اهمیت کرسی ریاست دفتر رئیس‌جمهوری سبب شده است، همواره و در قریب به اتفاق دولت‌های گذشته، چهره‌هایی نزدیک به رئیس‌جمهوری وقت به این کرسی دست یابند.
به گزارش جماران؛ رئیس دفتر رئیس‌جمهوری به دو دلیل سمتی تعیین‌کننده است، اولین اینکه او هماهنگ‌کننده و زمان‌دهنده برای برنامه‌های رئیس‌جمهوری است.
دلیل دوم هم اینکه اوست که انتخاب می‌کند یا اولویت می‌دهد که کدام گزارش‌ها زودتر به دست رئیس دولت برسد یا رئیس دولت در کدام مجالس حضور یابد. به همین دلیل است که صندلی رؤسای دفاتر رؤسایجمهوری، همیشه جایگاهی مهم و بحث‌انگیز بوده است.
ناگفته نماند که تا پیش از تغییر قانون اساسی و حذف سمت نخست‌وزیری در سال ٦٨، ریاست کابینه برعهده نخست‌وزیر بود و رئیس‌جمهوری، عملا از نقش و اختیارات اجرائی شایان توجهی برخوردار نبود. به تبع آن سمت رئیس‌دفتری رئیس‌جمهوری نیز تا پیش از آن، اهمیتی را که پس از سال ٦٨ و تفویض اختیارات نخست‌وزیر به رئیس‌جمهوری یافت، نداشت.
اهمیت کرسی ریاست دفتر رئیس‌جمهوری سبب شده است، همواره و در قریب به اتفاق دولت‌های گذشته، چهره‌هایی نزدیک به رئیس‌جمهوری وقت به این کرسی دست یابند و جالب‌تر اینکه در برخی موارد رؤسایجمهوری در دولت‌های دومشان افرادی را به ریاست دفتری گمارده‌اند که نسب خویشاندی نیز مزید بر هم‌گرایی سیاسی‌شان شده است، چنان که در دولت دوم هاشمی ابتدا حسین مرعشی که عموزاده عفت مرعشی- همسر آیت‌الله هاشمی – است، عهده‌دار این سمت شد و دو سال بعد که به عنوان نماینده راهی مجلس شورای اسلامی شد، محسن هاشمی پسر ارشد آیت‌الله به جای مرعشی نشست. در دولت دوم سیدمحمد خاتمی هم علی خاتمی برادر رئیس‌جمهوری به جای محمدعلی ابطحی سکان‌دار امور دفتر رئیس‌جمهور شد. در دولت دوم محمود احمدی‌نژاد هم اسفندیار رحیم‌مشایی نزدیک‌ترین یارش که پدر عروس احمدی‌نژاد هم هست، بر کرسی ریاست دفتر رئیس‌جمهور تکیه زد و سه سال گرداننده امور مربوط به رئیس دولت دهم شد.
حالا که نوبت به دولت دوم حسن روحانی رسیده بعید نیست محمد نهاوندیان – رئیس فعلی دفتر رئیس‌جمهوری- از این مقام کوچ کند و جایش را به چهره‌ای نزدیک‌تر به رئیس‌جمهوری بدهد. البته تا اینجای کار در گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای نام هیچ‌یک از اعضای خانواده حسن روحانی برای تصدی سمت ریاست دفتری رئیس‌جمهوری مطرح نشده است.
نگاهی انداخته‌ایم به چهره‌هایی که از ابتدای انقلاب تاکنون بر کرسی رئیس‌دفتری رئیس‌جمهوری تکیه زده‌اند.
ریاست‌جمهوری ابوالحسن بنی صدر
دولت اول (بهمن ٥٨ تا خرداد ٦٠)؛ رضا تقوی: ابوالحسن بنی‌صدر که به ریاست‌جمهوری رسید، یار و دوست نزدیکش رضا تقوی را به ریاست دفتر ریاست‌جمهوری منصوب کرد و به این ترتیب تقوی که آن روزها ٤٧ساله بود اولین رئیس دفتر رئیس‌جمهوری تاریخ ایران شد. او در کمتر از دوسالی که بنی‌صدر رئیس‌جمهور بود، در این سمت ماند اما بار رأی مجلس به عدم کفایت بنی‌صدر و عزل او در خرداد ٦٠، دوران مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی تقوی هم به پایان رسید. پس از عزل بنی‌صدر روزنامه جمهوری اسلامی در گزارشی با عنوان «رئیس دفتر رئیس‌جمهور کیست؟» به بررسی کارنامه سیاسی- اجرائی تقوی پرداخت و به نقل از امام تیتر زد: «به آقا گفتم بعضی از افرادی که دور تو جمع شده‌اند گرگ‌هایی هستند که تو را به باد فنا می‌دهند، گوش نکرد».
