به گزارش خبرنگار ایرنا، لذت حضور دلپذیر در هوای پاک و بهاریش، صدای کبکان مست و سیره های خوش الحانش و زیبایی چشم نواز بلوط زارهایش آنچنان دلپذیر و وصف ناشدنی است که در پیچ جاده هایش تا دامن کوه رویای حضور در یک طبیعت بکر و زیبا را برایت به تصویر می کشد.
شهر ایلام در میان حصاری از کوه‌ها و ارتفاعات جنگلی استقرار یافته و آب و هوای معتدل کوهستانی آن به حدی دلپذیر است که حضور در خنکای نسیم کوهستانش روحت را جلا می دهد و بهار آن نیز جلوه‌ای زیبا و دلپذیر از خالق زیبایی ها را در پیش رویت می گستراند.
حسین قلی خان که ظاهرا قدرتمندترین والی پشتکوه بود، در محل فعلی شهر ایلام، خانه‌های اعیانی، اردوگاه و عمارت را بنا کرد که عملا به مرکز تابستانی والیان پشتکوه تبدیل گردید.
سال‌ها این محل به نام حسین آباد والی معروف بود تا در زمان پهلوی اول در خرداد ماه 1325 شمسی و با توجه به سابقه تاریخی و تصویب فرهنگستان ایران (ایلام) نامیده شد.
اما آنچه ایلام را بسیار شهره کرده طبیعت بکر و وجود آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری طبیعی و دیدنی است که وصف آنها تا حضور و دیدن این زیبایی ها در کلام و کلمه نمی گنجد و تنها حضور و احساس و دیدن این همه شکوه و زیبایی می تواند بهترین ها را در خصوص این استان زیبا در فصل بهار برایت بازگو کند.
اما برای شناسایی آثار تاریخی و طبیعی و جاذبه های گردشگری برشی زده ایم به نام و نشانی این آثار تا مشوقی باشد برای حضور و لذت تفریح و تفرج در ایام بهار.
** آسیاب‌های آبی قدیمی
در محدوده استان ایلام، بقایای ده ها آسیاب قدیمی مشهود است که تعدادی از آنها در حال‌حاضر نیز مورد بهره برداری قرار می گیرند. اهم این آسیاب‌های قدیمی و تاریخی عبارتند از: آسیاب‌های قبا، کاظم بگه تنوره خان، کلای، چگاوزنه، یوسف، قبادبگ، باوی گمار، گریان، خندان و آسیاب نادریژ در مناطق ایلام و بانقلان، آسیاب‌های موسی، حلاج آباد، چم‌آب در منطقه چم آب و آسیاب‌های دیزله، چم‌سارد، رحمان، چم‌بور، ملکشاهی، میراختیار، بولی ها، کوله، سرنی، میمه، گلان، شیخ مکان و سراب کلان در مناطق چوار و صالح‌آباد، دره شهر، شیروان و چرداول.
** سنگ نوشته آشوری (گلگل)
یکی از آثار تاریخی ایلام گل گل می باشد، سنگ نوشته گلگل ملکشاهی در کنار روستای گلگل در فاصله 25 کیلومتری شهر ایلام بر دیواره کوهی حک شده است. این سنگ‌‌نبشته به دوران آشور بانیپال مربوط است و حدود 3 هزار سال قدمت تاریخی دارد. بر روی سنگ نوشته، نقش پیکره یک سرباز آشوری با کلاه خود، ماه و ستاره در بالای سر آن در حالیکه پیکانی در دست دارد، مشاهده می شود. در قسمت تحتانی این سنگ نوشته‌چند جمله با خطوط میخی حک گردیده است.
** سم دُل دُل
در تنگ گراب (نزدیکی شهر ایلام) تلی از قلوه سنگ‌ها به حالت نعل اسبی به صورت چینه‌ای خشک روی هم انباشته‌اند و در کف محوطه داخلی آن تخته‌ای از سنگ روی زمینی قرار گرفته که قسمت بالای آن کاملا نمایان است. آثار سم اسبی بر روی سنگ نقش بسته و بومیان محل معتقدند که این اثر، نظرگاه سنگی و جای سم اسب یکی از امامان شیعه است که از محل عبور کرده است.
