در روز ۱۲ دی ماه جاری با انتشار بوی نامطلوب در وسعت زیاد شهر تهران گمانه‌زنی‌هایی درباره منشا انتشار این بو صورت گرفت.
به گزارش جماران؛ ایسنا نوشت: دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش لایه‌های زمین با بیان اینکه همزمان با انتشار بوی بد در تهران، این بو در "قم"، "ابهر"، "کرج" و "حوالی آبیک" نیز احساس شده است، گفت: کلیه فرضیه‌هایی که می‌تواند در این زمینه موثر باشند، مورد بررسی قرار گرفت که مطالعات میدانی بر روی ۸ عامل پیشنهادی صورت گرفت که تاثیر آنها در انتشار این بو منتفی شد و در این زمینه تنها یک فرضیه مطرح است که راستی آزمایی در این باره آغاز شده است.
در روز ۱۲ دی ماه جاری با انتشار بوی نامطلوب در وسعت زیاد شهر تهران گمانه‌زنی‌هایی درباره منشا انتشار این بو صورت گرفت که بر اساس مطالعات انجام شده همگی فرضیه‌هایی که در این زمینه انجام شد، منتفی اعلام شده است. فرضیه‌های مورد مطالعه به این شرح است:
دکتر علی بیت‌اللهی با اشاره به برگزاری جلسه‌ای در محل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران در زمینه انتشار بوی نامطلوب در روز ۱۲ دی ماه در تهران با بیان اینکه احتمالا کانون بو، مکانی در حوالی ایستگاه شادآباد (ایستگاه ثبت کیفیت و آلودگی هوا) بوده است، افزود: این موضوع پیشتر در میان گزینه‌های پیش روی ما برای بررسی قرار نداشت، بنابراین با توجه به ضرورت پیگیری جدی موضوع انتشار بوی بد در تهران کارشناسان مجرب محیط زیست تهران به منطقه شادآباد اعزام شدند و ضمن بازدید از منطقه، با ساکنین محلی مصاحبه کردند.
وی اضافه کرد: نتیجه بررسی‌های میدانی نشان داد در کارخانه‌های شیر و مجموعه‌های صنعتی واقع در محدوده "شادآباد" سانحه‌ای که بتواند توجیه‌کننده پخش بوی گسترده در سطح شهر تهران در روز ۱۲ دی ماه باشد، رخ نداده بود. علاوه بر آن بر اساس بررسی‌های میدانی و استعلام از مراکز و نهادهایی که احتمال داده می‌شد، به نوعی مرتبط با مواد و یا آلاینده‌هایی که پتانسیل تولید گازها و بوی بد را داشته باشند، مشخص شد که هیچ‌کدام از نهادهای مورد نظر پخش بوی بد را ناشی از محصولات مرتبط به خود و یا نتیجه فعالیت‌های خود نمی‌دانند و داشتن هرگونه نقش را در این زمینه انکار می‌کنند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یکی از این نهادها را شرکت گاز استان تهران به دلیل احتمال نشت مرکاپتان دانست و ادامه داد: بر طبق اعلام عمومی و نیز حضور مدیر عامل شرکت گاز استان تهران در این جلسه اعلام شد در روز ۱۲ دی ماه بوی مذکور ناشی از نشت و یا سانحه در شبکه گاز نبوده است؛ از این رو این عامل به عنوان کانون و منشاء بوی بد منتفی شد.
وی شرکت آب و فاضلاب استان تهران را به دلیل احتمال شکستگی لوله فاضلاب از دیگر عوامل نام برد و خاطرنشان کرد: این شرکت طبق اعلام رسمی و نیز اعلام نماینده این شرکت در کارگروه مخاطرات زلزله استان تهران، وجود هرگونه سانحه در شبکه فاضلاب را در روز ۱۲ دی ماه رد و احتمال پخش بوی ناشی از فاضلاب را منتفی اعلام کرد.
دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش لایه‌های زمین، مرکز پسماند آرادکوه شهرداری تهران را به دلیل احتمال سوزاندن زباله‌ها و انتشار بوی ناشی از آن، از دیگر عوامل احتمالی موثر در انتشار بوی نامطلوب در روز ۱۲ دی ماه عنوان کرد و یادآور شد: این مرکز بوی ناشی از زباله‌ها، شیرابه‌ها و سوزاندن پسماندها را بطور کلی رد کرد. حضور نماینده این مرکز در این جلسه و اعلام نظر فنی وی نیز مؤید نداشتن نقش مرکز پسماند در پخش بوی بد در تهران است.
بیت‌اللهی اضافه کرد: علاوه بر آن پالایشگاه نفت تهران به دلیل احتمال نشت گازهای گوگردی می‌تواند از دیگر عوامل انتشار این بو باشد که بر طبق اعلام رسمی پالایشگاه و اعلام نماینده این پالایشگاه در جلسه و نیز استعلام‌های بعمل آمده، این پالایشگاه نقشی در پخش بوی بد در تهران نداشته است.
وی فاضلاب قدیمی ساختمان پلاسکو را به دلیل پخش گازهای محبوس فاضلابی از دیگر عوامل ذکر کرد؛ ولی به گفته این محقق طبق مدل‌سازی سازمان هواشناسی و بررسی‌های انجام شده و همزمانی احساس بو در مناطق دور از این ساختمان، عامل گازهای متصاعده از چاه‌های فاضلاب این ساختمان در سطح وسیعی از شهر تهران به عنوان عامل اصلی منتفی است.
بیت‌اللهی، فرضیه آلودگی و وارونگی هوا را به دلیل خصلت تکراری بودن و حالت سانحه‌ای بودن رخداد روز ۱۲ دی ماه منتقی دانست و یادآور شد: در جمع‌بندی مرحله‌ای تا حال حاضر و بر اساس استعلام از اداره کل محیط زیست استان تهران، تاکنون عامل انسان ساختی برای پدیده "پخش بوی بد در تهران" در روز ۱۲ دی ماه سال ۱۳۹۷ شناسایی نشده است. ضمن آنکه استعلام از مراکز ذی‌ربط نیز هیچ گونه دلالتی با موضوعات پدافند غیر عاملی و یا عواملی از این قبیل را با پخش بوی بد در تهران نشان نمی‌دهد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به اثرات گازهای خروجی آتشفشان دماوند در انتشار بوی بد در تهران، خاطر نشان کرد: به دلیل جهت وزش باد در آن روز که از سمت تهران به سمت دماوند بوده است، نقش گازهای گوگردی آتشفشانی در پخش بوی بد در تهران منتفی است.
وی در عین حال خاطر نشان کرد: بر طبق اعلام مراجع رسمی و در پی استعلام و پیگیری‌های به عمل آمده، موضوع پخش بوی بد تنها محدود به گستره تهران نبوده؛ بلکه در شهرهای "قم"، "ابهر"، "کرج" و "حوالی آبیک" نیز احساس شده است.
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه،مسکن و شهرسازی در عین حال تاکید کرد: طبق نظر کارشناسی نماینده‌های نهادهای تخصصی عضو کارگروه مخاطرات زلزله (کارگروه‌های ملی، استانی و شهر تهران) به دلیل نبود هرگونه نشانگرهایی بین "بوی بد تهران" و "عوامل لرزهای"، موضوع ارتباط بوی بد تهران با زلزله و تنش‌های تکتونیکی منتفی است. بر این اساس در این جلسه به جمع‌بندی مشخصی در زمینه عامل پخش بوی بد در تهران نرسیدیم؛ اما این موضوع به معنی خاتمه یافتن موضوع "بوی بد تهران" نیست.
