جماران: دکتر مجید مخدوم در همایش آمایش سرزمین گفت: امیدواریم تا سال 1395 با توأمان کردن شیوه اکولوژی سرزمین مکتب انگلوساکسن و شیوه نوین مکتب اروپایی که هردو ایرانی شده است به برنامه ریزی آمایش سرزمین ایران با GIS دست یازیم.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، دکتر مجید مخدوم استاد دانشگاه و بنیانگذار آموزش عالی در رشته محیط زیست در همایش آمایش سرزمین، زیر بنای توسعه که در جامعه مهندسین مشاور برگزار شد، اظهار کرد: اگر در هر محیطی به اندازه توان طبیعی فرآوری محیط زیست، بهره‌برداری و یا بهره‌وری شود، اصل سرمایه (منابع اکولوژیکی) بطور پایدار باقی می ماند، استفاده ما از محیط به اندازه آن توان تولیدی همیشه پایدار است و میزان استفاده انسان در آن محیط زیست معین، که درخور توان ها و ظرفیت‌های محیط است، به این خاطر که به اندازه تمام تولید است، بازده حداکثر و یا بیشینه را نیز دارد.
مخدوم در پاسخ به این پرسش که چگونه می توان این اصل را در توسعه به کار گرفت، گفت: توسعه فرآیند تبدیل ساختار به عملکرد است، چون هر اکوسیستمی سه رکن دارد که از فرایند، ساختار و عملکرد تشکیل شده است.
وی با بیان اینکه توسعه پایدار واژه ای ناقص محسوب می شود، گفت: توسعه پایدار کافی نیست، توسعه باید پایدار و در خور باشد. توان طبیعی(اکولوژیکی)، نیروی انسانی ماهر و غیر ماهر، فنآوری و ساختارهای زیربنایی، منابع مالی عناصر تشکیل دهنده توسعه پایدار و در خور هستند.
وی افزود: آمایش سرزمین یا برنامه ریزی محیط زیست، می تواند منجر به توسعه پایدار و درخور شود و شالوده آمایش سرزمین در حقیقت ارزیابی توان اکولوژیکی پهنه ای از سرزمین است.
نویسنده کتاب شالوده آمایش سرزمین ادامه داد: تنظیم کنش متقابل بین عوامل انسانی و عوامل محیطی به منظور ایجاد سازمان سرزمینی، مبتنی بر بهره گیری بهینه از استعدادهای انسانی و محیطی است. برنامه های فضایی یا آمایش سرزمین برنامه ای است که به نحوی ناظر بر عمران و یا حفاظت فضا یا سرزمین (یک کشور، یک منطقه و یا اخیرا یک قاره) هستند.
وی به نقل از دکتر توفیق گفت: برخورد با اینگونه برنامه ریزی ها نه در عرصه جهان و نه حتی در ایران، یکسان نبوده است. برخی بر مباحث اقتصادی-اجتماعی مناطق و نواحی تاکید دارند و برخی دیگر بیشتر به مسایل کالبدی و محیط زیستی سرزمین می پردازند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: آمایش سرزمین در برگیرنده توان اکولوژیکی (آب و خاک)، جانداران (جانوران و گیاهان)، هوا، فضای روی سرزمین و صفات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی انسان زیستمند بر کره زمین است که برنامه ریزی براساس آن به توسعه پایدار و درخور می انجامد.
وی فرایند آمایش سرزمین را در 4 قسمت تبیین کرد: اول، ارزیابی توان اکولوژیکی (طبیعی) سرزمین برای استفاده های گوناگون انسان و تهیه فهرست مجاز کاربری ها؛ دوم ، ارزیابی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انسان برای استفاده های مورد نیاز در سرزمین و سوم ، توامان سازی، هماهنگ سازی و یکپارچه سازی و یا ساماندهی توان و نیاز در پهنه سرزمین و چهارم، برنامه ریزی راهبردی توان و نیاز در پهنه سرزمین.
