اروپا به تلاشش برای ایجاد ساز و کار ویژه مالی سرعت داد

به گزارش جماران، فدریکا موگرینی، رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه بعد از اعلام بازگشت تمامی تحریم‌های آمریکا علیه ایران در بیانیه مشترکی که با وزیران خارجه و دارایی فرانسه، بریتانیا و آلمان منتشر شد، اعلام کرد: اتحادیه اروپا تلاش‌های خود برای ایجاد ساز و کار مالی جدید با ایران را در هفته‌های اخیر تشدید کرده است.

در این بیانیه آمده است که اتحادیه اروپا "اراده جمعی خلل ناپذیری" برای تکمیل ساز و کار مالی دارد و در این‌باره با چین و روسیه نیز همکاری دارد.

همچنین موگرینی و وزرای خارجه اروپایی روز جمعه در تماس تلفنی با ظریف با تاکید چندباره بر تعهد خود به برجام و تلاش برای حفظ کانال‌های مالی با ایران و تداوم صادرات نفت و گاز کشورمان، بر اهمیت تعهد وزرای دارایی علاوه بر وزرای خارجه سه کشور اروپایی و سایر اعضا برای اجرایی کردن سازوکار ویژه مالی اروپا تاکید نموده و اعلام کردند این سازوکار ظرف روزهای آتی رسما ثبت و آغاز به کار خواهد کرد.

با وجود این‌که دونالد ترامپ تلاش بسیار کرد تا بازگشت تحریم‌ها تاثیراتی به مراتب بیشتر و شدیدتر از گذشته بر ایران داشته باشد و حتی در این مسیر از تحریم‌ کالاها و خدمات بشردوستانه نیز دریغ نکرد، اما در نهایت نتوانست از قوانین و تعاملات بین‌المللی و نیز دو جانبه با کشورهای مختلف به ویژه کشورهای خریدار نفت و انرژی از ایران عبور کند.

مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا روز جمعه اعلام کرد: برای 8 کشور معافیت از تحریم‌های نفتی ایران به صورت موقت در نظر گرفته شده است.

هر چند این مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا به نام این کشورها اشاره نکرد، اما بر اساس گزارش رسانه‌های آمریکایی نام کشورهای چین، ژاپن، کره جنوبی، هند، عراق و ترکیه در این لیست دیده می‌شود.

گفته می‌شود کشورهای اروپایی خریدار نفت ایران به معاملات خود با ایران در این حوزه تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا پایان داده‌اند اما هم‌زمان شنیده می‌شود که با راه‌اندازی ساز و کار ویژه مالی میان ایران و اروپا، برخی کشورها و شرکت‌های نفتی برای خرید نفت ایران اقدام خواهند کرد که در ماه‌های پیش رو تا پایان سال جاری می‌توان شاهد آن بود. مسیر ویژه مالی امکان تعامل میان ایران و کشورهای اروپایی با استفاده از ارز اروپایی بدون درگیر شدن با مکانیسم مالی آمریکا (دلار) را فراهم می‌کند و کشورها و شرکت‌ها ضمن حمایت سیاسی و همه جانبه دولت‌هایشان می‌توانند به راحتی از این کانال، بدون این‌که نگران تحریم‌ آمریکا باشند، استفاده کنند.

همین مساله موجب شده تا مقامات آمریکایی به شدت نگران بی‌تاثیر کردن بازگشت تحریم‌ها با راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی از سوی اروپایی‌ها باشند از این رو افزایش برخی تحریم‌ها علاوه بر بازگشت تحریم‌های قبلی نیز حکایت از همین نگرانی دارد تا شاید تحریم‌ افراد و شرکت‌های جدید به بهانه‌های حقوق بشری و مبارزه با تروریسم مانعی بر سر راه ایران و اروپا و کشورهای دیگر باشد که تمایل به حفظ برجام بدون حضور آمریکا دارند.

