عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ضمن بیان اینکه با «دیپلماسی ریزگرد» و تعامل با همسایگان می‌توان مشکل را حل کرد، گفت: باید قرارگاهی با پیشران‌های عملیاتی و پیشران‌های دانش و فناوری شکل گیرد و صرفا متکی به یک کار پیمانکاری برای انجام نقش خود نباشد.
به گزارش جماران، سعید جلیلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، مهندس محمدرضا محمدی‌زاده رئیس سابق سازمان محیط زیست، فاطمه واعظ جوادی رئیس اسبق سازمان محیط زیست، فرود شریفی عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، حجت الاسلام مجید ناصری‌نژاد رئیس مجمع نمایندگان استان خوزستان، فریدون حسنوند رئیس کمیسیون انرژی مجلس و نماینده مردم اندیمشک، غلامحسین آقایان رئیس سابق موسسه پژوهش‌های کشاورزی، عباس اسماعیلی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و علی درویشی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در نشست تخصصی بررسی معضل ریزگرد‌ها در جنوب کشور حضور داشتند.
*دو نگاه اصلی درباره منشاء ریزگرد‌ها
در این نشست شریفی با بیان اینکه گرد و غبار با طوفان شن متفاوت است اظهار داشت، این موضوع، بحث جدیدی نیست و آیین نامه‌ای در سال ۸۸ از سوی دولت وقت برای مبارزه با گرد و غبار به تصویب رسیده است.
وی در ادامه گفت: سوال اول این است که منبع گرد و خاک کجاست؟ یک دیدگاه این است که عراق و عربستان منشاء این گرد و غبار هستند و کاری از دست ما بر نمی‌آید و یک دیدگاه هم این است که بخشی از منشاء ریزگرد‌ها داخلی و بخشی بخشی بیرونی است.
شریفی همچنین زمان شکل گیری گرد و غبار‌ها را زمستان و بهار دانست و اظهار داشت: منبع گرد و غباری که در زمستان ایجاد می‌شود، سینوپیک است که از خلیج فارس بلند می‌شود ولی این گرد و غبار در بهار از غرب کشور بویژه از عراق و کمی هم از سوریه بلند می‌شود.
وی در ادامه به بررسی راهکارهای مبارزه با ریزگرد پرداخت و گفت: وجود درخت، پوشش گیاهی و منابع آب موجب جلوگیری ایجاد ریزگرد می‌شود و باید با مدیریت خاک که شامل اضافه کردن مواد بهبود دهنده و پوشش گیاهی به خاک است مانع ریزگرد‌ها شد. کاری که خود باعث افزایش اشتغال مردم بومی این مناطق نیر خواهد گردید.
*هفت پیشنهاد تخصصی برای مقابله با ریزگرد‌ها
در ادامه این جلسه اسماعیلی از اساتید دانشگاه تربیت مدرس هفت گام را برای مبارزه با ریزگرد‌ها ارائه کرد.
وی در بیان گام نخست گفت: برای حل معضل ریزگرد ابتدا باید یک متولی مشخص معین شود تا بعنوان نهاد پاسخگو قرار گیرد.
اسماعیلی گام دوم را نیز ایجاد یک پایگاه داده توصیف کرد و افزود: در حال حاضر اطلاعات بسیار پراکنده است که همین موجب موازی کاری می‌شود و هزینه بدست آوردن اطلاعات بالاست.
این استاد دانشگاه در بیان گام سوم نیز گفت: باید ریزگرد‌ها را از لحاظ ساختاری و ویژگی‌هایشان مورد بررسی و مطالعه قرار داد تا مشخص شود که مثلا آیا این ریزگرد‌ها دارای تشعشعات رادیواکتیو هستند یا خیر؟
وی گام چهارم را نیز اینطور توصیف کرد: باید ساماندهی تقسیم وظایف شود و هر بخش به متولی پاسخگو باشد.
اسماعیلی گام پنجم را «تدوین برنامه زمانبندی شده» عنوان و گام ششم را نیز «نشست‌های تخصصی ویژه برای بحث در مورد راه‌های نوین مبارزه با ریزگرد» بیان کرد.
این استاد دانشگاه گام هفتم و نهایی را نیز «تعیین کانون‌های آلودگی و مشخص کردن سهم هر کدام در وضع موجود» عنوان کرد.
*منشاء ریزگرد‌ها؛ دشت‌های جنوب شرقی اهواز
در ادامه این نشست حجه الاسلام ناصری‌نژاد نماینده مردم شادگان در مجلس شورای اسلامی ضمن بیان مشکلات مردم جنوب کشور در موضوع ریزگرد‌ها، منشاء را دشت‌های جنوب شرقی اهواز توصیف کرد و گفت: متاسفانه مدتهاست که این مناطق دیگر مانند گذشته دارای پوشش گیاهی نیست زیرا حوزه مارون در سالهای اخیر با بحران مواجه است و رود کارون دیگر به آنجا سر ریز نمی‌کند.
