ویژگی های بارز فکری، شخصیتی و رفتاری آیت الله هاشمی رفسنجانی در دوره مبارزات انقلابی و پس از استقرار جمهوری اسلامی وی را در زمره یاران نزدیک و خاص امام خمینی (ره) قرار داد. شماری از صاحبنظران مسائل سیاسی و تاریخی در گفت وگو با ایرنا به بیان این ویژگی ها پرداختند.
به گزارش جماران ،درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی در نوزدهم دی ماه، ایران را در غم و اندوه از دست دادن چهره برجسته سیاسی و مجاهدی خستگی ناپذیر فرو برد. وی که از دوره جوانی به همراه تنی چند از مبارزان انقلابی، در مسیر اندیشه ها و تحقق اهداف امام خمینی (ره) و انقلاب قدم برداشت، همواره یار نزدیک و صمیمی امام به شمار می رفت.
از دید بسیاری از ناظران، هاشمی را می توان از نزدیکترین مردان سیاسی به امام در طول نهضت مردم ایران علیه حکومت پهلوی و همچنین پس از پیروزی انقلاب دانست. گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا با هدف واکاوی ریشه های پیوند آیت الله هاشمی رفسنجانی با امام خمینی (ره) و دلایل استمرار آن، با تحلیلگران سیاسی و پژوهشگران تاریخ معاصر ایران گفت وگو کرد.
** نقش امام و هاشمی در نهضت اسلامی مردم ایران
«امیر محبیان» تحلیلگر سیاسی در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا درباره نقش و دیدگاه هایی که سبب پیوند آیت الله هاشمی با امام خمینی (ره) در سال های مبارزات سیاسی شد اظهار کرد: آیت الله هاشمی رفسنجانی پیش از انقلاب، به دلیل رابطه مستقیم با سازمان های مبارزاتی در همه سطوح و خطوط مختلف، تصویر دقیق و نسبتا واقعی از جریان های مخالفت غیراسلامی داشت. در عین حال نیز، توانست تصویری از مبارزات جریان های اسلامی ترسیم و آن را زیر هدایت و رهبری حضرت امام مدیریت کند. جریان اسلامی در آن زمان به تفکرهای التقاطی آلوده شده بود و امام و یارانش به دنبال یک جریان ناب و اصیل بودند و توانستند مسیر پیروزی انقلاب را با تکیه بر نیروهای مردمی و در چارچوب ایدئولوژی اسلامی بدون هرگونه التقاط پیش برند.
«علیرضا صدرا» تحلیلگر سیاسی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا، در توضیح دلایل شکل گیری پیوند عمیق میان امام خمینی و آیت الله هاشمی اینگونه بیان کرد: آقای هاشمی رفسنجانی در پدیداری و پیروزی انقلاب اسلامی جزو پیشگامان بود. وی جزو چند نفر نخست پس از حضرت امام به شمار می رفت. به عبارت بهتر، در نهضت اسلامی امام در راس قرار می گرفت و در لایه های بعدی شخصیت های بارزی بودند که آیت الله هاشمی یکی از آنان بود. در لایه های بعدی نیز توده های مردم نقش اساسی در پیروزی انقلاب داشتند.
به گفته صدرا، امام به عنوان شخصیتی بارز متوجه درد استبداد، سلطه و نظام موروثی شده بود و درمان آن را در جایگزینی نظام و حکومت اسلامی و ولایت فقیه می دید. وی افزود: در هواپیمای انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام، خلبان بود و یارانش همچون آیت الله هاشمی مهندسان پرواز بودند.
** اشتراک های هاشمی با معمار انقلاب
صدرا در بیان ویژگی های مشترک میان امام خمینی و آیت الله هاشمی گفت: درد مشترک، هم ذهنی، هم زبانی و حرکت مشترک ایجاد می کند. در آن زمان نیز فاصله گرفتن ایران از عزت تاریخی و جهان اسلام درد بود و درمان آن اسلام، استقلال، آزادی و مردمسالاری دینی بود؛ مسایلی که امام خمینی در آن ها پیشتاز و آیت الله هاشمی جزو دستیاران نخست امام بود.
«سیدمصطفی تقوی» تحلیلگر سیاسی و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در این باره اظهار کرد: افراد زیادی به امام نزدیک بودند اما قرابت و نزدیکی آنان پایدار نماند و در پیچ و خم دشواری مبارزه در مسیر انقلاب و نظام، نزدیکی ها به دوری و فاصله انجامید. مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی اما توانست یار نزدیک حضرت امام باقی بماند و به شخصیتی کلیدی تبدیل شود.
به گفته تقوی، آیت الله هاشمی از جمله شخصیت هایی بود که هیچوقت از امام تذکر نگرفت. چرایی این مساله را باید در هوش و ذکاوت مرحوم هاشمی رفسنجانی دانست. زیرکی و موقعیت شناسی وی، ویژگی است که مقام معظم رهبری نیز از آن سخن گفته و مورد اذعان همه افرادی است که در طول این چهار دهه وی را می شناختند.
