قلاویزان نامی اشنا همراه با خون و حماسه برای رزمندگان دوران دفاع مقدس کشور است این منطقه مرتفع مشهور به مشهد شهدای گرانقدر، محل حماسی ترین عملیات های دوران دفاع مقدس و شاخص ترین عروج گاه های اوردگاه های حماسی والفجر ۳ و کربلای ۱ است و افتتاح این طرح در حد فاصل بزرگراه مرز مهران تا نقطه یادمانی ایثار واقع در ارتفاعات قلاویزان یادهای گرامی بسیاری از خیل ایمانیان را در ذهن ها برانگیخت.
قلاویزان در جنوب غربی شهر مهران ، منطقه ای ناهموار و شبه کوهستانی است که پس از کوه " چکه موسی" ، با طول تقریبی ۲۲ کیلومتر در امتداد یال های دامنه غربی کبیرکوه از سمت شرق به غرب واقع شده است .
اهمیت این ارتفاعات که به نوعی نزدیک ترین اوردگاه دفاع مقدس به بغداد محسوب می شد به گونه‌ای است که در ان مقطع گفته می شد مهران متعلق به کسی است که قلاویزان را در اختیار داشته باشد همانطور که تسلط بر بلندای ان تهدید جدی نظامی برای نقاط مرکزی عراق محسوب می شد بر این مبنا نیروهای عراقی در آغاز جنگ تحمیلی،این ارتفاعات را اشغال و با ایجاد میادین مین، سنگرهای فراوان، کانال‌ها و بشکه‌های انفجاری، مواضع خود را مستحکم کردند .
بلندترین نقطه قلاویزان قله ۲۶۵ در خاک ایران قرار دارد ، در خاک عراق نیز قله ۲۲۳ در نزدیکی فرو رفتگی خط مرزی جنوب مهران ( شیار میگ سوخته ) واقع است سایر بلندی های مهم قلاویزان تپه های ۲۵۴ ، ۲۴۴ ، ۲۴۹ ، ۲۲۵ و ۱۷۵ به صورت نواری هلالی شکل از جنوب شرق تا جنوب غرب مهران گسترش یافته اند .
این منطقه با وجود پستی و بلندی های تپه ماهوری شکل ، از موقعیت مهم نظامی برخوردار می باشد به طوری که با استقرار بر روی بلندی های اصلی آن ، کیلومترها دشت ، آبادی و شهرهای پیرامونی مانند مهران ، زرباطیه و بدره عراق در سیطره دید قرار می گیرد .
متاثر از موقعیت راهبرد قلاویزان در ابتدای جنگ تحمیلی، دشمن بعثی این کوهستان خشک را اشغال کرد و با ایجاد میادین مین، سنگرهای فراوان، کانال‌ها و بشکه‌های انفجاری، مواضع خود را در آخرین سطح ممکن مستحکم کرد
ارتش عراق برای تامین امنیت یگان های خود و پدافند مطمئن ، حجم وسیعی از موانع مصنوعی شامل میادین مین متنوع ، سیم های خاردار در اشکال مختلف ، کانال های ضد نفر و ضد تانک و سنگرهای کمین ایجاد کرده بود.
این حجم موانع در محور قلاویزان عمق و گستردگی بیشتری داشت به طوری که در محور مهران – بهرام آباد و رودخانه کنجان چم حداکثر عمق موانع ۳۷۰ متر بود اما در محور قلاویزان عمق موانع به بیش از ۶۰۰ متر می رسید.
همه این موانع در حالی است که ناظرانی چون زیارت کنندگان سالهای اخیر یادمان قلاویزان اذعان دارند شیب تیز و تند کوهستان گرم و خشک و مرتفع قلاویزان به نحوی است که حتی بدون وجود موانع چند لایه مهندسی نظامی و بدون فرض اتشباری بی وقفه ارتش بعث، صعود بر بلندای برخی از ارتفاعات قلاویزان صعب و دشوارو درمواردی ناممکن به نظر می رسد.
