سرانجام تدبیر دولت یازدهم نتیجه داد و در دوران پسا برجام این موفقیت به دست آمد تا طرح توسعه فازهای ١٨-١٧، فاز ١٩، فازهای ٢١-٢٠، طرح برداشت نفت خام از لایه نفتی و همچنین چهار طرح صنعت پتروشیمی به طور رسمی افتتاح شوند. گفته می‌شود که با تکمیل اجرای عملیات در بخش‌های خشکی و فراساحلی در راه‌اندازی واحدهای فرآیندی و شیرین‌سازی سه طرح توسعه فازهای ١٨-١٧، ١٩ و ٢١-٢٠ برداشت گاز از مخزن میدان مشترک پارس جنوبی موفقیتی است که در نتیجه تدبیر و امید به ثمر رسید و توسط کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های ایرانی به مرحله اجرا و افتتاح رسید.
چرا این همه تاخیر؟
متاسفانه به دلیل شخم زنی و نتیجه آن ضعف مدیریت در صنعت نفت که در دولت دهم به اوج خود رسید همزمان با تحریم هایی که علیه صنعت نفت کشورمان اعمال شده بود موجب شد که حدود ١٨ میلیارد دلار اعتبار برای توسعه فازهای ١٧، ١٨، فاز ١٩ (معادل ٢ فاز استاندارد) و فازهای ٢٠ و ٢١ هزینه بشود که درمقام مقایسه با طرح‌های مشابه رقمی بالا محسوب می‌شود. این موضوع مرتبا از مواردی بود که دلسوزان نظام جمهوری اسلامی ایران و صنعت نفت کشور در طول دولت دهم ازآن انتقاد می‌کردند. مشکل دیگری که درآن زمان مورد توجه بود این واقعیت بود که با وجود هزینه‌های گزاف این میادین به مراحل اجرایی شدن و تولید هم نزدیک نشدند.
زنگنه مدیر طرح؟
در واقع پس از روی کار آمدن دولت یازدهم بیژن زنگنه به عنوان وزیر نفت به وزارت نفت نرفت بلکه به نظر من او از خود یک مدیر طرح راه‌اندازی فازهای پارس جنوبی و مدیرطرح آماده‌سازی تولید نفت خام به سطحی معادل قبل از تحریم‌ها تعریف کرد و وزارت نفت شخم زده را هم به دست وزیری‌هامانه سپرد تا او شاید بتواند وضع به‌هم‌ریخته ساختاری در وزارت نفت را سروسامان دهد. بنابراین، دولت یازدهم تدبیری که اندیشید را به کار برد و به نتیجه‌‌ای که رسید این بود که همان پیمانکاران ایرانی که میلیاردها دلار به آنها پرداخت شده بود را مدیریت کنند تا کار را تمام کنند. طبیعی است بزرگ‌ترین مشکلی که سرراه بود ادامه تحریم‌ها بود که خوشبختانه دیپلماسی انرژی دولت یازدهم آن مشکل را هم از سرراه تا حدود قابل توجهی با وجود کارشکنی‌های هواداران دولت دهم در مجلس نهم و بعد در مجلس دهم تحمل کرد و به کار خود ادامه داد که نتیجه آن افتتاح این طرح‌ها درسال تولید و اشتغال و با موفقیت است.
