله‌های قبلی و تحرکات صفحات و دلایل دیگر می‌توان این وضعیت را احتمال بدهیم. ما کشوری هستیم که ریسک رخداد زلزله داریم و بر اساس ریسک به یک احتمال می‌رسیم.

زارع همچنین در مورد تأثیر تغییرات اقلیمی بر زلزله در ایران گفت: اینکه تغییرات اقلیمی یا خشکسالی می‌توانند به طور مستقیم سبب زلزله شوند، نه چنین نیست؛ ولی می‌توانند زلزله به‌خصوص در مناطقی که از تغییرات خشکسالی و اقلیم متأثر هستند، تشدید کند.

زلزله 6 ماه قبل از وقوع قابل پیش‌بینی است!

علی‌اصغر برهمند که خود را مخترع و کارشناس ارشد مدیریت اجرایی و مدعی پیش‌بینی 6 ماه قبل زلزله می‌داند به «جامعه فردا» می‌گوید: حدود 10 سال است به طور مداوم در بحث پیش‌بینی زلزله کار می‌کنم. تجربیات کشورهایی مثل ژاپن، چین، آمریکا و حتی کشورهای آسیای میانه را مطالعه کرده‌ام. من مخترع هستم. دید من با کسی که صرفا دارای تحصیلات آکادمیک است، تفاوت دارد. من همیشه دنبال ساخت راه جدید هستم. درهای بسته را باز کنم و یا راه جدیدی ایجاد کنم.

او می‌افزاید: من خیلی بحث تخصص را قبول ندارم که حتما باید کسی در زمینه‌ای تخصص داشته باشد تا بتواند آن را درک کند. من مطالعاتی پیرامون زلزله دارم، ولی تخصصی در این باره ندارم و اینها با توجه به شخصیت و توانایی من به عنوان یک مخترع نوعی نظر شخصی است.

برهمند مدعی اختراع در حوزه‌های ایستگاه‌های فضایی در فاصله 50 کیلومتری زمین، تولید برق از تلاطم دریا و امواج است و می‌گوید: من برای این کشفیات و اختراعات در کشورهای چین و مجارستان و روسیه مدال طلای اختراع و حتی صفت نابغه از کشور مجارستان گرفته‌ام.

او می‌گوید: تمام روش‌های تجربه شده دنیا در حوزه پیش‌بینی زلزله را بررسی کرده‌ام و در جمع و ترکیب آنها موفق شدم شیوه‌ای را به دست بیاوردم که بتوانم زلزله را پیش‌بینی کنم. دانشمندان زلزله‌شناس البته می‌گویند، این کار قابل پیش‌بینی نیست و این چند ثانیه را فقط حیوانات می‌فهمند. من از آنها سئوال می‌کنم، حیوانات چطور می‌فهمند، در حالی که هنوز حادثه‌ای رخ نداده است؟

رئیس انجمن مخترعین خراسان، با اشاره به بررسی 35 نشانه و آیتم پیش از وقوع زلزله، تأکید می‌کند: پیش نشانگرها می‌توانند 6 ماه قبل از وقوع زلزله نشانه‌ها و احتمالات آن را آشکار کنند. بحث ما بر سر جادو و جمبل نیست. بلکه پیش نشانگرهای علمی مانند باندهای حرارتی، حرکت ابرها و دمای هوا و رشد یا کاهش ارتفاع کوه‌ها و… است.

برهمند مدعی است که 70 درصد پیش‌بینی‌هایش قطعی است، او می‌گوید: سر فصل کار من علمی است. وقتی زلزله کرمانشاه اتفاق افتاد، انرژی حدود 700 بمب اتم و بعضی معتقدند تا 1370 بمب اتم به طور همزمان در یک نقطه باید منفجر می‌شد تا چنین انرژی را تولید می‌کرد. هر بمب اتم 5 هزار درجه دما دارد. اگر کل بمب‌های اتم در جهان را یکجا منهدم کنند، چنین تاثیری ندارد. بنابراین ما با مجموعه‌ای از رخدادها طرف هستیم.

او ادامه می‌دهد؛ بحث زلزله یک شبه نیست بلکه انرژی در طول ماه‌ها متمرکز می‌شود و در مدت چند ماه، به حالت انفجار درمی آید. حداقل شش ماه از قبل منطقه دچار بحران می‌شود. ابرها در آن منطقه ناپدید می‌شوند. ابرهای بارانزا حل می‌شوند. تکتونیک زمین سبب می‌شود حرکت پوسته زمین به صورت آرام و خیلی ظریف تغییر کند.

برهمند افزود: از طریق ماهوارهایی که نمی‌توانم اطلاعات آنها را در اختیار شما بگذارم، دیتا و آمارها را در اختیار می‌گیریم. باندهای حرراتی که در آن مناطق افزایش پیدا می‌کنند و عکس‌های دوقلوی ماهواره‌ای و عکس قبل و بعد در یک روز از آن منطقه را بررسی می‌کنیم و به نتایجی می‌رسیم که در ماه‌های اخیر اطلاعات آن را منشتر کرده‌ام.

اشاره برهمند به پیش‌بینی وقوع زلزله در کرمانشاه، تهران، بوشهر و…است که در وبلاگ شخصی و کانال تلگرامی‌اش ادعا می‌کند درباره آنها نوشته است و از 10 روز قبل نسبت به وقوع زلزله هشدار داده. این مخترع اهل مشهد البته از عوارض کار خود نیز می‌گوید: بعضی از ما شکایت می‌کنند. دادستان مشهد پرونده‌ای علیه بنده و همکارانم را به جریان انداخت و تمام زندگی من فلج شده است. من دائم در حال هزینه کردن هستم. هیچ کمک خرجی ندارم از این طریق. برای نمونه هزینه اینترنت و خرید تصاویر و…همه را فدا کرده‌ام که بتوانم جان انسان‌ها را نجات بدهم اما به جای تشویق برای من مشکل درست می‌کنند.

او می‌گوید: من به اساتید محترم احترام می‌گذارم؛ اما من در رابطه با علت وقوع زلزله‌ها مطالعاتی کرده‌ام و می‌خواهم مطرح کنم. برای من سؤال است که چرا اینقدر زلزله در ایران زیاد شده است. ما قبلا زلزله‌های بزرگ هر چند دهه یکبار داشتیم اما حالا وضعیت فرق کرده است.