حجت الاسلام و المسلمین فیرحی از اساتید حوزه و دانشگاه در نشستی علمی به بیان چگونگی به زوال کشیدن مشروعیت یک حکومت پرداخت و گفت گاهی بحران مشروعیت به زوال مشروعیت منجر می شود.
به گزارش خبرنگار جماران در قم، حجت الاسلام والمسلمین داوود فیرحی، پنجشنبه 8آذر97 در نشست علمی با عنوان «چرایی عدم مشروعیت حکومت ها» که در محل سالن اجتماعات مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی(ره) قم برگزار شد، اظهار داشت: نظریه ای در تاریخ فقه وجود دارد که حکومت ها نامشروع هستند مگر این که خلاف آن ثابت شود؛ اما بهتر است روی این موضوع بحث شود که چطور بحران مشروعیت، تبدیل به زوال مشروعیت می شود.
وی با بیان این که زوال مشروعیت در دو جا رخ می دهد، گفت: یکی این که مشروعیت حکمران زوال پیدا کند اما خود حکومت همچنان مورد توجه جامعه است؛ مثلا در سنت خلافت، اصل خلافت همچنان مورد اعتبار است و آن چه اعتبارش از دست می رفت، خود خلیفه بود؛ این دو موضوع را باید از هم تفکیک کرد.
این استاد حوزه و دانشگاه، خاطرنشان کرد: شکل دیگر زوال مشروعیت به این صورت است که در نظام مبتنی بر قانون هم ممکن است، مشروعیت حکومت از دست برود؛ یعنی با وجود از دست رفتن مشروعیت حکومت، اما مردم حساس می کنند هنوز می توانند با قانون فعلی جامعه شان، به راه خود ادامه دهند؛ یعنی اشکال از قانون نیست.
وی گفت: در دو مسئله گفته شده، به لحاظ عقلی و تحلیلی فاصله وجود دارد، چه آن که در مسئله اول، بین نهاد حکومت و شخص حاکم تفکیک قائل می شویم و می گوییم کلیت حکومت خوب است و فقط حاکم مشروعیت خود را از دست داده است اما در مسئله دوم، حرف از عدم مشروعیت کلیت حکومت است اما در این مسئله هم قانون اساسی آن جامعه همچنان مورد قبول است و فقط حکومت مشروعیت خود را از دست داده است.
حجت الاسلام و المسلمین فیرحی اضافه کرد: در مسئله اول اگرچه بین حکومت و حاکم تمایز قائل شده ایم، اما همیشه این گونه نیست و گاهی هر عیب و هنر حاکم، بر سر کلیت حکومت می ریزد و جامعه را به این نتیجه می رساند که حکومت باید به صورت کلی تغییر کند.
وی در ادامه سخنان خود با بیان این که در سنت فقاهتی مسلمانان، می گفتند که حاکم بعد از کسب مشروعیت برای حکمرانی، به دو علت ممکن است نامشروع شود، گفت: گاهی یک حاکم بعد از قرار گرفتن در جایگاه حکمرانی، شرایط قبلی که موجب رسیدنش به این جایگاه شده را از دست می دهد و مثلا از طریق عدالت به طریق ظلم می رود و در این صورت مشروعیت خود را از دست می دهد و گاهی هم کشف می شود که اوصاف لازم برای یک حاکم را از ابتدا هم نداشته و به اشتباه در این جایگاه قرار گرفته است؛ در این صورت هم مشروعیت او از بین می رود.
این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: گروهی بر این عقیده هستند که زوال مشروعیت یک حاکم را می شود تشخیص داد و البته این تشخیص یا از طریق عقلا و نخبگان جامعه و یا از طریقه ارجاع به رضایت عامه، امکان پذیر است؛ یعنی رضایت عامه، نه فقط در تأسیس حکومت و یا شروع حکمرانی یک حاکم، بلکه در ادامه هم مهم است.
وی یادآور شد: در زمانی که یک حکومت جائر شد، مقاومت جایز می شود و اصلا حقی بعنوان مقاومت خود را نشان می دهد.
حجت الاسلام و المسلمین فیرحی در ادامه با بیان این که حکومت یک امانت است اما باید بررسی کنیم که این امانت از چه کسی به چه کسی است، گفت: یک بحث این است که این امانت، یک امانت مالکانه است و مالکان آن هم زنده هستند.
وی اضافه کرد: در بحث امانت بودن حکومت، بخش کوچک آن امانات شرعیه است، اما بخش بیشتر آن، امانات مردم است؛ مثلا در همین دولت جمهوری اسلامی، از 20 وزیر یک دولت، حداکثر 4 مورد می تواند در امتداد سنت و امانات شرعیه تعریف شود که حالا برخی معتقدند وزیر خارجه، وزیر کشور، وزیر دفاع و وزیر اطلاعات از این دسته هستند اما از این 4 مورد که بگذریم، بقیه امانات مالکانه است؛ یعنی امانات مردم است و دولت و حکومت، حتی اگر مشروعیت لازم را هم داشته باشد، اما با نظر مردم عمل نکند، به حیطه ظلم وارد شده است.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: مرجع تشخیص هم در این مسئله مردم هستند و راه دیگری نیست.