دولت دوازدهم چه خواهد کرد؟
اقدام رییس دولت نهم ودهم برای ثبت‌نام در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم اصلا کارشناسان صنعت نفت و انرژی را متعجب نکرد. درواقع با شخصیتی که از ایشان تعریف شده و دوست دارد دررسانه‌ها مطرح و مشهور باشد اگر ثبت نام نمی‌کرد موجب تعجب بود. باید پذیرفت که فعالیت انتخاباتی مخالفان دولت یازدهم با میلیاردها دلار پول نفتی که درجیب و سر سفره‌شان بردند و
از قدرت اقتصادی و سیاسی قابل توجهی برخوردار هستند، از همان زمان سرکار آمدن دولت یازدهم شروع شد، ادامه یافت وتاکنون ادامه دارد. درهرحال، تدبیر شفاف‌سازی‌ها برای درمان بیماری اقتصاد کشور (رفع تحریم‌ها، رفع انحصارها چه در نوع خصوصی و چه خصولتی، کاهش جو امنیتی، توسعه رقابت سالم و...) موفقیت برجام تا حدودی امید موفقیت برای جلب و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در اقتصاد بیمار ایران را درسال اقدام و عمل برای اقتصاد مقاومتی (تاب‌آور) پایه‌گذاری کرد که از جمله نتایج آن اجرایی شدن و افتتاح طرح‌های پارس جنوبی در این ایام است و انتظار می‌رود که نتایج آن در دولت دوازدهم تولید و اشتغال را میسر سازد. درواقع هرکسی که ریاست دولت دوازدهم را به دست بیاورد چنانچه خطاهای دولت دهم را تکرار نکند میوه نهالی که در دولت یازدهم کاشته شد را خواهد چید.
وابستگی اقتصاد ایران به صنعت نفت؟
به دلیل وابستگی اقتصاد ایران به درآمد‌های نفتی امید می‌رفت که با تعریف قرارداد‌های جدید نفتی و آمد و رفت‌هایی که پس از موفقیت برجام صورت گرفت کلید دولت یازدهم بتواند قفل‌های مشکلات را باز کند و دربسته و زنگ زنده اقتصاد کشور را برای حضور در اقتصاد بین‌المللی باز کند. اما درعمل مخالفان دولت یازدهم توانستند تا حدود زیادی امید‌ها را نا امید کنند تا بتوانند آنچه این روزها می‌گویند را بگویند. جو منفی تبلیغاتی که علیه دولت یازدهم دامن زده می‌شود بسیاری را که برای مشارکت و سرمایه‌گذاری در ایران علاقه نشان داده‌اند، نگران کرده است. به طور مثال قرار بود که یک همایش بین‌المللی نفت، گاز همزمان با برگزاری نمایشگاه سالانه نفت وگاز در اردیبهشت ماه سال جاری در تهران برگزار شود. اما، برگزار‌کننده خارجی همایش اخیرا اعلام کرد که فعلا از برگزاری همایش منصرف شده است.
تغییر مواضع ترامپ و نگرانی از موفقیت‌های ایران
شاید باور نکنید، اما بسیاری از کارشناسان هم عقیده‌اند یکی از دلایلی که آقای ترامپ ناگزیر شده است از حرف هایی که در طول تبلیعات انتخاباتی‌اش می‌زد عبور کند و مواضع تازه‌ای اتخاذ کند، صبر و تدبیر نظام جمهوری اسلامی ایران دربرابر ادعاهای ترامپ بوده است. مایک پمپنو، رییس سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (CIA) درپاسخ پرسشی مرتبط با برجام در مرکز استراتژیک و مطالعات بین‌الملل درواشنگتن اخیرا گفت تمایلی ندارد ... در خصوص برجام صحبت کند. بسیاری این پاسخ را اینگونه تفسیر کرده‌اند که برای امریکا بسیار مشکل و پر هزینه است که علیه برجام اقدامی به عمل آورد. به همین دلیل امریکا درپی بهانه‌های دیگری است و امیدوار است مخالفان اجرایی شدن برجام در ایران نیز دراین راستا به ویژه در انتخابات فعال عمل کنند. آقای مایک پمپئو همچنین گفته است که امریکا مشغول مطالعه است و دارد برجام را با دقت بازخوانی می‌کند تا آن را