جمهوری اسلامی ایران با ساخت مرکز پژوهش و تولید و توسعه رادیوداروهای سیکلوترون البرز در جمع صادرکنندگان رادیوداروهای مختلف به بازار جهانی قرار گرفت.
به گزارش جماران ، در یازدهمین سالگرد روز ملی فن‌آوری هسته‌ای با حضور و دستور حسن روحانی، رییس‌جمهوری کشورمان بهره‌برداری از مرکز پژوهش و تولید و توسعه رادیوداروهای سیکلوترون در استان البرز آغاز شد و به این شکل ایران پس از سال‌ها و عبور از سد تحریم‌ها توانست به یکی از پیشرفته‌ترین و مدرن‌ترین مراکز تولید و توسعه رادیوداروها در کشور دست یابد.
تنها مرکز تولید رادیودارو در کشور که عمری طولانی دارد و دستگاه‌ها و تجهیزات آن بسیار قدیمی شده است، آزمایشگاه تحقیقاتی چند منظوره "جابربن حیان" (JHL) و "رادیوایزوتوپ" در محل سازمان انرژی اتمی است، جایی بیش از هر کاربرد صنعتی و تحقیقاتی، زندگی و مرگ حدود یک میلیون بیمار که اغلب بیماران سرطانی هستند به آن وابسته است. امروز بعد از حدود 40 سال کشور به مرکزی با امکانات پیشرفته و دقیق برای تولید رادیودارو دست یافته است که می‌تواند محل ثمرات بسیاری در درمان بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های صعب‌العلاج از جمله سرطان‌ها باشد.
شرکت پارس ایزوتوپ از مهم‌ترین شرکت بهره‌بردار رادیودارو در کشور در سال 1395 موفق به صادرات تعداد زیادی از انواع محصولات خود به کشورهایی در پنج قاره جهان شده است.
هدف اصلی این شرکت ورود به بازار جهانی در این عرصه است و در همین راستا بر صادرات محصولات استراتژیک خود در حوزه پزشکی هسته‌ای از قبیل ژنراتور گالیوم ـ 68، ژنراتور تکنسویم، ید ـ 131 تشخیصی و درمانی در دو نوع محلول و کپسول، انواع کیت‌های سرد، رادیوداروی تالیوم ـ 201 و رادیودارو گالیوم ـ 67 استوار است.
این شرکت توانسته تاکنون محصولات خود را به کشورهای استرالیا، نیوزلند، هند، پاکستان، افغانستان، لبنان، آلمان، اتریش، شیلی، هنگ کنگ، تایوان، مصر، ترکیه، سوریه، عراق، عمان، نپال، تایلند و کره جنوبی صادر کند.
در حال حاضر صادرات رادیوداروها و کیت‌های سرد از سوی این شرکت به پنج کشور هند، پاکستان، مصر، لبنان و گرجستان به طور هفتگی انجام می‌شود.
کشورهایی از جمله هند، مصر، لبنان، پاکستان در حال حاضر بازارهای اصلی و تثبیت شده شرکت پارس ایزوتوپ هستند و کشورهایی از جمله چین، الجزیره، اردن، روسیه، لیتوانی، لتونی، استونی، ویتنام، میانمار، بنگلادش، سریلانکا، اندونزی، مالزی، فیلیپین، بولیوی کشورهای هدف بازاریابی در سال 2017 هستند.
هم‌چنین شرکت پارس ایزوتوپ توانسته در راستای توسعه و گسترش در بازارهای جهانی به عنوان عضو همکار در انجمن پزشکی هسته‌ای اروپا معرفی شده است. با عضویت همکار در این انجمن، علاوه بر اعتلای نام ایران در کنار پیشروان این صنعت هم‌چون Siemens, JSC Isotope, Philips و غیره، نام و نشان تجاری شرکت پارس ایزوتوپ در وب‌سایت انجمن و هم‌چنین کنگره‌های آن به نمایش درآمده است.
مرکز پژوهش و تولید و توسعه رادیوداروهای سیکلوترون که از مهم‌ترین پروژه‌های ملی سازمان انرژی اتمی محسوب می‌شود، با همکاری چهار کشور اروپایی و مطابق با الزامات GMP یا به عبارتی روش تولید خوب ((Good manufacturing practice) طراحی و ساخته شده است. این مرکز شامل 750 متر مربع فضای اداری، HVAC و تاسیسات و 350 متر مربع فضای Clean Roomm است.
مهم‌ترین محصول این مرکز، رادیوداروی FDG است که جهت تصویربرداری پت (PET Scan) مورد استفاده قرار می‌گیرد و نیاز بیش از 100 بیمارستان در کشور را تامین می‌کند.
دیگر محصول مهم و استراتژیک این مرکز، ژنراتور ژرمانیوم ـ گالیوم (پارس گالوژن) است که با تولید آن، ایران به عنوان پنجمین کشور تولیدکننده جهانی و تنها تولیدکننده آسیایی این محصول شناخته شده است.