این پژوهشگر تاریخ معاصر ایران افزود: زیرکی، موقع شناسی، قدرت عقلانیت، تدبیر و واقع نگری که در ذهن و ضمیر آیت الله هاشمی وجود داشت، باعث می شد همواره در مسایل دقیق ترین تصمیم ها و موضع گیری ها را اتخاذ کند. همین مساله باعث شد تا امام همواره وی را فردی مفید و کارآمد بداند و در گره گشایی امور به نظرهای کارساز وی توجه داشته باشد.
تقوی پیوندهای آیت الله هاشمی با امام را چنین برشمرد: عشق به اسلام، ایمان راسخ به کارآمدی اسلام در زندگی بشر، درک دقیق، واقع نگری در بینش و منش، عقلانیت در اندیشه و عمل و در نهایت علاقه به ایران و آبادی کشور همگی از ویژگی هایی مرحوم هاشمی بود که باعث استمرار پیوند میان وی و حضرت امام شد. مرحوم رفسنجانی با علاقه به آبادانی کشور و رها ساختن آن از چنگال پهلوی که اصولا مبنای مبارزه حضرت امام نیز بود، شکنجه های قبل از انقلاب، دشواری های دفاع مقدس و زحمات سازندگی در کشور را تحمل کرد و به سرداری بزرگ در این عرصه تبدیل شد.
** هاشمی، یار بابصیرت و شجاع امام خمینی (ره)
بصیرت، شجاعت، عملگرایی و چابکی ویژگی های بارز مبارزان انقلابی چون آیت الله هاشمی بود که به باور تحلیلگران سیاسی باعث شدند تا مبارزات زیر پرچم هدایت و رهبری امام خمینی (ره) به ثمر بنشیند.
محبیان در این باره گفت: یکی از عوامل مهم پیروزی نهضت اسلامی در ایران، وجود یاران بابصیرت، شجاع و در عین حال هماهنگ با حضرت امام بود. آنان درک درستی از نهضت اسلامی داشتند. شهید مطهری، شهید بهشتی، آیت الله هاشمی رفسنجانی و مقام معظم رهبری، همگی دید بسیار قوی و دقیق از شرایط اجتماعی و فضای موجود داشتند.
به گفته این تحلیلگر سیاسی، طیف همراه امام (ره) در شرایطی که حرکت روحانیان در حوزه سیاست نامطلوب شناخته می شد و گرایش های خاص تلاش می کردند تا نشان دهند روحانیان از عمق اندیشه ای و ایده مبارزاتی اندکی برخوردارند، با صداقت و شجاعانه شکنجه ها را به جان خریدند و در مسیر مبارزه حرکت کردند. آنان جنبش را وارد مسیر اصلی کردند و در اختیار حضرت امام قرار دادند. ایشان نیز با درایت و قدرت کامل این جریان را به عنوان یک جریان اسلامی و سعادت بخش پیش بردند.
تقوی نیز در بیان خصوصیات مبارزاتی آیت الله هاشمی اظهار کرد: شخصیت هایی که وارد عرصه مبارزه می شوند، افرادی عملگرا و چابک در کار اجرایی اند. آیت الله هاشمی رفسنجانی افزون بر دقت نظر و توان اجرایی بالا، از نظر تئوریک، شخص قدرتمندی بود. وی آگاهی عمیق و خوبی به عنوان مجتهدی شیعه از شرایط زمانی داشت. از این رو، زیربنای مبارزه و تحمل دشواری های شکنجه از مبنای علمی و نظری وی شکل می گرفت.
** نقش آفرینی های سردار سازندگی پس از انقلاب
نقش اثرگذار و کلیدی آیت الله هاشمی رفسنجانی در سپهر سیاسی ایران، پس از پیروزی انقلاب نیز ادامه یافت. در این زمینه، صدرا گفت: آیت الله هاشمی، پس از انقلاب در نظام جمهوری اسلامی ایران، در مجلس خبرگان نقش تاثیرگذار و تعیین کننده ای داشت. سپس در دفاع مقدس با جانشینی فرماندهی کل قوا در کنار سایر مبارزان، توانست نظام را به تثبیت برساند. وی پس از جنگ با اولویت قراردادن توسعه و بازسازی خرابی های ناشی از جنگ و عقب افتادگی های پیشاانقلابی، کمک شایانی به ساخت و توسعه زیربنایی کشور کرد.
به بیان این مدرس دانشگاه، هاشمی با تشخیص های درایتمندانه خود در نقش ریاست مجلس و سپس ریاست جمهوری، زیربناهای توسعه ملی ایران را پایه گذاری کرد. صدرا همچنین، به نقش تعیین کننده و بی بدیل آیت الله هاشمی رفسنجانی در گذار از رهبریِ امام خمینی به رهبری آیت الله خامنه ای اشاره کرد و آن را تاریخ ساز خواند.
به باور این مدرس دانشگاه، آیت الله هاشمی ابرمردی نستوه بود که هرچه زمان جلوتر رود، اقدام ها و فعالیت های توسعه ای و ارزش شخصیتی وی آشکارتر خواهد شد.
منبع:ایرنا
کپی شد