خوب بفهمد، وی تاکید کرده است که ایرانی‌ها باید به این واقعیت توجه داشته باشند که دولت ترامپ آماده است تا دست به اقداماتی بزند که با اقدامات امریکا در چند سال گذشته متفاوت است و تصریح کرد که کشورهای منطقه خلیج فارس و کشورهای اروپایی با امریکا همکاری خواهند کرد. یک کارشناس مطلع از سیاست‌های دول اروپایی در رابطه با این اظهارنظر رییس سازمان سی‌آی‌ای به من گفت تصور امریکا برمبنای اظهارات خانم ترزا می‌در سفر اخیر به حوزه خلیج فارس ممکن است باشد. این درست است که دولت خانم ترزا می‌دررابطه با خلیج فارس و کشورهای حاشیه آن همه گونه همکاری با امریکا را خواهد کرد، اما بعید است دررابطه با برهم زدن برجام با امریکا همکاری کند. کمااینکه اخیرا دولت انگلیس رسما اعلام کرد که شرکت ملی نفت ایران می‌تواند درآمدش از سهم فروش گاز میدان «رام» در دریای شمال اسکاتلند که با شرکت نفتی بی‌پی پنجاه درصد مشارکت دارد را مورد بهره‌برداری قرار دهد. اتحادیه اروپا نیز بارها تکرار کرده است که برجام پابرجاست و عدم توافق در اجلاس وزرای امورخارجه کشورهای عضو گروه هفت در ایتالیا برای تعریف تحریم علیه روسیه که متحد ایران در مبارزه علیه داعش در سوریه است نمایانگر این واقعیت است که اختلاف نظر با امریکا جدی است. در یک گزارش تحلیلی که اخیرا دریک سایت اقتصادی اروپایی منتشر شده است این واقعیت مورد تاکید قرار گرفته است که از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و پدیده مردم سالاری که امام خمینی (ره) به آن تاکید داشت: «میزان رای ملت است» و دربد‌ترین شرایط جنگ تحمیلی انتخابات برای ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای شهر برگزار می‌شد موجب برهم خوردن نظم حکومتی در منطقه به ویژه خلیج فارس شده است. حاکمان منطقه به‌شدت نگران توسعه نظریه مردم‌سالاری و به خطرافتادن حکومت شان هستند. این نگرانی آنها را کشورهای غربی درک می‌کنند و سعی دارند با حمایت‌های لفظی، نظامی و غیره از ترس و نگرانی آنها کاسته شود. بدون تردید منافع اقتصادی آنهایی که برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران تلاش می‌کنند و سعی دارند که برجام شکست بخورد دانسته یا ندانسته با سیاست‌های امریکا و حاکمان درکشورهای حاشیه خلیج فارس همراهی می‌کنند. زیرا، قیمت نفت خام به دلیل خروج ایران از بازارهای جهانی افزایش خواهد یافت و تورم که موجب پول‌دار شدن پولدار‌ها و فقیر شدن کم درآمد‌ها درایران خواهد بود، بازخواهد گشت. رشد اقتصادی در ایران منفی خواهد شد و به تعداد بیکاران نیز افزوده خواهد شد. بانک جهانی تخمین زده است که درصورت موفقیت ایران برای حضورفعال و تعریف جایگاهش در اقتصاد جهانی ایران می‌تواند با جلب و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی روزانه حدود یک میلیون بشکه نفت خام بیشتر به بازار جهانی عرضه و حدود ١٠ دلار در هر بشکه در قیمت‌ها ایفای نقش داشته باشد. اجرایی شدن و به نتیجه مطلوب رسیدن برجام به نظر کارشناسان اقتصادی با توجه به گزارش بانک جهانی موجب رشد اقتصادی سالانه پنج درصدی درایران می‌شود. همین کارشناسان می‌گویند پس از توافق برجام ایران توانسته است بیش از ١٧ میلیارد دلار پول هایی که در معاملات دوجانبه با برخی از شرکای تجاری خارجی‌اش در دولت نهم ودهم غیرقابل وصول اعلام شده بود را پس بگیرد.