که البته دوران دفاع مقدس مقطع انجام نا ممکن ها توسط نوجوانان و جوانانی بود که در کوره اتش و کوران ایثار یا اسمانی شدند تا ستارگانی باشند که در شبانگاه فتنه راه انقلاب را به روشنی به رهروان بنمایانند و ماندند و اموختند و اکنون زبدگانی شده اند که بی مهابا نظام سلطه را به مصاف می خوانند.
++نبرد والفجر ۳
اهداف پیش بینی شده برای عملیات والفجر ۳ به قرار زیر بود : ایجاد بستر مناسب برای طراحی نبردی بزرگ از طریق گرفتن جناح از دشمن ، تحمیل خطوط پدافندی گسترده به دشمن با استقرار نیروهای خودی بر ارتفاعات ، کاهش تمرکز پدافندی و نیرویی دشمن در منطقه جنوب شرقی عراق ، انهدام نیرویی و تجهیزات دشمن ، تامین محور ارتباطی ایلام – مهران – دهلران و خارج کردن شهر مهران از زیر دید و تیر دشمن و آزادسازی روستاهای اطراف آن
میدان نبرد والفجر ۳ از شمال به ارتفاعات کولگ و از جنوب به ارتفاعات قلاویزان محدود می شد که علاوه بر شهر مهران ، روستاهای اطراف و پاسگاههای مرزی ، رودخانه های کنجان چم و گاوی ، دشت مهران ، تپه های کله قندی ، ۳۴۳ و غلامی را در بر می گرفت.
دشمن در زمان اشغال مهران با ایجاد میادین مین ، سیم خاردار و کانال در دامنه شمالی ارتفاعات قلاویزان شرایط سختی را در نفوذ به مواضع خود به وجود آورده بود .
در عملیات والفجر ۳ محدوده عملیات در محور قرارگاه فتح ۲ قرار داشت و نیروهای لشکر ۴۱ ثارالله (ع) برای نفوذ به مواضع دشمن و دستیابی به قلاویزان تلاش گسترده ای انجام دادند ، اما به دلیل عمق و پیچیدگی موانع ، این امکان فراهم نشد و پیکر مطهر بسیاری از شهدا تا زمان عملیات کربلای ۱ در این محور باقی ماند و هم اکنون بقایای موانع دشمن در این منطقه همه ساله مورد بازدید زایران آثار دفاع مقدس قرار می گیرد .
عملیات کربلای ۱
پس از عبور موفق رزمندگان اسلام از اروند رود و تصرف شهر بندری فاو ، ابتکار عمل و برتری نظامی ایران آشکار گشت ارتش عراق برای مقابله با این وضعیت ، اقدام به اجرای سلسله تک های موضعی در سراسر جبهه ها نمود که آن را دفاع فعال می نامید.
وضعیت نامساعد خطوط پدافندی ایران در مهران و موقعیت برتر عراق با استقرار بر روی قلاویزان سبب شد تا دشمن با استفاده از غفلت یگان های پدافند کننده خودی ، شهر مرزی مهران را در روزهای پایانی اردیبهشت سال ۱۳۶۵ اشغال کند و.پس از اشغال مهران، ارتش عراق خود را برای تک در مناطق دیگر آماده می کرد و احتمال می رفت سومار و قصرشیرین نیز توسط دشمن سقوط کند.
در این شرایط نبرد کربلای ۱ با هدف آزاد سازی شهر مهران و دستیابی به مرز در قلاویزان به منظور خنثی نمودن تلاش های دشمن طراحی و اجرا شد.
**موقعیت جغرافیایی عملیات کربلای ۱
میدان نبرد کربلای ۱ از همان ویژگی های طبیعی میدان نبرد والفجر ۳ برخوردار بود با این تفاوت که دامنه گسترش دشمن از شمال تا تپه های نمه کلان بو کوچک و رضا آباد و از جنوب تا شیارهای شرقی مهران می رسید.
علاوه بر این دشمن با توسعه موانع در دشت، عمق و گستردگی آن را در منطقه اشغالی افزوده بود به طوری که با تخریب مناطق مسکونی و تجاری شهر مهران ، موانع و مواضع جدیدی شامل خاکریزهای پدافندی ، کانال های ضد نفر و ضد تانک ، میدان های متنوع مین و سیم خاردار ، سنگرهای حفره روباهی و سنگرهای کمین پوششی ایجاد کرده بود و با تلاش شبانه روزی یگان های مهندسی رزمی خود هر روز بر وسعت و استحکام آنها می افزود .