بیت‌اللهی با تاکید بر اینکه از نظر من به عنوان نظر کارشناسی شخصی و نه سازمانی، فرضیه "تاثیر تجمع تنش‌های تکتونیکی در پخش گازهای متصاعده در تهران" را به عنوان یک فرضیه محتمل قلمداد می‌کنم، ادامه داد: برای این منظور گروه تخصصی در این زمینه تشکیل شده و راستی‌آزمایی تمامی ادعاها، انکارها و اعلامیه‌ها را شروع کرده‌ایم و امیدواریم که عامل انسان ساخت منشاء بوی بد در تهران در روز ۱۲ دی ماه در ساعات بعد از ظهر آن روز بوده باشد، ولی با توجه به دریافت‌های شخصی حاصل از اطلاعات، مذاکرات و ماهیت پدیده، فرضیه "نقش عوامل لرزهای" در پخش بوی بد در تهران را فرضیه محتملی می‌داند.
بیت‌اللهی با بیان اینکه مقالات و گزارشات متعددی در زمینه انتشار بوی شبیه گازهای سولفور دی اکساید قبل از رخداد زلزله وجود دارد، ادامه داد: به عنوان مثال در کتاب "تاریخ زمین‌لرزه‌های ایران"، نوشته امبرسیز و ملویل و ترجمه ابوالحسن رده آمده "مورد زمین لرزه ۱۸۶۸ میلادی در حصار گلی در دریاچه نمک از این نظر جالب است که قدیمی‌ترین کوشش شناخته شده برای پیوند دادن رفتار بی هنجار جانوران پیش از یک زمین‌لرزه با خود پدیده زمین‌لرزه و نیز با اثرات آن روی مخابرات تلگرافی است. یک دانشمند ایرانی که نامش دانسته نیست، در روزنامه دولتی ۷/۶/۱۲۸۵ ق. می‌گوید: در ۱۰ جمادی الاول در همه جا مخابرات به وسیله خطوط تلگراف دستخوش دشواری بسیار و دریافت ضعیف شد که از آن می‌توان این نتیجه را گرفت که هنگامی که زمین لرزهای نزدیک به روی دادن باشد، روز پیش از آن شدت الکتریسیته در زمین بیشتر می‌شود و در نتیجه مخابرات تلگرافی را دشوار می‌سازد. در شب مورد بحث، پیش از جنبیدن زمین و نزدیک به رویداد زمین‌لرزه، جانوران و پرندگان ناله و فریاد می‌کردند و بیشتر مردم بوی زننده‌ای مانند بوی گوگرد حس می‌کردند که سبب دست دادن احساس تهوع می‌ش . و از آنجا که حس بویایی جانوران حساس‌تر از آدمیان است، ممکن است همین بو دلیل سر و صداهایی که جانوران می‌کردند، بوده باشد. سبب آن است که بخاراتی در درون کره زمین محصور هستند، در نتیجه رویداد یک زمین‌لرزه از ترک‌ها و شکاف‌های زمین به بیرون راه می‌یابند."
بیت‌اللهی اضافه کرد: ولی باید بدانیم توابع ژئوفیزیکی توابع چند جوابی هستند و صرف مشاهده یک پدیده و یا صرف عدم مشاهده یک پدیده مرتبط با پدیده‌های فیزیک زمین، دال بر ایجاد رابطه و یا نفی رابطه علت و معلولی بین آن پدیده ژئوفیزیکی مانند زلزله و نشانگرهای مرتبط با آن نمی‌شود و لازم است تا با تجمیع اطلاعات، سعی در ایجاد رابطه بین پدیده و آثار و نشانگرهای آن کرد. به عنوان مثال نبود رخداد خردلرزه‌ها دال بر نبود بی‌هنجاری لرزهای در لایه‌های زمین نیست، همچنین که احساس بوی نامطبوع نیز دال بر رخداد قطعی زلزله در یک گستره نخواهد بود. نباید یک فرضیه و یا فرض یک احتمال، نفی کننده کار بر روی فرضیه و موارد محتمل دیگر باشد.