** گورستان چنار
یکی از مکان های تاریخی ایلام گورستان چنار نام دارد، این گورستان باستانی در ناحیه چنارباش ایلام واقع شده و به هزار سال قبل از میلاد تعلق‌دارد.، در این ناحیه، تعدادی گور کشف گردیده که بنا به رسم آن زمان، مردگان آن درون خمره‌های کوچک و بزرگ‌دفن شده بوده‌اند و لوازم و اشیا مرده نیز در کنار او در داخل خمره قرار داشته‌است.
** تپه ورکبود
تپه ورکبود در نزدیک رود کشکان و در حدود 20 کیلومتری شمال غربی ایلام قرار دارد. باستان شناسان در گودال قائمی که در این تپه حفر کرده‌اند، به تعداد زیادی گور دست یافته‌اند که تعدادی از آن‌هابا قلوه سنگ‌های نامنظم پوشیده شده بود و قلوه سنگ‌های بزرگی هم در جوانب گورها، برای استواری سقف‌گورها، چیده شده بود. اشیاء فلزی به دست آمده از این تپه، از جنس مفرغ و آهن می باشند، تپه ورکبود جز مکان های تاریخی ایلام به شمار می رود.
** تالاب سیاب درویش
این تالاب در جنوب غربی بخش ملکشاهی واقع شده است. مساحت آن در حدود چهار (4) هکتار و ارتفاع آن 2740 متر از سطح دریاهای آزاد می باشد. حداقل درجه حرارت در این تالاب 14 درجه سانتی گراد و متوسط بارندگی سالیانه آن بیش از 600 میلی‌متر است. تالاب فوق الذکر دارای آب دایمی و شکل آن دایره ای است و به دلیل قرار گیری در ناحیه کوهستانی جزو منطقه سردسیری و ییلاقی استان محسوب می شود.
** آبشار گچان
آبشار گچان در 15 کیلو متری شمال شهر ایلام و در میان تنگ که خود یکی از تفرجگاه های ایلام است قرار دارد. در این منطقه که کوه های زیبا و معظم مانشت و قلارنگ به همراه گچان گویی به هم رسیده اند منظره بسیار زیبایی را ایجاد کرده به گونه ای که در فصول بهار، تابستان و پاییز و حتی زمستان بعلت دسترسی تقریبا راحت آن پذیرای خیل عظیم دوستداران طبیعت است.
** تالاب زمزم
تالاب زمزم در 74 کیلومتری شرق شهر ایلام واقع گردیده است. مساحت آن در حدود یک هکتار و ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد 675 متر است. آب آن به صورت چشمه و دارای آب دایمی است. پوشش گیاهی اطراف آن چشم انداز زیبایی را بوجود آورده و زیستگاه بسیار مناسبی برای حیات وحش فراهم نموده است.
** سرخ خانی
کوه سرخ خانی در ناحیه چرداول و در فاصله 33 کیلومتری شمال شرقی ایلام واقع شده است.
** سرکب
کوه سرکب در ناحیه میشخاص و در فاصله 8 کیلومتری جنوب شرقی ایلام واقع شده است. ارتفاع کوه سرکب 2120 متراست و جزو رشته کبیرکوه از کوهستان زاگرس بشمار می رود و رودخانه آب آفتاب از این کوهستان سرچشمه می گیرد.
** گورستان کان گنبد
گورستان کان گنبد در 30 کیلومتری جنوب شرقی ایلام در دامنه یکی از پشته‌های کوه‌شاه نخجیر از رشته‌های فرعی کبیرکوه واقع شده است. گورها عمدتا در بالا و دامنه آن مشاهده می شود.
** تالاب چکر
در غرب شهرستان ایلام و در منطقه بولی و در ناحیه چکر تالاب زیبای چکر قرار دارد. مساحت آن در حدود 3 هکتار و ارتفاع آن 600 متر است. عمق آن در حدود 2.5 متر است. این تالاب در منطقه گرمسیری قرار دارد ولی آب آن دایمی است. عمق آن بستگی به میزان بارش در طول سال دارد. منبع آب آن نزولات جوی و چند چشمه جوشان می باشد .متوسط دمای آن 24 درجه سانتی گراد است. نیزارهای اطراف آن به همراه طبیعت بکر زیبای اطراف آن واقعا دلنشین است.