رضا تقوی متولد ١٣١١ و زاده همدان بود. دکترای حقوقش را از دانشگاه تهران گرفت و سال ٣٣ به وزارت فرهنگ رفت و در سال ٤٢ هم با عنوان رایزن درجه یک وارد وزارت خارجه وقت شده بود. او به پاس خدماتش در دولت‌های قبل انقلاب نشان درجه ٤ همایون را به دست آورده بود.
ریاست‌جمهوری محمدعلی رجایی
(مرداد تا شهریور٦٠)؛ محمدی: رجایی که به ریاست‌جمهوری رسید، یار و دوست ایام زندانش محمدی را به ریاست دفترش منصوب کرد. او از نزدیکان و علاقه‌مندان شهید رجایی بود که به گفته محمد غرضی، دلسوزانه و بدون فوت وقت به امور مربوط به دفتر ریاست‌جمهوری رسیدگی می‌کرد، آن‌طور که غرضی می‌گوید، محمدی قریب به ٢٠ سال پیش فوت کرده است. از زندگی او پس از پایان دوران ریاست دفتری رئیس‌جمهوری اطلاعات چندانی در دست نیست. اما در کنار توضیحات غرضی، احمد توکلی معتقد است در زمان ریاست‌جمهوری شهید رجایی، بهزاد نبوی به عنوان وزیر مشاور و امور اجرائی در عمل نقش رئیس دفتر رئیس‌جمهور وقت را برعهده داشته است و اموری که مربوط به دفتر ریاست‌جمهوری می‌شد، از کانال بهزاد نبوی به سرانجام می‌رسید. هرچه بود، عمر رئیس‌دفتری در تابستان پرالتهاب ٦٠ بسیار کوتاه بود و با شهادت رجایی و باهنر به پایان رسید.
ریاست‌جمهوری آیت‌الله سیدعلی خامنهای
دولت سوم و چهارم (شهریور ٦٠ تا مرداد ٦٨)؛ سیدمحمد میرمحمدی: با ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنهای محمد میرمحمدی رئیس دفتر ویژه ریاست‌جمهوری شد و این کرسی را از محمدی تحویل گرفت. او فرزند آیت‌الله سیدابوالفضل میرمحمدی معروف به میرمحمدی‌زرندی نماینده تهران در مجلس خبرگان رهبری است. آیت‌الله سید‌موسی شبیری‌زنجانی - از مراجع تقلید- دایی اوست. میرمحمدی تا پایان دوره ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنهای این سمت را برعهده داشت.
ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی
دولت پنجم (مرداد ٦٨ تا مرداد ٧٢)؛ سیدمحمد میرمحمدی: میرمحمدی با روی‌کارآمدن هاشمی‌رفسنجانی کرسی‌اش را از دست نداد و تا پایان عمر دولت پنجم رئیس‌دفتر باقی ماند، بعد از آن به بیت مقام معظم رهبری رفت. او طی حکمی از سوی حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدی‌گلپایگانی رئیس‌دفتر مقام معظم رهبری، به سمت معاون نظارت و حسابرسی دفتر مقام معظم رهبری منصوب شده است. میرمحمدی به دلیل حضور ١٢ساله‌اش در مقام رئیس‌دفتر رئیس‌جمهوری رکورددار بیشترین سابقه ریاست دفتر رؤسایجمهوری است. پس از میرمحمدی حسین مرعشی صاحب کرسی ریاست دفتر رئیس‌جمهور شد.
دولت ششم (مرداد ٧٢ تا مرداد ٧٤)؛ حسین مرعشی: او در دولت چهارم و دوران ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی در دولت پنجم استاندار کرمان بود، در دولت ششم اما به رئیس‌دفتری هاشمی‌رفسنجانی رسید. او دو سال این سمت را برعهده داشت اما نیمه عمر دولت ششم به دلیل راهیابی به مجلس پنجم جایش را به محسن هاشمی داد. مرعشی در دوره‌های پنجم و ششم مجلس شورای اسلامی حضور داشت. او پس از پایان دوران نمایندگی‌اش (در سال پایانی- ٨٣ تا ٨٤) عمر دولت اصلاحات به ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رسید و در انتخابات سال ٨٤ به عنوان نماینده هاشمی به مناظره با مهدی کلهر، نماینده محمود احمدی‌نژاد، رفت. او عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی است که این روزها نامش به عنوان یکی از گزینه‌های شهرداری تهران مطرح شده است.