مقامات آمریکایی برای اروپایی‌ها خط و نشان کشیده‌اند که اگر کشورهای اروپایی از طریق کانال مالی مبادله‌ای با طرف‌های ایرانی انجام دهند، خزانه‌داری آمریکا از تمامی اختیارات خود برای مقابله با آنها استفاده خواهد کرد، اما به نظر می‌آید امکانات و توان این کشور در این سطح نیست مگر آنکه بخواهد به تهدید شخصی و فردی افراد و مقامات شرکت‌ها و سازمان های مختلف روی آورد.

وزیر خزانه‌داری آمریکا روز جمعه اعلام کرد: "۳۰۰ مورد از تحریم‌هایی که اعمال خواهد شد، جدید هستند و ۴۰۰ مورد دیگر نفرات و شرکت‌هایی را در بر می‌گیرد که تحریم‌ها علیه آنها ذیل برجام رفع شده بود و مجددا به فهرست تحریم‌ها باز می‌گردند." بنا بر این می‌توان گفت، تحریم‌های آمریکا علیه ایران صرفا تحریم علیه یک کشور نیست بلکه تحریم شرکت‌ها و دولت‌های زیادی در دنیا است که مستقیم با یک یا چند واسطه با ایران در ارتباط هستند، یا نفع تجاری و اقتصادی‌شان ایجاب می‌کند از مسیر ایران تردد مالی و کالا داشته باشند.

برخی کارشناسان بر این نظرند که آمریکا تلاش دارد از تشدید تحریم‌ها و در این مرحله بازگشت تحریم‌های بانکی و نفتی ضربه مهلکی به ساختار سیاسی و اقتصادی ایران وارد کند و انگیزه اصلی آن "تغییر رژیم جمهوری اسلامی" است هدفی که آمریکا از حدود چهار دهه پیش برای تحقق آن تلاش کرده و همواره در آن ناکام بوده است. این ناکامی تا حدی است که حتی وزارت خارجه روسیه نیز آن را به آمریکایی‌ها گوشزد می‌کند.

وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ خود در واکنش به بازگشت تحریم‌های نفتی و بانکی علیه ایران از سوی آمریکا ضمن محکوم کردن این اقدام، اعلام کرد: اگر واشنگتن، همانطور که اعلام کرده است، واقعا به مذاکره با تهران مشتاق است، باید در سیاست فشار تحریم‌ها که هدفش کاهش پتانسیل دفاعی و اقتصادی ایران و همچنین سست کردن اوضاع سیاسی داخلی (این کشور) است، به سرعت تجدید نظر شود. سال‌ها تجربه نشان داده است که جلب امتیاز از ایران با استفاده از روش‌هایی که فشار در آن دخیل است، امکان‌پذیر نیست.

این وزارت‌خانه هم‌چنین در ادامه تاکید کرد که با وجود رفتارهای مخرب واشنگتن، همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی خود با تهران را حفظ خواهد کرد و این تحریم‌ها را ضربه بزرگی به پیمان "منع گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای" می‌داند.

ترامپ به دنبال آن بود که با خروج از برجام، این توافق از هم پاشیده شود اما حمایت گسترده و همه جانبه کشورهای اروپایی به همراه چین و روسیه و نیز جامعه بین‌الملل موجب شد تا او علاوه بر بازگشت تحریم‌ها اقدامات و فشارهای سخت سیاسی و اقتصادی را برخلاف اصول و قوانین بین‌المللی به کشورها و مجامع بین المللی و پیمان‌های مختلف وارد کند تا جایی که هم‌پیمانان منطقه‌ای او یعنی عربستان و رژیم صهیونیستی از هیچ تلاشی علیه ایران در شش ماه گذشته فروگذار نبودند. عربستان در حوزه یمن، سوریه و عراق و اسراییل در رابطه با اتهام زنی به ایران در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای. اما هیچ یک از تیرهای آنها به هدف ننشست.

آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به عنوان مهم‌ترین و تنها دیده‌بان هسته‌ای در دنیا تا کنون در 12 گزارش اجرای تعهدات برجامی ایران را تایید کرده است که این مساله مورد توجه خاص و اعتبار بخش دیدگاه و نظرات کشورهای مختلف در حمایت از برجام است، درحالی که آمریکا به راحتی این مساله را نادیده گرفت.

از آنجایی که آمریکا نتوانست از مسیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، سندسازی اسراییل در سازمان ملل، کارشکنی‌ برخی کشورهای منطقه‌ای و همراه‌ کردن کشورهای اروپایی با خود در خروج از برجام، ایران را درگیر در سناریوهای ساختگی کند چاره‌ای ندید جز تمرکز بر تحریم‌های گذشته و احیای آنها.

از ابتدا مشخص بود که بازگشت تحریم‌ها هم نمی‌تواند آمریکا را به خواستش نزدیک کند، بنا بر این سعی کرد تا تاثیر این تحریم‌ها را با اعمال فشار به کشورهای مختلف برای قطع همکاری با ایران افزایش دهد اما در حالی که آمریکا مشغول رایزنی خانه به خانه و نفر به نفر در کشورهای مختلف برای اعمال فشار بیشتر به ایران بود، گروه دیگری از کشورها با هدف مقابله با اقدامات یک‌جانبه آمریکا دست به کار شدند. هر چند ابتدا دور از ذهن، نشدنی و کم تاثیر به نظر می‌آمد اما با گذشت زمان و ترسیم نقشه راه مشخص شد که این اقدام، آمریکایی‌ها را بسیار نگران کرده است و می‌تواند در بخش‌های مهم و حیاتی یعنی نفت و بانک، همان‌ بخش‌هایی که آمریکا امیدوار است با اعمال فشار ایران را به خاک بنشاند راه‌گشا باشد و فضای قانونی و غیرقابل پیگردی را برای ایران و کشورها و شرکت‌های مختلف ایجاد کند.

با راه‌اندازی ساز و کار ویژه مالی اتحادیه اروپا در روزهای آینده، میزان توان و ظرفیت هماوردی آن با تحریم‌های آمریکا بیش از پیش خود را نشان خواهد شد. اگر ایران بتواند در چارچوب ساز و کار اروپایی نفت خود را به کشورها و شرکت‌های اروپایی ولو کوچک بفروش برساند و درآمد حاصل از آن را در همین چارچوب دریافت کند در عمل آمریکا در اعمال شدیدترین نوع تحریم‌ها (نفت و بانک) شکست خورده است.

به علاوه این‌که مقاومت ایران و کشورهای 1+4 در مقابل یک‌جانبه‌گرایی آمریکا در خروج از برجام مسیر آینده را برای مقابله با سلطه مالی، پولی و سیاسی به ویژه تحریم‌های این کشور علیه هر یک از کشورهای روسیه، چین، آلمان و غیره روشن خواهد کرد.

چنانچه ساز و کار ویژه مالی همان‌طور که پیش‌بینی شده بتواند اجرا شود، برجام و مواجهه کشورهای اروپایی با آمریکا می‌تواند به نقطه عطفی در تاریخ روابط بین‌الملل و مواجهه یک‌جانبه‌گرایی با چندجانبه‌گرایی تبدیل شود.

ماندن ایران در برجام و مذاکرات برای حفظ آن در شش ماه گذشته و باز نگه‌ داشتن پنجره دیپلماسی در صورت اجرای مثبت ساز و کار ویژه مالی، فرصت‌های بی‌شماری را به لحاظ سیاسی و امنیتی و اقتصادی در آینده ایجاد خواهد کرد. برجام با آمریکا، به نقش و نفوذ ایران در منطقه از سوی کشورهای مختلف رسمیت بخشید اما حفظ برجام بدون حضور آمریکا در صورت تحقق منافع اقتصادی آن، این نقش را تثبیت و ماندگار خواهد کرد.