ترکیه گوی سبقت را از ایران ربود و با اینکه دارای پتانسیل‌های فراوانی مانند ایران نیست اما با حضور به موقع در این بازارها و همچنین فراهم کردن فضا برای فعالیت بخش خصوصی کشور خود توانست تنش‌های سیاسی روسیه و قطر را به نفع خود پیش ببرد.
به گزارش جماران؛ با وجود اینکه برای صادرات محصولات کشاورزی ایران، فرصت خوبی به وجود آمد اما بی‌تفاوتی نسبت به مساله قابل اهمیتی همچون صادرات، باعث عقب‌ماندگی ایران در بهره‌برداری از بازار روسیه و قطر شد. این در حالی است که طبق روال گذشته، ترکیه گوی سبقت را از ایران ربود و با اینکه دارای پتانسیل‌های فراوانی مانند ایران نیست اما با حضور به موقع در این بازارها و همچنین فراهم کردن فضا برای فعالیت بخش خصوصی کشور خود توانست تنش‌های سیاسی روسیه و قطر را به نفع خود پیش ببرد. این در حالی است که به گفته رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، برای تصاحب بخش عمده‌ای از بازار غذایی روسیه بسیار منفعلانه در کشور عمل شد به‌طوری‌که صادرات محصولات کشاورزی و غذایی ایران به این کشور از حدود 500 میلیون دلار در سال 91 به 220 میلیون دلار در سال 95 رسیده است. در همین رابطه کاوه زرگران اظهار کرد: بازار صادراتی قطر نیز به دنبال اتفاقات اخیر در حوزه مناسبات این کشور با کشورهای عربی، فرصت مناسبی را پیش روی صادرات غیرنفتی ایران به ویژه در حوزه محصولات کشاورزی و غذایی قرار داد اما کشور این فرصت را نیز از دست داد که این مسایل به دلیل عدم وجود زیرساخت مناسب و برنامه مدون صادراتی است.
عدم شناخت بازارهای صادراتی
از همین‌رو دومین نشست کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق بازرگانی تهران در دوره دوم، با اعضا و فعالان اقتصادی از بخش کشاورزی برگزار شد و محور بحث و بررسی‌ها در این جلسه به صادرات محصولات کشاورزی و غذایی طی سال گذشته و نیز چهار ماهه نخست سال‌جاری اختصاص یافت. همچنین در این نشست، گزارشی در رابطه با وضعیت صادرات این بخش و راهکارهای توسعه‌ای برای رونق و افزایش صادرات محصولات غذایی و کشاورزی ارائه شد که براساس آن، موانعی همچون عدم شناخت بازارهای صادراتی، عدم اطلاع از تحرکات رقبا، تنوع کم بازارهای صادراتی، ضعف برندسازی، محدودیت‌ها و موانع داخلی و نیز شرایط و عوامل تولید نظیر قیمت تمام‌شده بالا در داخل باعث توسعه نیافتن صادرات محصولات کشاورزی و غذایی شده است.
نگاهی به آمارها
براساس این گزارش، ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از 6/5 میلیارد دلار در سال 94 به 7/5 میلیارد دلار در سال 95 رسید و به این ترتیب سهم این گروه از کل صادرات غیرنفتی کشور در سال گذشته به حدود 13 درصد رسیده است.
همچنین تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به لحاظ ارزشی حدود 16 درصد بهبود یافته است. این در حالی است که در سال 95، صادرات اقلامی مانند پسته، زعفران، خرما، سیب و محصولات لبنی و شیرینی و شکلات افزایش و صادرات مرکبات کاهش یافته است. در مدت چهار ماهه ابتدای سال‌جاری نیز صادرات پسته، انگور خشک کرده، گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی و سیب کاهش و صادرات زعفران، لبنیات و انار افزایش یافته است.
به گفته رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران، صادرات پسته در سال 1395، بیش از 138 هزار تن بوده که نسبت به سال قبل هشت هزار تن، معادل شش درصد افزایش یافته است. صادرات این محصول طی مدت چهار ماهه ابتدایی سال‌جاری نیز 66/16هزار تن و به ارزش حدود 173 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 12 هزار تن و معادل 42 درصد به لحاظ وزنی و در حدود 100 میلیون دلار به لحاظ ارزشی کاهش یافته است.
صادرات زعفران نیز طی سال گذشته به بیش از 152 تن و ارزش بیش از 208 میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن بیش از 33 درصد به لحاظ وزنی و 26 درصد به لحاظ ارزشی افزایش داشته است. در این گزارش تصریح شده است که در 10 سال اخیر، بیشترین میزان صادرات زعفران مربوط به سال 1393 و به میزان حدود 158 تن بوده است. صادرات این محصول طی مدت چهار ماهه ابتدایی امسال نیز 28/58 تن و به ارزش حدود 78 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 25 درصد به لحاظ وزنی و 15 درصد به لحاظ ارزشی افزایش داشته است.