** کبیرکوه
کبیرکوه به مجموعه کوه های بلندی است که خود قسمتی از رشته کوه بزرگ زاگرس است گفته می شود. این رشته از دیوارهای جنوبی دره رودخانه آب آفتاب و کنجان چم شهرستان مهران شروع شده و رو به رودخانه کرخه در دهستان الوار گرمسیری از شهرستان خرم آباد لرستان ادامه می یابد. دامنه های شمال و شمال شرقی آن به دره های رودخانه سیمره، کرخه و دامنه های جنوب و جنوب غربی آن به مرز ایران و عراق منتهی می شود.
دره کنجان چم تا دره رودخانه کرخه 175 کیلومتر و عرض آن در حد فاصل رودخانه سیمره یا کرخه تا مرز ایران و عراق بین 45 تا 80 کیلومتر است. این کوهستان پهنه ای به وسعت 9500 کیلومتر مربع را زیر پوشش قرارداده است.
این رشته کوه از شاخه های بسیاری تشکیل یافته که به سمت غرب و جنوب غربی از ارتفاع آن ها کاسته می شود و بلند ترین آنها که خط الرأس رشته مزبور را تشکیل می دهند در بخش شرقی آن واقع شده اند. بلندترین این کوه ها، قله ای به نام کبیرکوه است که 2790 متر ارتفاع دارد و در 18 کیلومتری شرق روستای ارکواز واقع شده است. از این رشته که کوهستان وسیعی را تشکیل داده است رودخانه های فراوانی سرچشمه می گیرند. و اکثرا به خاک عراق وارد می شود و تعداد دیگری ازرودخانه ها نیز به رودخانه سیمره و کرخه می پیوندند.
برای صعود به بلندترین قله این کوه می توان از راه اتومبیل رو ایلام به دره شهر و از طریق روستای بهرام خانی و راه کولم به روستای گوران و پس از طی گردنه پینه به خط الرأس رشته مزبور دست یافت به طول 12.5 کیلومتر طی کرد تا به قله رسید.
** اهوران
کوه اهوران در 83 کیلومتری شمال شرقی ایلام واقع شده است . ارتفاع این کوه 2120 متراست. این کوه از دره جزمان رود در غرب شروع شده و به طول 24 کیلومتر رو به سوی جنوب شرقی کشیده می شود و در آن جا به کوه های کولیته و کازه تر می پیوندد.
** بانکول
کوه بانکول در ناحیه مهراب، در 10 کیلومتری شمال ایلام واقع شده است. ارتفاع این کوه 2304 متراست.
رودخانه های مورت، کنگیر و آب زنگان از کوه بانکول سرچشمه می گیرند. این کوه نیمه جنگلی از شمال غربی به سوی جنوب شرقی با طول 30 کیلومتر و با عرض متوسط 6 کیلومتر کشیده شده و از سوی جنوب شرقی به کوه مانشت متصل است. راه اتومبیل رو کرمانشاه به ایلام از غرب آن می گذرد.
** چمن‌گیر
کوه چمن‌گیر در ناحیه شیروان و در فاصله 22 کیلومتری جنوب شرقی ایلام واقع شده است. ارتفاع کوه چمن گیر 2578 متراست. این کوه سرچشمه رودخانه های گراب و چرداول می باشد. این کوه از جنوب شرقی به کوه سیوان و از شمال غربی به کوه قلارنگ متصل می شود و جزو رشته کبیرکوه از کوهستان زاگرس بشمار می آید.
** سامله
کوه سامله درناحیه زردلان درفاصله 84 کیلومتری شمال ایلام واقع شده است. ارتفاع این کوه حدود 2150 متراست رودخانه گشتانی ازاین کوه سرچشمه می گیرد.
** شره زول
کوه شره زول در ناحیه چوار در 23 کیلومتری شمال غربی شهرستان ایلام واقع شده است. ارتفاع این کوه حدود 2050 متراست و به صورت رشته نسبتا طویلی به درازای 41 و پهنای متوسط آن 15 کیلومتر از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد و گسترش یافته است. دهستان چوار در جنوب و دهستان های سهراب و مرکزی در دامنه های شمالی این کوه جای گرفته اند . بخش شمال غربی آن از جنگل های بلوط پوشیده شده است. رودخانه های کنگیر، گلال رود، کزاب و مورت ازاین کوه سرچشمه می گیرند.