دکتر مجید مخدوم با تشریح فرایند ارزیابی توان اکولوژیکی افزود: اولین مرحله در فرآیند ارزیابی توان اکولوژیکی شناسایی و نقشه سازی منابع طبیعی اعم از اقلیم و آب و هوا، آب ها، پستی و بلندی ها، سنگ ها، خاک ها، رستنی ها و جانوران است. مرحله بعدی تجزیه و تحلیل و جمع بندی منابع یا نقشه سازی اکوسیستم های کلان و خرد و یا اکوسیستم قراردادی می باشد.
وی ادامه داد: مدل سازی برای ارزیابی توان جهت کاربری های گوناگون و تطابق مدل های اکولوژیکی با ویژگی های اکولوژیکی پهنه از مراحل بعدی ارزیابی توان اکولوژیکی محسوب می شوند.
این استاد محیط زیست افزود: باید مدل سازی برای کاربری های گوناگون صورت پذیرد. از جمله کاربری هایی مثل فاریاب دیم کاری، باغبانی، مرتع داری، جنگل داری، آبزی پروری، حفاظت، اکوتوریسم که می تواند به تولید بیولوژیک بیانجامد و کاربری هایی که به پایداری بستر نیازمندند مانند شهر سازی، بندر سازی، فرودگاه سازی، انبارسازی، پایانه سازی، پادگان سازی، جاده سازی، سد سازی، صنایع تبدیلی.
وی در ادامه گفت:با تجزیه و تحلیل و جمع بندی اطلاعات اقتصادی اجتماعی و نیزطبقه بندی و نقشه سازی این اطلاعات و تهیه نقشه های هم مقیاس باید به تحلیل وضعیت استفاده از سرزمین، طبقه بندی درآمد کاربری ها، طبقه بندی تراکم فیزیولوژیک جمعیت، طبقه بندی صنایع از نظر شدت آلودگی، طبقه بندی ساختارهای زیربنایی، طبقه بندی درصد اشتغال و طبقه بندی پراکندگی واحدهای دامی در شرایط حال پرداخته شود.
مخدوم در قسمت دیگری از سخنان خود با توضیح شیوه های آمایش در طول تاریخ آمایش اظهار کرد: شیوه قدیمی به خاطر در نظر گرفتن تنها عوامل اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی(انسانی) ، -مظروف- و غفلت از در نظر گرفتن توان طبیعی یا اکولوژیکی سرزمین، -ظرف- نمی تواند به توسعه پایدار و درخور منجر شود و شیوه نوین نیز تا حدودی مثل شیوه قدیمی است اما با همکاری با کارشناسان مکتب انگلوساکسن برای ارزیابی توان می تواند به توسعه پایدار درخور دست یابد.
وی افزود: شیوه پسانوین به واسطه مخلوط کردن( Mixing) به جای یکپارچه کردن (Integration) و ایجاد گره های پیچیده، کار کارشناس آمایش را با پیچیدگی روبرو می کند که نتواند به سادگی به در هم آمیزی برنامه ریزی شده و عقلایی برسد و نمایه های توسعه پایدار و درخور را برآورده سازد. همچنین مشکلات رهیافت اکولوژی سیمای سرزمین را نیز در بر دارد.
وی با اشاره به رهیافت اروپایی آمایش سرزمین گفت: مکتب انگلو ساکسون شیوه اکولوژی سیمای سرزمین ،رهیافت انگلوساکسون و رهیافت اروپایی است که به برآورده کردن نمایه های توسعه پایدار و درخور به خوبی و آسانی می رسد اما نیازمند تخصص ویژه کارشناسی در مباحث اکولوژی سیمای سرزمین است. به کارگیری جدی این شیوه و رهیافت، حدود 3 سال است که در کشور شروع شده است. این رهیافت نیازمند داشتن نقشه های بزرگتر از 1:25000 ،مقیاس فعلی سازمان نقشه برداری) و یا حداقل مقیاس 1:10000 است .
وی در پایان افزود: شایسته است حداقل تا سال 1395 با توامان کردن شیوه اکولوژی سرزمین مکتب انگلوساکسن و شیوه نوین مکتب اروپایی که هر دو ایرانی شده است به برنامه ریزی آمایش سرزمین ایران با GIS دست یازیم.