دولت ششم (مرداد ٧٤ تا مرداد ٧٦)؛ محسن هاشمی‌رفسنجانی: پسر ارشد مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی است. بعد از مرعشی رسما عهده‌دار ریاست دفتری پدرش شد. پس از پایان ریاست‌جمهوری پدرش او ۱۳ سال ریاست هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت متروی تهران را برعهده گرفت. او در چهارمین دوره شورای اسلامی شهر تهران، گزینه اصلی اصلاح‌طلبان برای شهرداری تهران بود که در نهایت با یک رأی مغلوب محمدباقر قالیباف شد. او از سال ٩٢ معاونت عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی را برعهده گرفت. محسن هاشمی در پنجمین دوره انتخابات شورای اسلامی شهر تهران سرلیست امید بود و بیشترین رأی مردم تهران را اخذ کرد. از او به عنوان بخت نخست ریاست پنجمین دوره شورای شهر تهران نام برده می‌شود.
ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی
دولت هفتم (مرداد ٧٦ تا مرداد٨٠)؛ محمدعلی ابطحی: آشنایی او با محمد خاتمی به سال‌های وزارت خاتمی در دولت هاشمی بازمی‌گشت که معاون امور بین‌الملل وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. بعد هم که خاتمی در هفتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام نامزدی کرد به ستاد انتخاباتی‌اش رفت و مشاورش شد. با روی‌کارآمدن دولت اصلاحات، محمدعلی ابطحی ریاست دفتر رئیس‌جمهوری را از محسن هاشمی تحویل گرفت و کلیددار این سمت حساس شد. او تا پایان عمر دولت هفتم این سمت را برعهده داشت اما در دولت هشتم به معاونت پارلمانی و حقوقی رئیس‌جمهور منصوب شد و صندلی ریاست دفتری را به علی خاتمی، برادر ارشد رئیس‌جمهور، سپرد. ابطحی در آن سال‌ها، با وبلاگ «وب‌نوشت» یکی از پرمخاطب‌ترین وبلاگ‌های فارسی را در زمانی که استفاده از شبکه‌های اجتماعی هنوز مانند امروز نزد سیاست‌مداران همه‌گیر نشده بود، ایجاد کرد. ابطحی حالا رئیس مؤسسه گفت‌وگوی ادیان و عضو مجمع روحانیون مبارز است.
دولت هشتم (مرداد ٨٠ تا مرداد ٨٤)؛ علی خاتمی: با تشکیل دولت هشتم علی خاتمی، برادر محمد خاتمی، ریاست دفتری رئیس‌جمهور را از ابطحی تحویل گرفت و تا پایان عمر دولت هم در این سمت باقی ماند. علی خاتمی در دولت دوم اصلاحات هم‌زمان با ریاست دفتر رئیس‌جمهوری، رئیس‌دفتر ویژه بازرسی ریاست‌جمهوری هم بود. او متولد ١٣٣٢ و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد مهندسی صنایع از دانشگاه بروکلین است.
ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد
دولت نهم (مرداد ٨٤ تا بهمن ٨٥)؛ غلامحسین الهام: دولت نهم که روی کار آمد الهام به عنوان یکی از چهره‌های نزدیک و معتمد محمود احمدی‌نژاد به ریاست دفتر رئیس‌جمهور رسید. او ١٨ ماه این سمت را برعهده داشت تا اینکه به دنبال فوت جمال کریمی‌راد، وزیر دادگستری وقت، به عنوان وزیر پیشنهادی رئیس‌جمهور از نمایندگان رأی اعتماد گرفت. او در دولت دهم معاونت نیروی انسانی رئیس‌جمهور و سخنگویی دولت را نیز تجربه کرد. سمت‌های الهام در دولت احمدی‌نژاد چنان پرشمار بود که از او به عنوان «ابوالمشاغل» دولت یاد می‌شد. فاطمه رجبی، همسر او، نیز با نوشته‌های اینترنتی و چاپ کتاب «احمدی‌نژاد، معجزه هزاره سوم» یکی از پرشورترین حامیان رئیس دولت نهم به شمار می‌رفت.
دولت نهم (بهمن ٨٥ تا مرداد ٨٨)؛ عبدالرضا شیخ‌الاسلام: بعد از رفتن الهام به وزارت دادگستری شیخ‌الاسلام بر صندلی ریاست دفتری نشست، در دولت دهم اما وزیر کار و امور اجتماعی شد. او مدتی بعد از ادغام وزارت تعاون و رفاه اجتماعی با وزارت کار اولین وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی شد و قریب به سه سال هم وزیر بود تا اینکه با استیضاح نمایندگان مجلس برکنار شد.