** قلعه سه کسان
در جنوب غربی دره شهر و بر روی ارتفاعات صخره ای حد فاصل ارتفاعات کبیر کوه و دشت دره شهر در بالاترین منطقه قلعه ای بزرگ موجود می باشد که به نام سه کسان یا سه کسون خوانده می شود. این قلعه یکی از بزرگترین و گسترده ترین قلعه های دوره ساسانی اسلامی در منطقه بوده که دسترسی به آن بسیار مشکل می باشد.مصالح ساخت آن قلوه سنگ و گچ می باشد. دیوارها جهت غیر قابل دسترس بودن بر روی صخره ها ساخته شده است این قلعه دارای آب انبار به صورت کنده کاری صخره ها بوده است.
** قلعه هزارانی
از آثار تاریخی ایلام می توان از قلعه هزارانی نام برد. در امتداد جاده آبدانان-مورموری در ابتدای روستای هزارانی در بخش شمالی جاده بقایایی قلعه ای بر روی یک تپه طبیعی دیده می شود. ارتفاع این تپه حدود 10 متر می باشد که آثار بجای مانده معماری آن به صورت یک قلعه بوده که با مصالح سنگ و گچ ساخته شده است پلان بنا به شکل دالانهایی مستطیلی شکل و طویلی است که متاسفانه کاملا تخریب و به صورت مدفون و نیمه مدفون مشاهده می شوند و مربوط به دوران ساسانی می باشند.
** قلعه سام
قلعه سام یکی از آثار تاریخی ایران و مکان های تاریخی ایلام می باشد.محوطه باستانی قلعه سام در شهرستان شیروان چرداول، در نزدیکی روستا چم بور از توابع بخش هلیلان واقع شده است. این مجموعه از سه بخش مرتبط به هم در عین حال با فاصله و مستقل شکل گرفته است. این مجموعه از نظر دوره ای در یک دوره از تاریخ که احتمالا حد فاصل اوخر دوره پارت ها و اوایل دوره ساسانی می باشد، ایجاد شده است. معماری این قلعه جنبه نظامی و دفاعی داشته است، زیرا قلعه در صعب العبور ترین بلندی های کوه بنا شده است چون طرح و نقشه ای از پیش نداشته،طراح یا معمار برجها، اتاق ها و ورودی ها را با توجه به موقعیت طبیعی صخره ها احداث کرده است. بطور کلی معماری قلعه به سبک معماری دوره ساسانیان ساخته شده است. مصالح ساختمانی ای که برای ساخت آن مورد استفاده قرار گرفته است عبارتند از: سنگ، گچ، ساروج،ملات،گچ و در بعضی جاها نیز گل بکار رفته است.
** پشت قلعه آبدانان
در 5 کیلومتری جنوب شهرستان آبدانان و در میان روستا پشت قلعه، بر بلندی تپه ای منفرد که رودخانه جاری آبدانان از پای آن می گذرد، آثار بنای قلعه ای به چشم می خورد. مصالح به کار رفته در قلعه قلوه سنگ،گچ و ساروج می باشد. قلعه مذکور دارای بخش های متعددی از جمله باروی قلعه، برجک های دیده بانی و نگهبانی، ورودی قلعه اماکن مسکونی و شاهنشین، تونل و پلکان متعلقه بوده است. با عنایت به شیوه معماری، ساختار، نحوه استفاده از مصالح، اجرای طاقها، مطالعه و بررسی سفالهای سطحی منطقه و مقایسه بادگیر اماکن تاریخی حفاری شده، این اثر فرهنگی-تاریخی مربوط به دوران ساسانیان است. بنای قلعه روستا پشت قلعه تحت حفاظت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان است که در سال 1380 به جهت اهمیت آن و انجام مطالعات باستان‌شناسی و حفاظت و مرمت آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
** آتشکده سیاهگل ایوان
بنای آتشکده مربوط به دوره ساسانیان است که در 15 کیلومتری جنوب غربی روستای سرتنگ و در مسیر رودخانه خروشان کنگیر ایوان قرار دارد.این بنا یکی از سالم ترین آتشکده های دوران قبل از اسلام در استان می باشد.این بنا روی چهار پایه ساخته شده و دارای گنبدی یک جداره می باشد.