*سازمان محیط زیست صرفا نقش نظارتی دارد
در ادامه این نشست درویشی از اساتید دانشگاه تهران به بررسی کانون‌های ریزگرد در ایران پرداخت و گفت: متاسفانه کانون ورامین و بویین زهرا در حال بحرانی شدن هستند که تهران را تهدید می‌کنند. وی مراتع تغییر یافته، تالاب‌های خشک شده و زمین‌های کشاورزی را سه نوع کانون اصلی تشکیل دهنده ریز گرد دانست و گفت: متولی اصلی برخورد با این مسئله وزارت نیرو است و سازمان محیط زیست صرفا نقش نظارتی و کاتالیزوری را دارد.
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه سازمان ملل با ارائه قطعنامه‌ای در سال ۲۰۱۵ به موضوع مقابله با گرد و غبار رسمیت بخشیده است، گفت: برای مبارزه با ریزگرد‌ها نیازمند به یک ستاد با ساختاری مشابه ستاد احیاء در دریاچه ارومیه هستیم و پیشنهاد می‌شود که اعضای اصلی این ستاد از مدیران سازمان جنگل‌ها و مراتع، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو با نظارت سازمان محیط زیست باشند.
*مقابله با ریزگرد‌ها همت مسئولان را می‌طلبد
در ادامه این نشست محمدی‌زاده رییس سابق سازمان محیط زیست گفت: تا ۵ سال قبل، ۹۰ درصد تهدید‌ها در این حوزه از خارج از کشور بود و عراق با ۶۰ درصد، عربستان با ۱۵ درصد، سوریه با ۱۰ درصد و اردن با ۵ درصد در این تهدید‌ها سهیم بوده‌اند اما در حال حاصر بخشی از تهدید‌ها از داخل کشور است.
وی با بیان اینکه در زمان مسئولیتش در سازمان محیط زیست با همکاری وزیر وقت نیرو و استاندار خوزستان در بازه زمانی ۲۵ روزه تالاب شادگان احیا شد، افزود: امروز هم حل این معضل ممکن است و بیش از هر چیز اراده مسئولان را طلب می‌کند.
محمدی‌زاده ادامه داد: در دولت قبل وزارت نفت مسئولیت تامین هزینه احیای ۲۵۰ هکتار از دشت‌های خوزستان را به عهده گرفت که متاسفانه این کار در دولت یازدهم متوقف شد و باید مجددا این کار با حمایت وزارت نفت و سازمان مراتع و جنگل‌ها انجام شود.
*سازمان محیط زیست به جای لابی با اروپایی‌ها با کشورهای منطقه تعامل کند
وی در ادامه با انتقاد از عملکرد سازمان محیط زیست، گفت: امروز در تعامل با کشورهای منطقه مشکل داریم ولی تلاش این سازمان معطوف به لابی با کشورهای اروپایی شده است.
در ادامه این جلسه، فاطمه جوادی رئیس اسبق سازمان محیط زیست تصریح کرد: سازمان محیط زیست ابزارهای اجرایی را در اختیار ندارد و ببش‌تر جنبه نظارتی دارد.
وی با بیان اینکه سازمان زمین‌شناسی در سالیان اخیر پروژه‌های زیادی در حوزه ریزگرد انجام داده و نقشه‌های آن را کاملا آماده کرده، اظهار داشت: توصیه به دوباره کاری نمی‌کنم چرا که نزدیک ۸ سال کار مطالعاتی در این باره انجام شده و باید از اطلاعات موجود استفاده کرد.
وی در انت‌ها به معرفی رئیسی از متخصصان هیدروژئولوژی کشور پرداخت و گفت: ایشان در سالهای اخیر مطالعات گسترده‌ای را بر روی آب‌های کارستیک بعمل آورده که نتایج تحقیقات آن با توجه به اینکه می‌تواند بخش زیادی از آب کشور را تامین کند، مورد بی‌مهری دولت یازدهم قرار گرفته است.
*لزوم تشکیل یک ستاد ویژه با فرماندهی معاون اول رییس جمهور
در ادامه این نشست تخصصی، فریدون حسنوند با بیان اینکه در کشور سازمان مدیریت آب داریم، ولی طرح جامعی نداریم گفت: عمدتا مدیریت آب با روش سد سازی و روش‌های قدیمی در کشور صورت می‌گیرد و باید طرح جامعی تدوین شود و شورای عالی آب بر روی اجرای آن نظارت داشته باشد.
رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی همچنین با انتقاد از وزارت نفت اظهار داشت: ما در اقیانوس و دریا حفاری می‌کنیم ولی در تالابی به عمق یک حوض، حفاری نمی‌کنیم.
