پس از کش و قوس‌های فراوان، ظاهرا منتخبان پنجمین دوره شورای شهر تهران قرار است امروز کلید خیابان بهشت را به یکی از چهار نامزد نهایی شهردار تهران بدهند.
به گزارش جماران؛ توسعه نامتوازن سبب شده شهرهای مهم کشور طی ده بیست سال گذشته با هجوم مهاجران از شهرهای کوچک و روستاها روبه‌رو شود؛ مهاجرانی که به امید یافتن کار و امکانات بهتر برای زندگی خود و خانواده از دیارشان کوچ می‌کنند. مهاجرت و مسائلی دیگر، این شهرها را به کلانشهر تبدیل کرده که حالا باید با مشکلاتی چون ترافیک، آلودگی هوا، حاشیهنشینی، مشکلات زیست‌محیطی، کمبود امکانات، فقر و معضلاتی دیگر دست و پنجه نرم کنند.
عبدالرضا هاشم‌زایی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور با بیان این‌که بیشتر کلانشهرها از چند معضل مشترک رنج می‌برند، ترافیک را نخستین معضل این شهرها بویژه پایتخت برمی‌شمرد و می‌گوید: حل این معضل باید در اولویت کار شهردار تهران و کلانشهرهایی چون اصفهان قرار بگیرد، زیرا عمر مفید شهروندان در ترافیک تلف می‌شود و آنها از این موضوع در عذاب هستند.
این نماینده مجلس، آلودگی هوا را مساله دیگری می‌داند که باید به صورت جدی به آن پرداخت. به باور او، کارگاه‌های آلاینده باید از شهر خارج شوند که نیاز به برنامه‌ریزی و مدیریت دارد.
هاشم‌زایی همچنین حاشیهنشینی شهرها را از دیگر معضلاتی می‌خواند که باید توجه ویژه‌ای به آن کرد. او که نقش مهاجرت در این زمینه را پررنگ می‌داند، معتقد است باید از واگذاری زمین در حاشیه‌ها کلانشهرها پرهیز کرد. به باور این عضو کمیسیون شوراها، تراکم‌فروشی از دیگر مشکلات کلانشهرهاست که حل آن باید در دستور کار شهرداران قرار گیرد و آنها برای تامین هزینه‌های بالای شهر باید راه‌های دیگری غیر از تراکم‌فروشی پیدا کنند.
او در کنار اینها مهم‌ترین مشکل کلانشهرها را نبود نظام مدیریت یکپارچه می‌داند که ایجاد آن باید در اولویت شهردار و دیگر دستگاه‌ها و نهادها قرار گیرد. به گفته او، تهران و شهرهای بزرگی چون مشهد، تبریز و... از خلأ مدیریت یکپارچه شهری به طور متمرکز رنج می‌برند.
هاشم‌زایی با بیان این‌که باید از موازی‌کاری‌ها دوری کرد، به تجربه کلانشهرهای جهان اشاره می‌کند که مدیریت شهر را به شهردار می‌سپارند و می‌گوید: باید مسئولیت اداره کلانشهر تهران و شهرهای بزرگ مشخص شود تا شاهد پراکندگی امور و موازی‌کاری نباشیم.
امان از دست ترافیک و آلودگی هوا
سیدحمیدرضا کاظمی، نایب رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور نیز با اشاره به معضلات کلانشهرها، پرداختن به مسائل زیست‌محیطی مانند معضل ترافیک و آلودگی هوا و همچنین ایجاد فضای سبز را از عمده‌ترین اولویت‌های شهرداران عنوان می‌کند و می‌گوید: این مسائل زندگی شهرنشینی را برای شهروندان دشوار کرده است و شهرداری‌ها حل این مسائل را باید در دستور کار قرار دهند.
نماینده پلدختر در مجلس شورای اسلامی، گسترش حاشیهنشینی را یکی دیگر از معضلات کلانشهرها می‌نامد که اغلب آسیب‌های اجتماعی از درون آن زاده می‌شود. اما به باور او، گره معضل حاشیهنشینی تنها به دست شهرداران کلانشهرها باز نمی‌شود و نیازمند عزم ملی است.
کاظمی با بیان این‌که دولت باید توجه ویژه‌ای به شهرهای کوچک داشته باشد، می‌افزاید: اجرای برنامه‌های توسعه‌ای برای این شهرها و ایجاد اشتغال، گسترش فضای سبز و ایجاد مراکز تفریحی سبب می‌شود تا افراد علاقه کمتری به مهاجرت به کلانشهرها داشته باشند.
