عربستان توان پرداخت قراردادهای خود با امریکا را ندارد| ترامپ آب پاکی را روی دست اعراب ریخت
اسماعیل بشری کارشناس دفاعی مرکز تحقیقات استراتژیک هزینه‌های سفر ترامپ به عربستان و همچنین چشم انداز صلح یا جنگ در این منطقه را مورد ارزیابی قرار داده است.
ارزیابی تان از سفر ترامپ به عربستان و قردادهای نظامی با این کشور چیست؟ این قراردادها از چه کم و کیفی برخوردار بودند؟
باید گفت که این قرارداد از رقم بسیار بالایی برخوردار است. البته شایان ذکر است که در دوران 8 ساله ریاست جمهوری اوباما چیزی حدود 115 میلیارد دلار از طرف امریکا به عربستان تسلحات فروخته شد. اما با آمدن ترامپ به یکباره یک قرارداد 110 میلیارد دلاری بسته شده است که در ده سال آینده قرار است این مبلغ به 350 میلیارد دلار برسد.
در این قرداد به همه مسائل توجه شده است. این قرارداد از ناو جنگی و تانک، هلی کوپتر، هواپیما تا موشک های پاتریوت و موشک تاد را در بر می گیرد. رقم قرارداد بسیار بالاست و اینکه آیا اجرای آن شدنی است یا نه، باید گفت که انگیزه ترامپ از آمدن به این منطقه و بستن این قرارداد با این رقم بزرگ در وهله اول به مشکلات شخص ترامپ در امریکا بر می گردد.
بدین معنا که ترامپ در داخل امریکا با مشکلات بزرگی برخورد کرده است که حتی بحث استیضاح او هم مطرح است. از این رو تلاشهای وی در خارج از کشورش می تواند به نوعی انحراف از چالش‌های اصلی وی باشد. از همین رو وی به ریاض و از آنجا به اسرائیل رفت و از آنجا هم به واتیکان رفت. ظاهرا می خواهد در محل ادیان بزرگ حضور یابد و به نوعی پیوند بین ادیان بزرگ را مورد توجه قرار دهد و آن را مطرح کند.
باید به این نکته توجه داشت که ترامپ یک بیزنسمن و تاجر است و می خواهد با قراردادهای بزرگ و دهن پرکنی که امضا می کند مسائل خود در امریکا را تحت الشعاع قرار دهد. اما معمولا فروش تسلیحات در امریکا تشریفات پیچیده و سختی را باید طی کند و به سادگی که ما تصور می کنیم نیست و در این روند فقط رئیس جمهور تصمیم نمی گیرد. این موضوع باید در کنگره هم به تصویب برسد و انها باید تایید کنند که این مقدار سلاحی که قرار است فروخته شود مقصدش به چه کشوری است؟ خریدار سلاح در چه مقاصدی می خواهد سلاحهای مذکور مصرف کند؟ و آیا تهدیدی برای اسرائیل است یا نه و از این رو مسائل مختلفی در نظر گرفته می شود تا به سرانجام برسد و پروسه طولانی را طی میکند. از این رو بسیاری شک دارند که کل این قضیه به این صورت که مطرح شده است عملی می شود یا نه. اما به هر حال قرارداد همه جانبه ای است، 400 میلیارد دلار قرارداد بسته شده که شامل دکل نفتی و گسترش حوزه نفتی و سرمایه گذاری عربستان در امریکا می شود.
با توجه به اخباری که از کسر بودجه دولت شنیده می شود، آیا عربستان توان پرداخت چنین مبلغی را دارد؟
هنوز اما و اگرهای زیادی در این رابطه مطرح است؛ کاهش شدید قیمت نفت که بیش از 90 درصد از بودجه عربستان را تشکیل می دهد و هزینه های جنگ یمن، مشکلات اقتصادی این کشور تک محصولی را دو چندان کرده است، به ویژه اینکه ریاض با کسری 87 میلیارد دلاری در بودجه خود روبروست. یعنی هزینه های آن به قدری بوده است که این کشور شرایط اقتصاد خوبی ندارد. از طرفی با توجه به اینکه قیمت نفت تغییر خاصی نمی کند و احتمالا شاهد افزایش چشمگیری نخواهد بود این مبلغ می تواند برای دولت بالا باشد. باید گفت که هر دو طرف به نوعی از این قراردادها به صورت شو و نمایش استفاده می کنند. عربستان هدفش این است که ایران را تحت فشار قرار دهد تا دیگران را با خود همراه کند و ترامپ نیز اهداف خاص خود را دنبال میکند.
از این رو هر چند نمی توان گفت هیاهو برای هیچ است ولی به این گستردگی که تبلیغ می شود نیست و بعد از سفر ترامپ و درگیر شدن او در مسائل داخلی خیلی از این مسائل به فراموشی سپرده می شود یا دچار یک پروسه دراز مدت شود.
به نظرتان در صورت شکل گیری یک جنگ در منطقه امریکا به صورت تمام قد در کنار عربستان می ماند یا رفتارهای آن در جهت پیشبرد مسائل مالی خود است؟
به نظر می رسد امریکا در حال حاضر در نظر ندارد در هیچ جای دنیا وارد درگیری دامنه دار شود. از این رو عربستان که جای خود دارد هیچ جای دیگری نمی تواند امریکا را بصورت تمام قد به میدان بیاورد. چون امریکا بیشتر سعی دارد هزینه های خود را کاهش دهد و به شکل مستقیم در تنشها وارد نشود.
