چه کسی اجازه مصاحبه دانشمندان ایرانی با آژانس اتمی را داد؟

به گزارش جماران؛ روزنامه شرق نوشت: انتشار توییتی از‌سوی کریمی‌قدوسی، نماینده تندرو مجلس و ادعای او مبنی‌بر اینکه «با اصرار دشمن و تأکید حسن روحانی، محسن‌ فخری‌زاده با آمانو، مدیر‌کل پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ملاقات کرده است»، هرچند با تکذیب کانال خبری جبهه پایداری مواجه شد، اما مقامات دولت را نیز وادار به واکنش کرد.

روز سه‌شنبه معاون دفتر رئیس‌جمهوری در توییتر خود تصویری از اعطای نشان درجه‌ دو خدمت به شهید فخری‌زاده از‌سوی رئیس‌جمهوری منتشر کرد تا نشان دهد این شهید جزئی از تیم مذاکره هسته‌ای ایران در به‌ثمر‌رسیدن برجام بوده است. علیرضا معزی نوشت: «‌۱۹ بهمن ۹۴ در بی‌نشانی و گمنامی ناگزیر، نشان خدمت بر سینه فخر ایران نشست؛ اما حالا که ‎ترور و نفرت دژخیمان، سرمایه‌ای بی‌بدیل را از ایران ستانده، وقتش رسیده است که بیشتر از او بشنویم. این تصاویر یکی از صدها ناگفته‌ ‎برجام است که برای نخستین بار فرصت انتشار می‌یابد».

19 بهمن سال 94، همان روزی است که حسن روحانی در سالن اجلاس سران از زحمات تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای برای به‌ثمر‌رسیدن برجام تشکر کرد و به آنان نشان اهدا کرد. رئیس‌جمهور در آن روز در جمع خانواده شهدای هسته‌ای، خانواده تیم مذاکره‌کننده، خبرنگاران و در‌حالی‌که پخش مستقیم این مراسم از تلویزیون قطع شد، به محمدجواد ظریف، وزیر خارجه، نشان درجه یک لیاقت و مدیریت، به علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی نشان درجه یک شجاعت، به سردار حسین دهقان، وزیر وقت دفاع نشان درجه یک شجاعت، به عباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی، از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای نشان درجه دو لیاقت و مدیریت، به حمید بعیدی‌نژاد، عضو تیم مذاکره‌کننده نشان درجه سه لیاقت، به پژمان رحیمیان، عضو تیم مذاکره‌کننده و نماینده سازمان انرژی اتمی در مذاکرات و غلامحسین محمدنیا، عضو تیم مذاکره‌کننده، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، مشکان مشکون و رسول دری‌اصفهانی، نشان درجه سه خدمت اهدا کرده بود. تصویر منتشرشده از‌سوی معزی، همان مراسم را نشان می‌دهد؛ اما مشخص است که اهدای نشان خدمت از‌سوی رئیس‌جمهور به شهید محسن فخری‌زاده به علت مسائل امنیتی به‌صورت خصوصی و در سکوت خبری انجام شده است و حالا با شهادتش امکان انتشار آن فراهم شده است.

سفرهای آمانو  به تهران

ادعای کریمی‌قدوسی مبنی‌بر ملاقات شهید فخری‌زاده و یوکیا آمانو در حالی صورت گرفته که مدیرکل پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آخرین روز تیر سال پیش در‌گذشته است. آمانو که از سال ۲۰۰۹ (حدود 11 سال پیش) پس از محمد البرادعی عهده‌دار این سمت شده بود، در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی فقط دو بار به ایران سفر کرد. او تیر سال 94، درست یک هفته قبل از به‌سرانجام‌رسیدن برجام اولین سفر خود به تهران را انجام داد و با حسن روحانی و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، دیدار و گفت‌وگو کرده بود. دو سال بعد، آمانو در آبان سال 96 در یک سفر یک‌روزه بار دیگر به تهران آمد و با رئیس‌جمهور دیدار داشت. دو هفته بعد از این سفر، آژانس اعلام کرد که ایران به توافق هسته‌ای پایبند بوده است.

با تمام اینها، معاون دفتر رئیس‌جمهوری از سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران استعلام گرفت که آیا شهید فخری‌زاده با مدیرکل پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ملاقات داشته یا خیر که بهروز کمالوندی در پاسخ نوشت: «درباره توییت آقای کریمی‌قدوسی، نماینده محترم مجلس شورای اسلامی، به استحضار می‌رساند شهید عزیز جناب آقای محسن فخری‌زاده هیچ‌گاه در هیچ ملاقاتی چه با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و با هیچ بازرس و مقامی از آژانس دیدار، مصاحبه، ملاقات و مذاکره نداشته است و به این وسیله به اطلاع می‌رساند محتوای توییت مورد اشاره به‌هیچ‌وجه صحت ندارد».

