سخن بگوییم تا جامعه‌مان نمیرد

به گزارش جماران، مصطفی مهرآیین، جامعه شناس در کانال تلگرامی خود درباره وضعیت امروز جامعه‌مان و راه‌حل آن نوشته که مشروح آن در ادامه می‌آید:

۱.یکی از گزاره‌های متداول امروزی در خصوص وضعیت جامعه فعلی ایران آن است که مردم خشمگین‌اند. گاه این جمله وجه دیگری نیز می‌یابد و به این صورت طرح می‌شود که مردم خشمگین و بی‌حوصله و ساکتند. مردم خشمگین و منفعل سر در خود فرو برده‌اند و نهایت فعالیت سیاسی و اجتماعی‌شان پناه بردن به شبکه‌های اجتماعی است و به جای گفتگو کردن تنها و سرگردان در تلویزیون‌هایی که در دست دارند به تماشای منفعل جهان تصویری(و نه جهان واقعی) می‌پردازند.

۲.این شیوه زندگی دو آفت بزرگ دارد: اول کشتن دنیای درون فرد و دوم از بین بردن امر سیاسی و اجتماعی. خشم بنا به آنچه در دانش روانشناسی گفته می‌شود درد و رنجی است که فرد به دلیل خطای دیگری بر خود تحمیل می‌کند. به فرض که حاکمان سیاسی این جامعه خطا می‌کنند، فرضی که کاملا واقعی است و باز بپذیریم که این خطاها زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده و آن را تبدیل به یک زندگی پر از بحران ساخته است. راه حل این واقعیت خشم فردی و در خود فرو رفتن و انفعال نیست که به زبان نیچه بزرگترین آفت برای یک انسان خسته آن است که دچار خشم شود و اندک انرژی باقی مانده را نیز بواسطه خشم از دست بدهد. این شیوه واکنش به مسائل سیاسی و اجتماعی تنها موجب از بین رفتن دنیای درونی فرد و قوی‌تر گشتن فشار خطاهای سیاسی و اجتماعی می‌شود. از سوی دیگر، سکوت جامعه و گریز از سخن گفتن درباره مسائل سیاسی و اجتماعی چه به دلیل بی‌حوصلگی و خشم فردی و چه بنا به این استدلال که سخن گفتن بی‌فایده و حتی خطرناک است، باعث مرگ امر سیاسی و اجتماعی می‌شود.یک اجتماع زنده است تا زمانی که از خود سخن بگوید و از خود و مسائلش قصه و روایت بسازد و روایت‌هایش را جمعی کند.

سکوت و انفعال باعث می‌شود که افراد جامعه روز به روز در مقابل بحران‌های اجتماعی ضعیف‌تر و ناتوان‌تر شوند. ما در سکوت تنها تحلیل وقایع اجتماعی را از دست نمی‌دهیم، بلکه وجود انسان‌هایی که در کنار ما در حال تحمل رنج‌های فراوان هستند را نیز از دست می‌دهیم.اگر این سکوت را در کنار عادی سازی رسانه‌ای و تاثیر رسانه‌ها در خنثی کردن روح و روان ما نسبت به مسائل اجتماعی قرار دهیم آنگاه می‌بینیم که ما همواره از قبل حساسیت خود را نسبت به جامعه و مردم از دست داده‌ایم.جامعه این گونه قادر به انجام هیچ گونه کنش تاریخی نیست و در یک خطای بزرگ تاریخی هم زندگی خود و هم زندگی فرزندانش را از دست خواهد داد. زیستن این گونه فاقد هر گونه حجت تاریخی برای توجیه زیستن آن است.

۳.قدرت زبان را باید باور کرد. توان مداخله یک جامعه در زندگی اجتماعی‌اش لزوما به شکل مداخله درگیرانه خیابانی نیست. می‌توان تنها به واسطه گفتن یک قصه و طرح چند مفهوم به ایجاد گشایش در جامعه پرداخت. توان سخن گفتن یعنی توان یک جامعه برای گشایش‌های متعدد در زندگی خود بواسطه کلمات و نشانه‌ها و مفاهیم. ما در عصر مشروطه، در ملی شدن نفت، در انقلاب ایران، در دوم خرداد و در جنبش سبز این تجربه را زیسته‌ایم که چگونه تنها واژگان و تنها واژگان توانستند زندگی ما را تغییر دهند. 

اگر امروز واژگانی چون عدالتخانه، مجلس قانونگذار، قانون، استقلال، آزادی، توسعه، دموکراسی، حقوق فردی، حق زنان، توسعه سیاسی و.... جزیی از تاریخ ما هستند صرفا به آن دلیل است که روزی ما آن‌ها را به زبان آورده‌ایم. بی‌شک این واژگان و مفاهیم تنها کلماتی معنادار نبوده‌اند؛ آنها جهان ما را بزرگ ساخته‌اند و وجود ما را گسترش داده‌اند. سخن بگوییم تا جامعه‌مان نمیرد.