7177/6119
انتهای پیام شهر ایلام در میان حصاری از کوه‌ها و ارتفاعات جنگلی استقرار یافته و آب و هوای معتدل کوهستانی آن به حدی دلپذیر است که حضور در خنکای نسیم کوهستانش روحت را جلا می دهد و بهار آن نیز جلوه‌ای زیبا و دلپذیر از خالق زیبایی ها را در پیش رویت می گستراند.
حسین قلی خان که ظاهرا قدرتمندترین والی پشتکوه بود، در محل فعلی شهر ایلام، خانه‌های اعیانی، اردوگاه و عمارت را بنا کرد که عملا به مرکز تابستانی والیان پشتکوه تبدیل گردید.
سال‌ها این محل به نام حسین آباد والی معروف بود تا در زمان پهلوی اول در خرداد ماه 1325 شمسی و با توجه به سابقه تاریخی و تصویب فرهنگستان ایران (ایلام) نامیده شد.
اما آنچه ایلام را بسیار شهره کرده طبیعت بکر و وجود آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری طبیعی و دیدنی است که وصف آنها تا حضور و دیدن این زیبایی ها در کلام و کلمه نمی گنجد و تنها حضور و احساس و دیدن این همه شکوه و زیبایی می تواند بهترین ها را در خصوص این استان زیبا در فصل بهار برایت بازگو کند.
اما برای شناسایی آثار تاریخی و طبیعی و جاذبه های گردشگری برشی زده ایم به نام و نشانی این آثار تا مشوقی باشد برای حضور و لذت تفریح و تفرج در ایام بهار.
** آسیاب‌های آبی قدیمی
در محدوده استان ایلام، بقایای ده ها آسیاب قدیمی مشهود است که تعدادی از آنها در حال‌حاضر نیز مورد بهره برداری قرار می گیرند. اهم این آسیاب‌های قدیمی و تاریخی عبارتند از: آسیاب‌های قبا، کاظم بگه تنوره خان، کلای، چگاوزنه، یوسف، قبادبگ، باوی گمار، گریان، خندان و آسیاب نادریژ در مناطق ایلام و بانقلان، آسیاب‌های موسی، حلاج آباد، چم‌آب در منطقه چم آب و آسیاب‌های دیزله، چم‌سارد، رحمان، چم‌بور، ملکشاهی، میراختیار، بولی ها، کوله، سرنی، میمه، گلان، شیخ مکان و سراب کلان در مناطق چوار و صالح‌آباد، دره شهر، شیروان و چرداول.
** سنگ نوشته آشوری (گلگل)
یکی از آثار تاریخی ایلام گل گل می باشد، سنگ نوشته گلگل ملکشاهی در کنار روستای گلگل در فاصله 25 کیلومتری شهر ایلام بر دیواره کوهی حک شده است. این سنگ‌‌نبشته به دوران آشور بانیپال مربوط است و حدود 3 هزار سال قدمت تاریخی دارد. بر روی سنگ نوشته، نقش پیکره یک سرباز آشوری با کلاه خود، ماه و ستاره در بالای سر آن در حالیکه پیکانی در دست دارد، مشاهده می شود. در قسمت تحتانی این سنگ نوشته‌چند جمله با خطوط میخی حک گردیده است.
** سم دُل دُل
در تنگ گراب (نزدیکی شهر ایلام) تلی از قلوه سنگ‌ها به حالت نعل اسبی به صورت چینه‌ای خشک روی هم انباشته‌اند و در کف محوطه داخلی آن تخته‌ای از سنگ روی زمینی قرار گرفته که قسمت بالای آن کاملا نمایان است. آثار سم اسبی بر روی سنگ نقش بسته و بومیان محل معتقدند که این اثر، نظرگاه سنگی و جای سم اسب یکی از امامان شیعه است که از محل عبور کرده است.