و اینک پایتخت
پس از کش و قوس‌های فراوان، ظاهرا منتخبان پنجمین دوره شورای شهر تهران قرار است امروز کلید خیابان بهشت را به یکی از چهار نامزد نهایی شهردار تهران بدهند؛ کلیدداری که مدیریت شهری پایتخت را به عهده خواهد گرفت و پا جای پای کسی خواهد گذاشت که با 12 سال، رکورد ماندن در ساختمان خیابان بهشت را به خود اختصاص داد.
قریب به 20 سال از آغاز به کار شوراهای اسلامی شهر و روستا می‌گذرد، اما همچنان انتخاب شهردار برای شهرهای بزرگ محل بحث و جدل است. برخی معتقدند انتخاب شهردار با رای مستقیم شهروندان صورت گیرد و شوراها نقش سیاستگذاری و نظارت را به عهده گیرند. چندی پیش نیز محمدباقر قالیباف در دیدار با منتخبان شورای شهر پنجم از لایحه‌ای برای انتخاب شهردار با رای مستقیم مردم سخن گفت و از مخالفت همه شوراها با این موضوع خبر داد، چرا که به‌زعم آنها اگر همین اختیار هم از شوراها گرفته شود، اختیار دیگری برای آنها باقی نمی‌ماند.
اما شهردار تهران، نه‌تنها مدیریت پایتخت، بلکه اداره یکی از بزرگ‌ترین شهرهای جهان را به عهده دارد؛ کاری که از هر کسی ساخته نیست. شاید همین سبب شده تا مدیریت این شهر سکویی باشد برای ریاست‌جمهوری؛ چیزی که نایب رئیس شورای شهر چهارم از آن به عنوان نگاه سیاسی به صندلی شهرداری یاد می‌کند و آن را یکی از آفت‌های مهم مدیریت شهری می‌خواند. به باور مرتضی طلایی، بهتر است در انتخابات شوراهای شهر لیست‌ها، شهردار خود را نیز مشخص کنند تا مردم بدانند به چه شورا و شهرداری رای می‌دهند که در این صورت حاشیه‌ها بسیار کاهش می‌یابد. البته به گفته سیدحسین رسولی، عضو منتخب شورای پنجم، از منظر اصلاح‌طلبان راه پاستور از بهشت نمی‌گذرد و شهردار نباید توجهی به موضوع ریاست جمهوری داشته باشد.
فارغ از اینها، هر چند برخی معتقدند در 12 سال گذشته اقدامات مفید بسیاری برای توسعه تهران صورت گرفته است، حتی پرویز سروری، رئیس کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر چهارم از برنامه‌های ارائه شده از سوی نامزدهای شهرداری پایتخت انتقاد می‌کند و آن را کپی فعالیت‌های شهردار کنونی تهران می‌خواند. کلانشهر تهران هر چه نداشته باشد، تا بخواهید مشکل دارد که با وجود تلاش‌ها و اقدامات گذشته، به مدیری توانمند نیازمند است.
پله‌پله تا انتخاب شهردار
به گمان برخی تجربه اصلاح‌طلبان در شورای اول، تجربه خوبی نبود. حالا اعضای پنجمین دوره شورای شهر تهران که همگی از یک فهرست (امید) به شورای شهر راه پیدا کرده‌اند، از آغاز با امضای میثاق‌نامه‌ای نشان دادند که نمی‌خواهد راه گذشتگان خود را در پیش بگیرند و ماندن در شوراها را به هر پست و مقامی ترجیح می‌دهند. حتی محسن هاشمی که از او به عنوان شهردار آینده پایتخت یاد می‌شد، به این میثاق پایبند ماند.
به هر ترتیب، منتخبان پنجمین دوره اسلامی شهر تهران، شیوه‌ای چند مرحله‌ای برای انتخاب شهردار تهران در پیش گرفتند؛ ابتدا قرار شد هر عضو شورا سه کاندیدا معرفی کند و سپس از این افراد رای‌گیری صورت گیرد. سرانجام 24 نفر انتخاب و از بین آنها هفت نفر را به عنوان نامزد شهرداری اعلام کردند. محمدعلی نجفی، حسین مرعشی، الهه کولایی، محمد شریعتمداری، محسن مهرعلیزاده، محمدعلی افشانی و حبیب‌الله بیطرف کاندیداهای شهرداری تهران شدند. در این میان، ابتدا بیطرف انصراف داد و سپس شریعتمداری برای پست وزارت بازرگانی به مجلس معرفی شد و افشانی هم در همین چند روز اخیر انصراف داد تا رقابت تنها با چهار نفر ادامه پیدا کند. هر چند در ابتدا قرار بود نامزدها از برنامه‌های خود دفاع کنند و از میان آنها دو نفر انتخاب و سپس شهردار از بین دو نفر نهایی انتخاب شود اما نظر شورایی‌ها عوض شد و امروز از بین همان چهار نفر کلیددار پایتخت را انتخاب می‌کنند؛ کلیدداری که به گمان برخی با تلاش‌های شهردار پیشین کار دشواری ندارد و قفل بازنشده‌ای در پایتخت باقی نمانده که بخواهد با کلید امیدش آن را باز کند.