صادرات محصولات لبنی نیز طی سال گذشته افزایش داشته به‌طوری‌که در این سال، ارزش صادرات فرآورده‌های لبنی و بستنی بیش از 773 میلیون دلار بود. صادرات این بخش در چهار ماهه امسال نیز از لحاظ وزنی 153 هزار تن و به ارزش 264 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل سه درصد به لحاظ وزنی و 29 درصد به لحاظ ارزشی افزایش یافته است.
همچنین در این گزارش به بسته‌های تشویقی صادرات محصولات غذایی و کشاورزی از سوی دولت اشاره شد. بر مبنای بسته توسعه صادرات سال 1395، آن دسته از صادرکنندگان کالا که موفق به افزایش صادرات خود در این سال نسبت به سال 94 شده‌اند یا برای اولین‌بار اقدام به صادرات کرده‌اند، متناسب با میزان افزایش صادرات خود بین 5/0 تا 3 درصد از جایزه صادراتی بهره‌مند خواهند شد. این در حالی است که منابع پیش‌بینی شده شامل صندوق توسعه ملی، منابع بانکی و منابع بودجه‌ای برای توسعه صادرات را دربرمی‌گیرد.
منفعلانه عمل شد
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران طی سخنانی، به فرصت‌های طلایی پیش آمده طی سال گذشته برای صادرات محصولات کشاورزی ایران اشاره کرد و گفت: متاسفانه برای تصاحب بخش عمده‌ای از بازار غذایی روسیه بسیار منفعلانه در کشور عمل شد و هیچ دستاوردی نداشتیم و این در حالی است که صادرات محصولات کشاورزی و غذایی ایران به این کشور حتی به کمتر از نصف نیز تقلیل یافته و از حدود 500 میلیون دلار در سال 91 به محدوده 220 میلیون دلار در سال 95 رسیده است.
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران گفت: در مورد بازار روسیه مشکلات برای صادرکنندگان ما همچنان باقی است و اقدامات صورت گرفته نتیجه‌ای نداشته است، تا جایی که صادرکننده بخشی از هزینه‌های دولتی را نیز برای صادرات به روسیه پرداخت می‌کند.
زرگران، مشکل بازگشت پول به صادرکنندگان ایرانی را به عنوان یکی از موانع بر سر راه صادرکنندگان مطرح کرد و گفت: صادرکنندگانی که در روسیه فعال هستند، ارز حاصل از صادرات خود را به سختی به کشور بازمی‌گردانند.
وی در ادامه توضیح داد: صادرکنندگان هنگام دریافت ارز خود از بانک در ایران، به صرافی انحصاری بانک معرفی می‌شوند و صرافی نیز ارز صادرکنندگان را حدود 170 تومان زیر قیمت یوروی روز ارز به آنها تحویل می‌دهد که این اقدام سود صادرکننده را از بین می‌برد که این سوءاستفاده‌ای از شرایط صادرکنندگان محسوب می‌شود.
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران همچنین گفت: یکی از انتظارات بخش خصوصی از وزارت جهاد کشاورزی در دولت دوازدهم این است که در مورد محصولاتی که از گندم تولید می‌شود، یارانه‌هایی در نظر بگیرد که باعث می‌شود اشتغال نیز رونق یابد.
زرگران افزود: همچنین قیمت تمام‌شده تولید روغن خوراکی در داخل کشور بالاست و دولت باید برای صادرات آن یارانه تخصیص دهد تا بتوانیم به بازارهای صادراتی خوبی که در اطراف کشور وجود دارد، صادرات داشته باشیم.
ضرورت ایجاد برنامه مدون
اسدالله عسکراولادی عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز در ادامه گفت: صادرکنندگان از سازمان توسعه تجارت انتظار برنامه‌ریزی دقیق صادرات کشور را دارند؛ اینکه کشاورزان چه محصولاتی را با هدف صادرات به کدام بازارها، کاشت کنند در حالی که چنین استراتژی اصلا وجود ندارد.
اخلال دلالان ایرانی در بازار روسیه
دبیر انجمن صنفی صنایع لبنی کشور نیز با اشاره به عدم موفقیت برنامه‌ها و اهداف صادراتی به بازار روسیه گفت: باید از طریق همکاری دستگاه‌های دولتی با اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه با اتحادیه‌های غذایی و کشاورزی روسیه، قراردادهای کلان منعقد شود.
به گفته رضا باکری، طی سال‌های گذشته تنها دلال‌ها و واسطه‌ها برای صادرات کالا به بازار روسیه به سراغ تولیدکنندگان داخلی آمده‌اند که از تولیدکننده ارزان خرید کرده و در روسیه گران فروخته‌اند.
وی افزود: چندی پیش از سوی وزارت امور خارجه نامه‌ای صادر شد مبنی بر اینکه صادرکنندگان ایرانی موجب اخلال در بازار روسیه شده‌اند در حالی که صادرکنندگان ایرانی نتوانسته‌اند در این بازار حضور موفقی داشته باشند و این دلالان هستند که موجب اخلال در این بازار شده‌اند.