در  دهه 80  چه  گذشت؟

محمد‌جواد ظریف، روز دوشنبه در صفحه اینستاگرام خود به موضوعی اشاره کرد که ماجرا را جالب‌تر می‌کند. او دو نمودار منتشر کرد و نوشت: «نام شهید فخری‌زاده از‌سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی در اواسط دهه ٨٠ شمسی به آژانس داده شد و در قطع‌نامه ١٧٤٧ مصوب ٤ فروردین ١٣٨٦ در فهرست تحریم شورای امنیت قرار گرفت»؛ یعنی قبل از دولت حسن روحانی و در زمان محمود احمدی‌نژاد. ظریف در صفحه خود این‌گونه نوشت: «در اولین خبر شهادت دکتر فخری‌زاده که در رسانه‌های فارسی‌زبان منتشر شد، به دروغ ادعا شد که «رسانه‌های اسرائیلی ادعا کرده بودند که نام این دانشمند از طریق لیست‌های سازمان ملل به دست موساد رسیده است». این مطلب ١٨٠ درجه خلاف واقعیت است. بررسی و تحلیل کلید‌واژه‌های 10 هزار توییتی که در چند ساعت اول پس از ترور در فضای مجازی در این زمینه منتشر شد، نشان می‌دهد که حدود ٧٩ درصد توییت‌ها جهت‌گیری برای اختلاف‌افکنی داخلی (مخالفت با برجام، همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مذاکره) تدوین شده و تنها ٢١ درصد آنها علیه آمران و عاملان این جنایت وحشیانه بوده است. جالب‌تر اینکه نزدیک ٩٣ درصد این توییت‌ها مربوط به حساب‌های مجعول و بی‌شناسنامه با سابقه کمتر از یک سال و عمدتا با منشأ خارجی بوده ‌است».

مصاحبه  با  دانشمندان

مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای نکته‌ای است که محمدجواد ظریف، خرداد سال 94 درباره آن سخن گفته و اعلام کرده بود که در دولت قبل اجازه مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای صادر و مصاحبه‌هایی هم با آنها از سوی مأموران آژانس انجام شد.

او در گفت‌وگو با سایت «خانه ملت» در روزی که به پارلمان رفته بود، به مخالفت مقام‌ معظم ‌رهبری با خواسته کشورهای غربی مبنی‌بر مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای کشور اشاره کرده و گفته بود: «به‌‌طور حتم، رویکرد همه ارکان نظام پیروی از دستورات رهبر معظم‌ انقلاب است. موضوع مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای، ارتباطی به اصل مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه 1+5 ندارد و این یک مسئله کناری و فرعی بوده و حدود 10 سال است که کشور برای حل این ادعاها و بهانه‌ها اقداماتی انجام داده است.

در این زمینه روش‌هایی برای رفع ابهامات صورت گرفت و حتی در دولت سابق مصاحبه‌هایی با دانشمندان هسته‌ای کشورمان از‌سوی مأموران آژانس انجام شد. در آن دوران با افراد مختلف در ایران مصاحبه شد و حتی آنها از مراکز و اماکن مربوطه بازدید کردند؛ اما هیچ ابهامی پیدا نشد که این موضوع نشان‌دهنده بهانه‌جویی غربی‌هاست».

ظریف درباره ادعاهای آمریکایی‌ها مبنی‌بر اینکه دولت روحانی با مصاحبه تعدادی از دانشمندان هسته‌ای کشورمان موافقت کرده، گفته بود: «آنها هرچه می‌خواهند بگویند؛ زیرا مقامات این کشورها در سال‌های گذشته انواع صحبت‌ها و مطالب را مطرح کردند؛ اما قطعا تیم مذاکره‌کننده، نظر رهبر معظم ‌انقلاب را در تمام موارد مذاکرات هسته‌ای عینا اطاعت می‌کند».

هرچند دفتر محمود احمدی‌نژاد گفته‌های ظریف درباره مصاحبه مأموران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با دانشمندان هسته‌ای ایران را تکذیب کرد، اما همان روز رسول سنایی‌راد، مسئول اداره سیاسی سپاه، در گفت‌وگو با «شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا» درباره مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای، گفته بود: «شهادت دانشمندان هسته‌ای ما ناشی از همین مصاحبه‌هایی بود که در قالب پادمان‌ها گرفته شد و بعدها اطلاعات این دانشمندان در اختیار گروه‌های تروریستی قرار گرفت و به شهادت تعدادی از دانشمندان هسته‌ای ما منتهی شد». مسعود علیمحمدی، مجید شهریاری، مصطفی احمدی‌روشن و داریوش رضایی‌نژاد جزء دانشمندان هسته‌ای ایران بودند که در فاصله سال‌های 88 تا 90 ترور شدند.

صحبت‌های ظریف حکایت از این داشت که مصاحبه‌های انجام‌شده با دانشمندان هسته‌ای ایران در زمان دولت محمود احمدی‌نژاد و دوره مدیریت علی لاریجانی و سعید جلیلی بر مذاکرات هسته‌ای بوده است. حتی برخی مقامات سازمان انرژی اتمی در آن ‌زمان نسبت به وقوع ترور اعضای خانواده هسته‌‌ای ایران و ارتباط آن با مصاحبه‌ها هشدار داده‌ بودند.