اتاق فکر می‌شوم
زمانی که حسین مرعشی اعلام کرد نجفی شهرداری تهران را پذیرفته است، برخی گمان کردند مقصود او کناره‌گیری از نامزدی برای شهرداری و انتخاب نهایی نجفی به عنوان شهردار تهران است.
اما گفته او تنها مبنی بر این بود که نجفی نامزدی شهرداری را پذیرفته و برنامه‌اش را در این خصوص ارائه می‌کند. البته گمانه‌زنی‌ها همچنان بر آن است که نجفی شانس بیشتری برای شهرداری دارد و حسین مرعشی استاندار سابق کرمان و رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز این را می‌داند. تا جایی که غلامحسین کرباسچی دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی تاکید کرده است که سخنگوی حزب کارگزاران، یعنی حسین مرعشی برای شهردار شدن، بنای رقابت با محمدعلی نجفی را ندارد. البته خود مرعشی هم منکر هرگونه جدال میان خود و نجفی شده و عنوان کرده است: اگر نجفی شهردار شد من اتاق فکرش می‌شوم و اگر من شهردار شدم، نجفی اتاق فکرم می‌شود.
با این همه، مرعشی که از نزدیکان مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی است، پس از نجفی بیشترین آرا را به خود اختصاص داده و برای مدیریت کلانشهر تهران برنامه‌ای چهار‌صفحه‌ای ارائه کرده است.
جدل بدهکاران
محمدباقر قالیباف شهردار فعلی تهران که در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری صحبت می‌کرد، مردم را بهترین قاضی برای تحولات شهر می‌خواند. او که می‌گوید برنامه شهرداری در 12سال گذشته براساس خردجمعی بسته شده است، با اشاره به این‌که دوستان عزیزی که برای چهار سال آینده برنامه تنظیم می‌کنند، می‌بینید این برنامه ها دقیقا در راستای برنامه های 12 سال گذشته است. او که یکی از آرزوهایش در این 12 سال را رفع آلودگی هوا و ترافیک برمی‌شمرد هر چند این‌دو معضل را قابل حل می‌داند، اما معتقد است مسئولیت این کار با دولت است نه شهرداری تهران.
در روزهای اخیر بارها شهردار وقت تهران ، محمد باقر قالیباف به کوتاهی دولت در پرداخت مطالباتش به شهرداری اشاره کرده است. او در این باره عنوان می کند: 15 هزار و 500 میلیارد تومان مجموعه دیون شهرداری تهران است که این دارایی، مالیات، بیمه، پیمانکاران بانک ها و سود کارمزد بانک ها را شامل می شود اما همین شهرداری 19 هزار میلیارد تومان هم از دولت بر اساس حسابرسی ها طلبکار است.
رویاهای یک مهندس برای پایتخت
از محسن مهرعلیزاده بیشتر به عنوان رئیس سازمان تربیت بدنی دولت اصلاحات یاد می‌شود. اما او در حقیقت برنامه‌ریز آغاز مجدد فعالیت ساخت نیروگاه اتمی‌بوشهر، یکی از پیشگامان راهسازی بویژه توسعه راه‌آهن کشور و از چهره‌های اقتصادی ایران است که یک بار هم شانس خود را در انتخابات ریاست‌جمهوری (سال 84) آزمود. هر چند او در میان هفت نامزد نهایی اعلام شده برای پست شهرداری با 9 رای در رتبه آخر قرار گرفت اما به شکل جدی به اعلام برنامه‌های خود به شورای شهر پرداخته است.