دولت دهم (مرداد ٨٨ تا تیر ٩١)؛ اسفندیار رحیم‌مشایی: مشایی یار جدانشدنی احمدی‌نژاد است و پدر عروس او. دولت دهم که روی کار آمد مشایی به معاونت‌اولی رئیس دولت رسید. ماجرای معاونت‌اولی مشایی، مخالفت‌ها و سرانجام استعفای سه وزیر در اعتراض به او، نخستین چالش درونی دولت دوم محمود احمدی‌نژاد بود. احمدی‌نژاد بلافاصله پس از برکناری مشایی از معاون‌اولی او را به ریاست دفترش منصوب کرد.
مشایی سه سال این سمت را برعهده داشت اما در سال پایانی دولت دهم از این عنوان کناره‌گیری کرد. اما همچنان از او به عنوان «مرد پشت پرده» و تصمیم‌ساز دولت نام برده می‌شد. مشایی در دولت دوم محمود احمدی‌نژاد سمت‌های زیادی را برعهده داشت که از جمله آنها می‌توان به ریاست دبیرخانه جنبش عدم تعهد، مشاور رئیس‌جمهوری، دبیری کمیسیون فرهنگی دولت، ریاست شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، ریاست گروه مشاوران جوان ریاست‌جمهوری، ریاست کارگروه زیارت و فرهنگ رضوی، جانشینی رئیس‌جمهور در شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور، ریاست مرکز ملی جهانی‌شدن، ریاست شورای اطلاع‌رسانی دولت ایران و نمایندگی ویژه رئیس‌جمهوری در امور خاورمیانه اشاره کرد.
دولت دهم (تیر ٩١ تا مرداد ٩٢) حسن موسوی: او از نزدیکان و منصوبان مشایی در دولت‌های نهم و دهم بود، اولین سمتش در دولت احمدی‌نژاد معاونت سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی بود که از سوی مشایی برایش صادر شد. در سال ۱۳۹۰ رئیس سازمان میراث فرهنگی شد و سپس در سال ۱۳۹۱ به سمت رئیس دفتر احمدی‌نژاد انتخاب شد و جای مشایی نشست. کمتر از یک سال این سمت را بر عهده داشت. در هشت سال سکانداری محمود احمدی‌نژاد بر قوه مجریه او چهار بار رئیس دفترش را تغییر داد. به همین دلیل می‌توان گفت احمدی‌نژاد، رئیس دولتی بوده که بیشترین جابه‌جایی‌ها را در دفترش داشته است.
ریاست‌جمهوری حسن روحانی
دولت یازدهم (مرداد ٩٢ تاکنون)؛ محمد نهاوندیان: چهره‌ای است که انتصابش به مقام رئیس‌دفتری حسن روحانی تعجب اصلاح‌طلبان را برانگیخت و سبب شکل‌گیری برخی انتقادات به دولت یازدهم شد. نهاوندیان از دولت یازدهم و تاکنون هم‌زمان با ریاست دفتر روحانی، سرپرستی نهاد و دبیری شورای اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری را برعهده داشته است. او فارغ‌التحصیل مدرسه علوی و دارای تحصیلات حوزوی است؛ او البته دکترای اقتصادش را از آمریکا گرفته است. نهاوندیان پیش از ریاست دفتر روحانی سمت‌هایی مانند معاون وزیر بازرگانی ریاست اتاق بازرگانی، معاونت دبیر شورای عالی امنیت ملی- در زمان دبیری لاریجانی بر این شورا – را بر عهده داشته است. نهاوندیان در انتخابات دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری به عنوان یکی از فعالان حامی روحانی در قریب به اتفاق سخنرانی‌های حسن روحانی او را همراهی می‌کرد. حالا که زمان چینش کابینه دوم روحانی فرارسیده، سمت بعدی نهاوندیان در کابینه دوازدهم یکی از مهم‌ترین مجهولاتی است که رسانه‌ها در پی یافتن پاسخی برای آن هستند.
صندلی تعیین‌کننده
احمد توکلی: رئیس دفتر رئیس‌جمهور اصلی‌ترین مسیری است که منجر به اخذ تصمیم‌گیری نهایی رئیس‌جمهوری درباره موضوعات مهم روز کشور و در دستور کار دولت می‌شود. به همین دلیل هم بیشتر از هر فرد دیگری در دولت می‌تواند نقش‌آفرین باشد و در همه امور تأثیرگذاری کند.
محمد غرضی: من فکر می‌کنم تأثیرگذاری رئیس دفتر رئیس‌جمهوری بر امور در دستور کار دولت، حتی از شخص رئیس‌جمهوری بیشتر است.