سابقه مصاحبه‌ها

روزنامه «شرق» در خرداد سال 94، در گزارشی به موضوع مصاحبه‌ها پرداخته و نوشته بود: پیگیری نامه‌های رد‌وبدل‌شده در آن زمان نشان می‌دهد اجازه مصاحبه‌ در فاصله بین سال‌های 2005 تا 2007 داده شده است. آبان 86 در گزارش مدیرکل وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بارها بر لزوم دستیابی به مکان‌ها و مصاحبه با افراد تأکید شده و حتی این مصاحبه‌ها اعضای شبکه تأمین مواد اولیه را هم شامل می‌شد.

همچنین تصریح شده «15 سپتامبر 2007 آژانس به‌صورت کتبی سؤالات را به‌صورت مکتوب در زمینه معدن گچین و درخواست دسترسی به اسناد، افراد و تجهیزات مربوطه به ایران ارائه کرد... . مطابق برنامه کار، ایران باید پاسخ به سؤالات و دسترسی‌ها را در چند هفته بدهد». همچنین در نتیجه‌گیری این گزارش آمده است: «ایران دسترسی کافی به افراد را فراهم کرده، به‌موقع، به سؤالات پاسخ داده و به ارائه توضیحات درباره موضوعات مطرح‌شده در چارچوب برنامه اقدام، شتاب بخشیده است».

اسفند 86 نیز بار دیگر آژانس در گزارش خود اذعان می‌کند: «ایران همچنین به سؤالات طراحی‌شده در مدالیته پاسخ داده است، به استثنای مطالعات نسبت‌داده‌شده، همچنین دسترسی آژانس به افراد درخواست‌شده را فراهم کرده است. گرچه دسترسی مستقیم برای افرادی که مرتبط با مطالعات ادعایی بود‌ه‌اند، فراهم نشده و پاسخ‌ها از سوی آنها به‌صورت مکتوب در اختیار آژانس قرار گرفته است».

21 بهمن 86 علی لاریجانی، مذاکره‌کننده ارشد وقت، به ایسنا گفته بود: «همکاری ایران برای اجازه مصاحبه بازرسان با برخی اشخاص، با چارچوب‌های پروتکل الحاقی شباهت دارد»

 او که به‌عنوان دبیر شورای‌ عالی امنیت ملی، طرحی با عنوان مدالیته را در جریان مذاکرات دنبال می‌کرد، توضیح داده بود که «در داخل پروتکل الحاقی تعریف شده است که هر وقت بازرسان آژانس اراده کنند، با هرکسی که بخواهند، می‌توانند مصاحبه کنند؛ اما من اینجا چنین اجازه‌ای را در مدالیته نمی‌دهم، بلکه برای حل آن مسئله از آنها توضیح می‌خواهم و بعد از بررسی و در صورت تمایل اجازه می‌دهم؛ بنابراین تنها همکاری‌های ایران در اجازه مصاحبه بازرسان آژانس با برخی اشخاص در چارچوب مدالیته با چارچوب‌های پروتکل الحاقی شباهت دارد».

او افزوده بود: «مسائل گذشته حل شده و مسائل حال در حال اتمام است و درواقع فرش قرمز نق‌زدن آنها (غرب) از زیر پایشان کشیده شده است. در مقابل چه ‌چیزی به آنها دادیم؟ چند تا دسترسی، مصاحبه با چند ‌نفر و ارائه اطلاعات و از مسئله عبور کردیم؛ اما تعهد حقوقی (در چارچوب پروتکل الحاقی) نداشتیم». 16 آبان 88 که سعید جلیلی ریاست تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای را برعهده داشت و دو هفته بعد از بازرسی بازرسان آژانس از تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم فردو، محمد البرادعی، مدیرکل وقت آژانس، در گزارشی نوشت: «مأموریت و هدف بازرسان، مقایسه نقشه‌های فنی ارائه‌شده از‌سوی ایران با تأسیسات ساخته‌شده، مصاحبه با دانشمندان و کارکنان تأسیسات و نمونه‌‌برداری از خاک برای مقایسه‌کردن آن با فعالیت‌های غنی‌سازی برای تولید بمب هسته‌ای بوده است».

12 آذر 89 نیز علی‌اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در سخنرانی خود در شورای حکام با انتقاد از عملکرد آژانس در افشای اطلاعات دانشمندان هسته‌ای ایران گفته بود: «آژانس با انتشار اسامی دانشمندان و متخصصان ایرانی، آنان را در معرض ترور گروه‌های تروریستی و نیز سرویس‌های جاسوسی رژیم اسرائیل و آمریکا قرار داده است. اسامی دانشمندان و متخصصان ایرانی که در بازرسی‌ها و مصاحبه‌ها، همکاری متعهدانه‌ای با آژانس داشته‌اند، از مجرای آژانس به بیرون درز کرده و در فهرست غیرقانونی تحریم اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان‌ ملل قرار گرفته است». 21 دی 90 نیز سعید جلیلی، دبیر وقت شورای امنیت ملی، گفته بود که «آژانس نباید اسامی دست‌اندرکاران برنامه هسته‌ای ایران را فاش می‌کرد».