ارتفاعات قلاویزان نهایتا پس از ۶ سال با اجرای عملیات کربلای ۱ در ۱۰ تیر ماه سال ۶۵ آزاد شد شادی معمار کبیر انقلاب اسلامی یعد از این عملیات کربلای فرمود" مهران را هم خدا ازاد کرد "این عبارت و شادی امام از پیروزی عملیات بیشترین اثر روحیه بخش برای حماسه ورزان دفاع مقدس داشته است.
این نقطه حماسی در سال ۱۳۷۳ به وسیله شهید «کاظم فتحی‌زاده» شناسایی و معرفی شد و در سال ۱۳۸۰ با نصب پرچم و یک ویترین ادوات نظامی، به یادمان دفاع مقدس مبدل شد تا آنکه در جریان ساخت نمازخانه یادمان در ۲۴ بهمن ماه سال ۸۵ پیکر ۲ شهید گمنام کشف و یکی از پیکرها در یادمان خاک سپاری شد.
و اکنون نقطه ایثار در منطقه قلاویزان به عنوان مشهد دلیرترین فرزندان این بر و بوم یکی از یادمان های برچسته دوران دفاع مقدس است که هرساله میزبان خیل عظیمی از مردم و راهیان نور از سراسر کشور است.
محمدرضا شرف بیانی مدیر کل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در استان ایلام ۸ یادمان ملی و ۱۶ یادمان استانی داریم همچنین علاوه بر این ۳۱ یادمان شهدای گمنام در استان ایلام وجود دارد.
و اما طرح عمرانی که دیروز چهارشنبه در قلاویزان افتتاح شد:
مدیرکل راه و شهرسازی ایلام از افتتاح طرح بهسازی (آسفالت و روکش آسفالت) جاده دسترسی به منطقه عملیاتی قلاویزان شهرستان مرزی مهران خبر داد.
علی اصغر کاظمی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: منطقه عملیاتی قلاویزان شهرستان مهران یکی از مکان‌های به یادگار مانده از دوران دفاع مقدس است که یادآور عملیات غرورآفرین کربلای یک در سال ۶۵ است.
وی افزود: این مکان عملیاتی همه ساله پذیرای خیل عظیمی از عاشقان به فرهنگ ایثار و شهادت در قالب کاروان‌های راهیان نور به این سرزمین است.
مدیرکل راه و شهرسازی ایلام تاکید کرد: بعضی از نقاط این مسیر به دلیل قدیمی و فرسوده بودن جاده دسترسی به یادمان ایثار قلاویزان باعث مسدودشدن مسیر تردد کاروان‌های راهیان نور می شد که نیازمند بهسازی و مرمت است.
کاظمی یادآور شد: عملیات بهسازی این جاده با استفاده از دستگاه‌های راهسازی به طول تقریبی چهار کیلومتر با اعتبار ۳۰ میلیارد ریال طی یک ماه تکمیل و زیر بار ترافیک رفت.
وی تصریح کرد: با بهسازی این مسیر به طول چهار کیلومتر تردد کاروان‌های راهیان نور به منطقه قلاویزان تسهیل و دسترسی اضطراری به پایانه مرزی مهران در ایام اربعین و اوج ترافیک خودروها فراهم می‌شود.
یادمان شهدای قلاویزان در ۶ کیلومتری جنوب غرب مهران و در مجاورت مرز و ارتفاعات غربی قلاویزان قرار دارد
به گزارش ایرنا، شهرستان مهران در ۸۵ کیلومتری جنوب غربی ایلام از آوردگاه‌های مهم دوران دفاع مقدس بشمار می‌رود که عملیات‌های مختلفی از جمله والفجر ۳، والفجر ۵ و کربلای یک در این منطقه به وقوع پیوست.
بیش از ۶ هزار رزمنده در عملیات‌های مختلف از سراسر کشور در مهران به شهادت رسیدند.
۶۰۳۴