** گورستان چنار
یکی از مکان های تاریخی ایلام گورستان چنار نام دارد، این گورستان باستانی در ناحیه چنارباش ایلام واقع شده و به هزار سال قبل از میلاد تعلق‌دارد.، در این ناحیه، تعدادی گور کشف گردیده که بنا به رسم آن زمان، مردگان آن درون خمره‌های کوچک و بزرگ‌دفن شده بوده‌اند و لوازم و اشیا مرده نیز در کنار او در داخل خمره قرار داشته‌است.
** تپه ورکبود
تپه ورکبود در نزدیک رود کشکان و در حدود 20 کیلومتری شمال غربی ایلام قرار دارد. باستان شناسان در گودال قائمی که در این تپه حفر کرده‌اند، به تعداد زیادی گور دست یافته‌اند که تعدادی از آن‌هابا قلوه سنگ‌های نامنظم پوشیده شده بود و قلوه سنگ‌های بزرگی هم در جوانب گورها، برای استواری سقف‌گورها، چیده شده بود. اشیاء فلزی به دست آمده از این تپه، از جنس مفرغ و آهن می باشند، تپه ورکبود جز مکان های تاریخی ایلام به شمار می رود.
** تالاب سیاب درویش
این تالاب در جنوب غربی بخش ملکشاهی واقع شده است. مساحت آن در حدود چهار (4) هکتار و ارتفاع آن 2740 متر از سطح دریاهای آزاد می باشد. حداقل درجه حرارت در این تالاب 14 درجه سانتی گراد و متوسط بارندگی سالیانه آن بیش از 600 میلی‌متر است. تالاب فوق الذکر دارای آب دایمی و شکل آن دایره ای است و به دلیل قرار گیری در ناحیه کوهستانی جزو منطقه سردسیری و ییلاقی استان محسوب می شود.
** آبشار گچان
آبشار گچان در 15 کیلو متری شمال شهر ایلام و در میان تنگ که خود یکی از تفرجگاه های ایلام است قرار دارد. در این منطقه که کوه های زیبا و معظم مانشت و قلارنگ به همراه گچان گویی به هم رسیده اند منظره بسیار زیبایی را ایجاد کرده به گونه ای که در فصول بهار، تابستان و پاییز و حتی زمستان بعلت دسترسی تقریبا راحت آن پذیرای خیل عظیم دوستداران طبیعت است.
** تالاب زمزم
تالاب زمزم در 74 کیلومتری شرق شهر ایلام واقع گردیده است. مساحت آن در حدود یک هکتار و ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد 675 متر است. آب آن به صورت چشمه و دارای آب دایمی است. پوشش گیاهی اطراف آن چشم انداز زیبایی را بوجود آورده و زیستگاه بسیار مناسبی برای حیات وحش فراهم نموده است.
** سرخ خانی
کوه سرخ خانی در ناحیه چرداول و در فاصله 33 کیلومتری شمال شرقی ایلام واقع شده است.
** سرکب
کوه سرکب در ناحیه میشخاص و در فاصله 8 کیلومتری جنوب شرقی ایلام واقع شده است. ارتفاع کوه سرکب 2120 متراست و جزو رشته کبیرکوه از کوهستان زاگرس بشمار می رود و رودخانه آب آفتاب از این کوهستان سرچشمه می گیرد.
** گورستان کان گنبد
گورستان کان گنبد در 30 کیلومتری جنوب شرقی ایلام در دامنه یکی از پشته‌های کوه‌شاه نخجیر از رشته‌های فرعی کبیرکوه واقع شده است. گورها عمدتا در بالا و دامنه آن مشاهده می شود.
** تالاب چکر
در غرب شهرستان ایلام و در منطقه بولی و در ناحیه چکر تالاب زیبای چکر قرار دارد. مساحت آن در حدود 3 هکتار و ارتفاع آن 600 متر است. عمق آن در حدود 2.5 متر است. این تالاب در منطقه گرمسیری قرار دارد ولی آب آن دایمی است. عمق آن بستگی به میزان بارش در طول سال دارد. منبع آب آن نزولات جوی و چند چشمه جوشان می باشد .متوسط دمای آن 24 درجه سانتی گراد است. نیزارهای اطراف آن به همراه طبیعت بکر زیبای اطراف آن واقعا دلنشین است.