مثلا توجه کنید در عربستان از ناتوی عربی صحبت شد و می خواستند که امریکا با آنها همراه شود. ولی ترامپ آب پاکی را روی دست آنها ریخت و تأکید که اگر ناتو تشکیل می دهید، بدهید ولی ما نمی توانیم به صورت کامل در آن حضور داشته باشیم. از این رو امریکا بیشتر قصد دارد چالش ها و مسائل مالی خود را دنبال کند و در واقع به این منطقه به دیدۀ یک مشتری می نگرد تا سلاح و خدمات به کشورهای عربی بفروشد چون در این منطقه بسیاری از کشورها حاضرند برای خرید سلاح پول خرج کنند.
در مجموع سیاست دراز مدت امریکا اصولا خروج از خاورمیانه است و اینکه هر چه کمتر در درگیریها منطقه ای حضور پیدا کند. آمریکا در هر بحرانی که در خاورمیانه ورود پیدا کرده، در باتلاق گرفتار شده و دیگر قصد ندارد تجربیات تلخ گذشته را تکرار کند. از این رو امریکا دیگر نمی خواهد خودش هزینه کند؛ آمریکایی‌ها ترجیح می‌دهند سلاح بفروشند، پولش را بگیرند، اما به میدان جنگ نروند.
اظهارات ضدایرانی مطرح شده در ملاقات‌ها را چگونه ارزیابی می کنید؟
قاعدتاً خرید اسلحه و تسلیحات نظامی از سوی یک همسایه قطعاً نگرانی هایی را برای همسایگان مجاور به همراه دارد؛ چون امنیت ملی کشورها را نشانه می گیرد و همین مسئله سبب نگرانی است. اما احساس خطر چیزی جدا از واکنش غیر اصولی است.
اما در مورد عربستان مسائل واقع بینانه هم وجود دارد که باید در نظر گرفت؛ مثلا اینکه آیا عربستان این توان را دارد که این حجم از سلاحها را مورد استفاده قرار دهد؟ بدنه ارتش عربستان را مزدوران خارجی تشیکل می دهد و خیلی از این تجهیزاتی را که می خرد خودش نمی تواند اداره کند و مستشاران امریکایی و دیگران آن را اداره می کنند. بر همین اساس، عربستان برای اینکه خود را بزرگ، قدرتمند و توانمند نشان دهد سلاح می خرد اما این واقعیت را نیز باید در نظر گرفت که عربستان هنوز در نحوۀ استفادۀ مطلوب از این سلاحها با مشکلات عدیده ای روبروست.
در صورت تشدید تنش میان ایران - عربستان، هزینه های آن بسیار زیاد خواهد بود و در این میان آسیب پذیری عربستان کم نیست. اگر جنگ یمن را به مجموع چالش‌های عربستان اضافه کنید، می بینید که وضعیت برای این کشور بسیار دشوارتر خواهد بود و در صورت بروز تنش جدید اوضاع بسیار وخیم خواهد شد.
به نظرتان موازنه قوا در خاورمیانه می تواند بهم بخورد؟ اگر این شرایط ادامه پیدا کند چه مسائلی در آینده متصور است؟
بله. با این شرایط موازنه قوا به هم می خورد و حتی این موضوع را در سخنان نخست وزیر اسرائیل می بینیم که از این موضوع ابراز نگرانی کرده است که اگر این حجم از تسلیحات به عربستان فروخته شود موازنه قوا در خاورمیانه به هم می خورد و این مسئله حتی اسرائیل را هم نگران کرده است.
این موضوع چه تاثیر بر دیگر بازیگران خاورمیانه می گذارد؟
باید گفت که افرادی که جدیدا در عربستان سر کار آمده اند ماجراجویی ها و جاه طلبی های خود را دارند، چون اکثرا جوان هستند و بیشتر از آن وزنی که عربستان دارد می خواهند برای آن وزن قائل شوند و آنرا به نوعی به هژمون منطقه تبدیل کنند. باید گفت عربستان قابلیتهای هژمون شدن را ندارد.
توجه کنید به عنوان مثال عربستان در مقایسه با مصر وزن کمی دارد. مصر 80 میلیون جمعیت دارد و کشور استخوان داری است و به رغم بحرانهای عدیده ای که دارد، در روند بسیاری از مسائل مختلف تاثیرگذار است. هرچند ممکن است که در حال حاضر مصر به دلیل مشکلات مالی و کمک های عربستان با این کشور همراه شود ولی در کل مصری ها حاضر نیستند که زیر بلیط عربستان قرار گیرند و آن را به عنوان هژمون قبول کنند. فراموش نکنیم که مصریها خودشان هم ادعای برتری در جهان عرب دارند.
به نظر میرسد، با این سیاست های بلندپروازانه این تلاشها در راستای آرزوی حکام جدید عربستان است ولی اینکه تا چه حد آنها بتوانند به آن جامه عمل بپوشاند، و خود را قدرت برتر منطقه جا بیندازند، جای سوال دارد.
جمع کردن سران اعراب در عربستان در حالی که به آنها از طرق مختلف فشار وارد می شود و از طرفی با پول و هدیه ترغیب می‌شوند کار سختی نیست. اما اینکه آیا همه این کشورها که در آن اجلاس شرکت می کنند تا آخر پای کار بایستند چیزی است که عربستان هم به آن واقف است و قطعا اطمینان دارند که نمی تواند اتفاق بیفتد.