او که با شعار «تهران، شهر امید و آرامش» برنامه‌هایش را با شاخصه‌های فرهنگ‌محور و انسان‌محور برای اداره کلانشهر تهران به منتخبان شورای شهر پنجم ارائه کرده، به مدیریت تمام ظرفیت‌ها و ساختارها تاکید دارد؛ به گونه‌ای که کیفیت زندگی شهری را برای شهروندان ارتقا بخشد. در این برنامه وظیفه شهردار، ساختن شهری «پویا»، «آباد» و «پیشرفته» است که «محیطی آرام»، «شاد و ایمن»، برای زندگی و«زمینه‌ساز رشد و عدالت و اخلاق» است. او که شهردار شدن در وضعیت فعلی را یک جهاد بزرگ می‌خواند، تنها راه توسعه همه‌جانبه و متوازن کلانشهری با ویژگی‌های پیچیده تهران را مدیریت یکپارچه شهری و رشد هوشمند شهری می‌داند.
نظریات استاد علوم سیاسی برای اداره شهر
الهه کولایی که 61 سال دارد و استادی علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بیش از همه در کارنامه‌اش به چشم می‌خورد، پیش از این نماینده مردم در مجلس ششم بوده است. او که معتقد است نظام مدیریت شهری امروز نیاز به بازنگری جدی دارد، می‌گوید: هم اکنون زنان و جوانان شایسته راهی برای ورود به عرصه مدیریت شهری ندارند و شهر نمی‌تواند به صورت جزیره اداره شود . شهرداری جدا از دولت و دولت جدا از شهرداری نمی‌تواند کار کند و این هماهنگی نیازمند انسجام در نهادهای حکومتی است، اما سیاست زدگی مانع این هماهنگی شده و اکنون همین سیاست‌زدگی همچون سمی وارد زندگی مردم
شده است.
به باور او، بدون جلب مشارکت مردم و تربیت شهروند، اصلاح در نظام مدیریت شهری ممکن نخواهد بود. با این حال، کولایی در ارائه برنامه‌اش برای مدیریت پایتخت، نگاه دانشگاهی‌اش را حفظ کرده است و به عنوان یک نظریه‌پرداز و منتقد عنوان می‌کند: تهران در سال‌های گذشته تغییرات زیادی داشته و با بحران‌های فراوانی روبه‌رو بوده است. چارچوب کلی مدیریت تهران، الگوی مدیریت شهری ما را از سایر کشورها متمایز می‌کند.
به باور او، تهران دارای ظرفیت‌های گوناگون است و توان این را دارد به یک شهر جهانی تبدیل شود، اما در این زمینه تدابیر لازم اتخاذ نشده است، درحالی که شهرهای کشورهای جنوب خلیج‌فارس که تمدن، ظرفیت و نیروی انسانی ما را ندارند، تبدیل به شهرهای جهانی شدند.
به توصیه پزشکتان گوش نکنید
محمدعلی نجفی انگار برنامه‌ای برای خداحافظی در چهار سال آینده ندارد؛ می‌گوید چشم‌اندازی هشت ساله برای شهرداری دارد و از اولویت‌هایش تقویت شورایاری‌ها و مناطق است و احتمالا چابک‌سازی شهرداری را نیز در دستور کار قرار دهد.
احمد مسجدجامعی، رئیس سابق شورای شهر و از منتخبان شورای پنجم، شانس نجفی را زیاد می‌داند. محمدعلی نجفی که از حضورش در شواری شهر سوم به عنوان تجربه مدیریت شهری یاد می‌شود، وزیری وزارت‌های فرهنگ و آموزش عالی و آموزش و پرورش و همچنین ریاست سازمان‌های برنامه و بودجه و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را در کارنامه‌اش دارد. البته تجربه‌اش در سازمان میراث فرهنگی چندان خوشایند نبود و استعفایش از این سازمان به بهانه بیماری، انتقاد برخی را در پی داشته است و حتی سیدحسین رسولی از او درخواست کرده تا به توصیه احتمالی پزشکش مبنی بر انصراف از حضور در شهرداری تهران گوش ندهد.
نجفی می‌گوید با هماهنگی رئیس‌جمهور نامزدی شهرداری تهران را پذیرفته است. او معتقد است شهرداری در هر کشوری باید دستگاهی فراجناحی باشد و هر چند خود را مردی سیاسی می‌خواند که برنامه‌هایش تحت تاثیر تفکر اصلاح‌طلبانه است، می‌گوید در شهرداری جامه سیاسی را از تن در می‌آورد و جامه خدمت می‌پوشد. نجفی همچنین قول داده تا در راستای شفاف‌سازی مالی قراردادهای بیش از یک میلیارد تومانی شهرداری را روی سایت این سازمان قرار دهد. او که قصد دارد تدوین برنامه پنجساله سوم شهرداری را از سال آینده آغاز کند در نظر دارد از سازمان‌های مردم نهاد در این برنامه حمایتی ویژه داشته باشد.