** کبیرکوه
کبیرکوه به مجموعه کوه های بلندی است که خود قسمتی از رشته کوه بزرگ زاگرس است گفته می شود. این رشته از دیوارهای جنوبی دره رودخانه آب آفتاب و کنجان چم شهرستان مهران شروع شده و رو به رودخانه کرخه در دهستان الوار گرمسیری از شهرستان خرم آباد لرستان ادامه می یابد. دامنه های شمال و شمال شرقی آن به دره های رودخانه سیمره، کرخه و دامنه های جنوب و جنوب غربی آن به مرز ایران و عراق منتهی می شود.
دره کنجان چم تا دره رودخانه کرخه 175 کیلومتر و عرض آن در حد فاصل رودخانه سیمره یا کرخه تا مرز ایران و عراق بین 45 تا 80 کیلومتر است. این کوهستان پهنه ای به وسعت 9500 کیلومتر مربع را زیر پوشش قرارداده است.
این رشته کوه از شاخه های بسیاری تشکیل یافته که به سمت غرب و جنوب غربی از ارتفاع آن ها کاسته می شود و بلند ترین آنها که خط الرأس رشته مزبور را تشکیل می دهند در بخش شرقی آن واقع شده اند. بلندترین این کوه ها، قله ای به نام کبیرکوه است که 2790 متر ارتفاع دارد و در 18 کیلومتری شرق روستای ارکواز واقع شده است. از این رشته که کوهستان وسیعی را تشکیل داده است رودخانه های فراوانی سرچشمه می گیرند. و اکثرا به خاک عراق وارد می شود و تعداد دیگری ازرودخانه ها نیز به رودخانه سیمره و کرخه می پیوندند.
برای صعود به بلندترین قله این کوه می توان از راه اتومبیل رو ایلام به دره شهر و از طریق روستای بهرام خانی و راه کولم به روستای گوران و پس از طی گردنه پینه به خط الرأس رشته مزبور دست یافت به طول 12.5 کیلومتر طی کرد تا به قله رسید.
** اهوران
کوه اهوران در 83 کیلومتری شمال شرقی ایلام واقع شده است . ارتفاع این کوه 2120 متراست. این کوه از دره جزمان رود در غرب شروع شده و به طول 24 کیلومتر رو به سوی جنوب شرقی کشیده می شود و در آن جا به کوه های کولیته و کازه تر می پیوندد.
** بانکول
کوه بانکول در ناحیه مهراب، در 10 کیلومتری شمال ایلام واقع شده است. ارتفاع این کوه 2304 متراست.
رودخانه های مورت، کنگیر و آب زنگان از کوه بانکول سرچشمه می گیرند. این کوه نیمه جنگلی از شمال غربی به سوی جنوب شرقی با طول 30 کیلومتر و با عرض متوسط 6 کیلومتر کشیده شده و از سوی جنوب شرقی به کوه مانشت متصل است. راه اتومبیل رو کرمانشاه به ایلام از غرب آن می گذرد.
** چمن‌گیر
کوه چمن‌گیر در ناحیه شیروان و در فاصله 22 کیلومتری جنوب شرقی ایلام واقع شده است. ارتفاع کوه چمن گیر 2578 متراست. این کوه سرچشمه رودخانه های گراب و چرداول می باشد. این کوه از جنوب شرقی به کوه سیوان و از شمال غربی به کوه قلارنگ متصل می شود و جزو رشته کبیرکوه از کوهستان زاگرس بشمار می آید.
** سامله
کوه سامله درناحیه زردلان درفاصله 84 کیلومتری شمال ایلام واقع شده است. ارتفاع این کوه حدود 2150 متراست رودخانه گشتانی ازاین کوه سرچشمه می گیرد.
** شره زول
کوه شره زول در ناحیه چوار در 23 کیلومتری شمال غربی شهرستان ایلام واقع شده است. ارتفاع این کوه حدود 2050 متراست و به صورت رشته نسبتا طویلی به درازای 41 و پهنای متوسط آن 15 کیلومتر از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد و گسترش یافته است. دهستان چوار در جنوب و دهستان های سهراب و مرکزی در دامنه های شمالی این کوه جای گرفته اند . بخش شمال غربی آن از جنگل های بلوط پوشیده شده است. رودخانه های کنگیر، گلال رود، کزاب و مورت ازاین کوه سرچشمه می گیرند.