وی افزود؛ باید یک ستاد با فرماندهی معاون اول رئیس جمهور و مدیریت اجرایی یکی از اعضای هیات دولت و مستقر در استان خوزستان ایجاد کنیم.
*مشکل قانونی وجود ندارد، باید هماهنگی و تقسیم وظایف به درستی انجام شود
در انتهای جلسه، سعید جلیلی به جمع بندی مباحث مطروحه توسط کار‌شناسان در این جلسه پرداخت و گفت: اگر در زمان جنگ آبادان و خوزستان در معرض حصر بود و امام فرمودند باید حصر شکسته شود، امروز مشکلی به صورت نرم افزاری سرمایه اجتماعی خوزستان را هدف قرار داده، باید رفع شود.
وی در ادامه افزود: ریزگرد موضوع جدیدی نیست هر چند ممکن است آثار جدیدی به آن اضافه شده باشد. در اردیبهشت ۸۸ برای مواجهه با ریزگرد‌ها دستورالعملی صادر شده و به نظر نمی‌رسد از لحاظ قانونی کمبودی باشد. مشکل از عدم هماهنگی و تقسیم وظایف و مدیریت عالی برای ایفای صحیح نقش‌ها و کار ویژه‌هایی است که باید صورت گیرد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه به مساله پاسخگویی دستگاه‌ها اشاره کرد و اظهار داشت: اینکه بگوییم فقط سازمان حفاظت از محیط زیست پاسخگو باشد، صحیح نیست و مجموعه‌ای از دستگاه‌ها بخصوص وزارت نفت و کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط زیست که باید این‌ها را مدیریت کنند باید پاسخگو باشند و البته وزارت خانه‌های دیگری چون نفت و راه و شهرسازی که نقش سلبی دارند، باید مدیریت شوند تا این نقش سلبی به حداقل برسد. باید یک مدیریت هم آهنگ و هم افزا برای رفع مشکل وجود داشته باشد تا هم در زمینه آب و تالاب‌ها و هم کشت به وضع مطلوب برسیم.
*لزوم توجه به ظرفیت‌های مردمی به جای اتکا به بوروکراسی
جلیلی در ادامه افزود: بحث دیگر استفاده از ظرفیت خود مردم برای برخورد با این موضوع است. اگر بخواهیم با این موضوع صرفا با ظرفیت دستگاه‌های دولتی و بوروکراسی موجود برخورد کنیم، به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید. باید هم در سطح نخبگانی و اساتید دانشگاهی و هم از ظرفیت بسیج که در گذشته اعلام آمادگی کرده، استفاده شود چرا که کاری که در روال اداری ماه‌ها به طول می‌کشد با یک هم آهنگی و بسیج مردمی زمان بسیار اندکی را طی خواهد کرد.
جلیلی در ادامه به دو موضوع «پدافند غیر عامل» و «فناوری‌های جدید» اشاره کرد و گفت: اگر آمادگی ما در حوزه پدافند غیرعامل مناسب بود، می‌شد مسائلی چون قطع برق را پیش بینی و پیشگیری کرد. همچنین در مواجهه با چنین پدیده‌هایی استفاده از فناوری‌های جدید بسیار اهمیت دارد چرا که فناوری‌های جدید باعث افزایش سرعت کار و افزایش اثر بخشی خواهد شد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه به مساله «مدیریت جهادی» اشاره کرد و اظهار داشت: وجود یک مدیریت جهادی می‌تواند دستگاه‌ها و بخش‌های دولتی و مردمی را در این موضوع سرخط کند. با توجه به هوای گرم خوزستان، این معضل وقتی در تابستان رخ می‌دهد بحران جدی تری را بوجود می‌آورد، لذا باید قرارگاهی با پیشران‌های عملیاتی و پیشران‌های دانش و فناوری شکل گیرد و صرفا متکی به یک کار پیمانکاری برای انجام نقش خود نباشد و بتواند تا حد امکان توان مردمی را برای حل مشکل پای کار آورد.
*با «دیپلماسی ریزگرد» و تعامل با همسایگان می‌توان مشکل را حل کرد
وی همچنین اطلاعات غلط را ره زن این مسیر دانسته که عدم صحت و دقت آن، منجر به نتیجه غلط خواهد شد و در ادامه پیشنهاد شکل گیری دیپلماسی ریزگرد را داد و گفت: همانطور که ما دیپلماسی آب داریم، دیپلماسی ریزگرد هم باید داشته باشیم تا تعاملاتمان با همسایگان در این خصوص بیشتر شود.
جلیلی در پایان افزود: بحران ریزگرد‌ها، مساله مشترکی میان ایران و برخی همسایگان مثل عراق است و بخشی از این مشکل با دیپلماسی ریزگرد و تعامل بین کشور‌ها حل می‌گردد.