خبرنگار ایسنا در بازدیدی که از این مرکز روز دوشنبه هفته جاری در حاشیه مراسم کلنگ زنی نخستین بیمارستان هسته‌ای و مرکز یون درمانی با همراهی علی‌اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی و مدیران شرکت پارس ایزوتوپ داشته است، شاهد ساخت و بهره‌برداری یکی از پیشرفته‌ترین و مدرن‌ترین مراکز هسته‌ای در حوزه تحقیق و توسعه رادیوداروها در کشور بود.
این بازدید توسط یک رسانه داخلی برای اولین بار از این مرکز پس از بهره‌برداری انجام می‌شود.
پیش از این در سال 91 از تنها مرکز تحقیق و تولید رادیوداروها و ایزوتوپ‌های "جابربن حیان" در سازمان انرژی اتمی بازدید و از نزدیک با روند کار و تجهیزات و دستگاه‌های آن آشنا شده بودم که نبود امکانات و تجهیزات به روز و مدرن یکی از مهم‌ترین موانع و کندی کار در این مرکز بود.
مرکز تولید ایزوتوپ‌ها و رادیوداروها که حدود 55 نوع رادیودارو و کیت رادیودارویی را تولید و بیش از 130 مرکز پزشکی هسته‌ای فعال در کشور را پوشش می‌دهد در دولت دهم به دلیل تمام شدن سوخت رآکتور تهران و تحریم‌های هم‌جانبه و یک‌جانبه غرب و سازمان ملل علیه ایران فراز و فرود زیادی داشته است و در مقطعی با نبود ایزوتوپ مواجه بود که درمان بیماران بسیاری را تحت‌الشعاع قرار داد.
در مقایسه مرکز جدید تولید و تحقیق رادیودارها در البرز و مرکز تهران، مرکز جدید به دستگاه‌ها، تجهیزات و امکانات به روز در عرصه تولید رادیودارو در دنیا مجهز شده است که در سطح و نوع خود بسیار پیشرفته‌اند.
وجود اتاق‌های مجهز به هاتسل‌های پیشرفته و مدرن از مهم‌ترین مزیت‌ها این مرکز تازه تاسیس است که دارای مجوز رسمی از یک شرکت معتبر اروپایی است. متاسفانه به دلیل وجود تحریم‌ها در سال‌های گذشته ایران اجازه خرید این تجهیزات را نداشت. انتخاب و خرید تجهیزات مذکور با دقت فراوان توسط متخصصان ایرانی انجام شده است.
اتاق تمیز یا Clean Room نیز از دیگر ویژگی‌های مهم این مرکز است که در کلاس A ایجاد شده است. برای رسیدن به کلاس A، استانداردها و طی مراحلی نیاز است که ایران توانسته با طی این مراحل امروز مجوز اتاق تمیز با کلاس A را دریافت کند.
در این مرکز در حال حاضر تنها رادیوداروی FDG تولید می‌شود که مهم‌ترین و پرمصرف‌ترین رادیودارو است و سه رادیوداروی اصلی دیگر در مرکز تولید رادیودارو در سازمان انرژی اتمی تولید می‌شود. هم‌چنین مس 64 و گالیوم 68 هم در این مرکز تولید می‌شود.
در هر بار راه‌اندازی در روز می‌توان 20 کوری FDG تولید کرد که این میزان FDG حدود 10 تا 15 بیمارستان در کشور را تامین می‌کند.
در حال حاضر در ایران سه مرکز Pet Scan در مشهد، تهران و بیمارستان مسیح دانشوری وجود دارد که این مرکز می‌تواند FDG این مراکز را تامین کنند. با راه‌اندازی بیمارستان هسته‌ای یک دستگاه Pet Scan در این مرکز نصب خواهد شد که می‌تواند به این شکل سایر رادیوداروها به علاوه FDG در این مرکز استفاده شود.
علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی و معاون رییس‌جمهور در پایان بازدید از این مرکز که برای اولین بار پس از بهره‌برداری انجام می‌شود، خطاب به مدیران دست‌اندرکار این ساخت و تجهیز این مرکز پیشرفته و مدرن گفت که "امروز یکی از بهترین روزهای خوب من بود."
بدون شک ساخت و راه‌اندازی مرکز پژوهش و تولید و توسعه رادیوداروهای سیکلوترون مصداق محقق شدن یک رویا با تلاش، تدبیر و امید بود که بدون دستیابی ایران به برجام امکان‌پذیر نبود. چنان‌چه به همان روند سابق قبل از برجام، کارها ادامه می‌یافت ایران در بخش مهم تولید رادیودارو که دارای توانمندی قابل توجهی است، دستش از بازارهای جهانی کوتاه می‌ماند.
مرکز فوق امروز با همکاری کشورهایی در ایران ساخته شده است که تا قبل از برجام حتی اجازه گفت‌وگو با ایران در این عرصه را نداشتند اما حالا کشورهایی از این دست که شرکت‌هایشان از مهم‌ترین برندهای تجاری و صنعتی هستند نه تنها با ایران همکاری دارند که در این روند گوی سبقت را از هم می‌ربایند.
این مرکز در آینده نزدیک نیز با احداث نخستین مرکز یون درمانی و بیمارستان هسته‌ای در کشور به مهم‌ترین قطب‌های تامین رادیودارو در کشور تبدیل خواهد شد.