** قلعه سه کسان
در جنوب غربی دره شهر و بر روی ارتفاعات صخره ای حد فاصل ارتفاعات کبیر کوه و دشت دره شهر در بالاترین منطقه قلعه ای بزرگ موجود می باشد که به نام سه کسان یا سه کسون خوانده می شود. این قلعه یکی از بزرگترین و گسترده ترین قلعه های دوره ساسانی اسلامی در منطقه بوده که دسترسی به آن بسیار مشکل می باشد.مصالح ساخت آن قلوه سنگ و گچ می باشد. دیوارها جهت غیر قابل دسترس بودن بر روی صخره ها ساخته شده است این قلعه دارای آب انبار به صورت کنده کاری صخره ها بوده است.
** قلعه هزارانی
از آثار تاریخی ایلام می توان از قلعه هزارانی نام برد. در امتداد جاده آبدانان-مورموری در ابتدای روستای هزارانی در بخش شمالی جاده بقایایی قلعه ای بر روی یک تپه طبیعی دیده می شود. ارتفاع این تپه حدود 10 متر می باشد که آثار بجای مانده معماری آن به صورت یک قلعه بوده که با مصالح سنگ و گچ ساخته شده است پلان بنا به شکل دالانهایی مستطیلی شکل و طویلی است که متاسفانه کاملا تخریب و به صورت مدفون و نیمه مدفون مشاهده می شوند و مربوط به دوران ساسانی می باشند.
** قلعه سام
قلعه سام یکی از آثار تاریخی ایران و مکان های تاریخی ایلام می باشد.محوطه باستانی قلعه سام در شهرستان شیروان چرداول، در نزدیکی روستا چم بور از توابع بخش هلیلان واقع شده است. این مجموعه از سه بخش مرتبط به هم در عین حال با فاصله و مستقل شکل گرفته است. این مجموعه از نظر دوره ای در یک دوره از تاریخ که احتمالا حد فاصل اوخر دوره پارت ها و اوایل دوره ساسانی می باشد، ایجاد شده است. معماری این قلعه جنبه نظامی و دفاعی داشته است، زیرا قلعه در صعب العبور ترین بلندی های کوه بنا شده است چون طرح و نقشه ای از پیش نداشته،طراح یا معمار برجها، اتاق ها و ورودی ها را با توجه به موقعیت طبیعی صخره ها احداث کرده است. بطور کلی معماری قلعه به سبک معماری دوره ساسانیان ساخته شده است. مصالح ساختمانی ای که برای ساخت آن مورد استفاده قرار گرفته است عبارتند از: سنگ، گچ، ساروج،ملات،گچ و در بعضی جاها نیز گل بکار رفته است.
** پشت قلعه آبدانان
در 5 کیلومتری جنوب شهرستان آبدانان و در میان روستا پشت قلعه، بر بلندی تپه ای منفرد که رودخانه جاری آبدانان از پای آن می گذرد، آثار بنای قلعه ای به چشم می خورد. مصالح به کار رفته در قلعه قلوه سنگ،گچ و ساروج می باشد. قلعه مذکور دارای بخش های متعددی از جمله باروی قلعه، برجک های دیده بانی و نگهبانی، ورودی قلعه اماکن مسکونی و شاهنشین، تونل و پلکان متعلقه بوده است. با عنایت به شیوه معماری، ساختار، نحوه استفاده از مصالح، اجرای طاقها، مطالعه و بررسی سفالهای سطحی منطقه و مقایسه بادگیر اماکن تاریخی حفاری شده، این اثر فرهنگی-تاریخی مربوط به دوران ساسانیان است. بنای قلعه روستا پشت قلعه تحت حفاظت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان است که در سال 1380 به جهت اهمیت آن و انجام مطالعات باستان‌شناسی و حفاظت و مرمت آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
** آتشکده سیاهگل ایوان
بنای آتشکده مربوط به دوره ساسانیان است که در 15 کیلومتری جنوب غربی روستای سرتنگ و در مسیر رودخانه خروشان کنگیر ایوان قرار دارد.این بنا یکی از سالم ترین آتشکده های دوران قبل از اسلام در استان می باشد.این بنا روی چهار پایه ساخته شده و دارای گنبدی یک جداره می باشد.
7177/6119
کپی شد
