دکتر توفیق، استاد اقتصاد با اشاره به اهمیت رویکرد آمایش در برنامه ششم گفت: مشخص نیست ما از آمایش سرزمین چه می خواهیم، اولین گام باید رفع تشتت آرا در این زمینه باشد.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، دکتر فیروز توفیق در دومین روز از همایش سالیانه «مرزهای دانش اقتصاد توسعه» در سخنرانی خود با عنوان «نظام برنامه ریزی توسعه» گفت: اولین سوال اساسی که می خواهم مطرح کنم این است که تکلیف کارشناسان چیست؟ آیا آنها باید همرنگ جماعت شوند یا اینکه حرف خود را بزنند حتی اگر خریداری نداشته باشد. نظام برنامه ریزی بحث مفصل و در عین حال مشکلی است به همین دلیل عده ای معتقدند دولت باید دخالت بیشتری در آن داشته باشد.
او با اشاره به اهمیت برنامه ریزی گفت: با توجه به این که در ایران منابع تمام شدنی نفت و گاز وجود دارد و تمام این منابع در اختیار دولت است، چاره ای جز برنامه ریزی نیست و اگر بخش خصوصی هم این منابع را در اختیار داشت باید برنامه ریزی می کرد. در برنامه ای که تدوین آن از سال 1326 در ایران آغاز شده، نوشته شده است، درآمد نفت درآمد نیست بلکه ثروتی تمام شدنی است در نتیجه این برنامه باید به برنامه های عمرانی اختصاص یابد در برنامه های بعدی نیز به همین شکل قرار بود درآمدهای نفتی صرف برنامه های عمرانی شود.
این استاد دانشگاه گفت: اگر به دو نتیجه مهم رسیده باشیم اولی ، درک ضرورت برنامه ریزی است و دومی توجه به چگونگی برنامه ریزی است، من معتقدم در شرایط کنونی آنچه به برنامه ریزی راهبردی معروف است، برای ایران مناسب است. برنامه راهبردی چنان که در کشور ما رسم است نباید کلی باشد بلکه باید سازوکار اجرایی آن مشخص و حتما عملیاتی باشد.
توفیق ادامه داد: برنامه ریزی راهبردی باید چیزی بر برنامه سنتی بیفزاید. آنچه بعد از انقلاب رایج شد گرایش به برنامه ریزی راهبردی تلقی شد. در بحث آمایش سرزمین که ظاهرا قرار است در برنامه ششم آغاز شود قصد این است که رویکرد آمایش سرزمین باشد. من مختصر تجربه ای در این زمینه داشتم و آنچه که برای من مشخص شده است این است که اصلا مشخص نیست ما از آمایش سرزمین چه می خواهیم. پس اولین گام باید رفع تشتت آرا در این زمینه باشد.
توفیق با اشاره به یکی از مقالات دکتر رنانی مبنی بر اینکه هنوز به نقطه صفر برنامه ریزی نرسیده ایم، گفت: من اینطور فکر نمی کنم و شاید یکی از دلایل ایشان عدم شرکت مردم در انصراف از یارانه های نقدی بود به یاد صحبتم با دکتر عظیمی افتادم ایشان مدتی مخالف افزایش قیمت حامل های نفتی بودند من به ایشان گفتم مصرف انرژِی در ایران بیشتر از متوسط جهانی است و اتلاف در صنایع هم زیاد است پس چرا مخالفید، ایشان پاسخ داد «من فکر نمی کنم این افزایش قیمت موجب افزایش درآمد شود تا آن را به زخم کار سودمندی بزنند.» همانطور که دیدیم اخیرا افزایش قیمت ها بعد از هدفمندی یارانه ها صرف سرمایه گذاری نشد و صرف دادن ماهی چهل پنجاه هزار تومان به مردم شد.
او ادامه داد: برنامه راه حل ایرانی برای منابع تمام شدنی است، در برنامه اول نوشته شده است برای تضمین منافع نسل های آینده باید درآمد نفت را تبدیل به سرمایه گذاری کنیم تا منافع آنها حفظ شود بعدها هم صندوق ذخیره ارزی در این راستا تأسیس شد که گام مناسبی بود.
توفیق گفت: سوال اصلی این است که کدام نوع برنامه ریزی در کشور مؤثر است، روش های برنامه ریزی تغییر کرده است اکنون گرایش ها به سمت برنامه ریزی راهبردی است که من فکر می کنم باید جدی تر گرفته شود روش هایی که در پیش گرفته شده است واقعا برنامه ریزی راهبردی نیست. اصولا در برنامه ریزی راهبردی فکر می کنیم آینده ها یکی نیستند و می توانند متفاوت باشند.
وی گفت: در برنامه ریزی ما قیمت نفت از محورهای مهم است که در دو دهه گذشته بین 15 دلار تا 98 دلار تغییر کرده است پس برای آینده می توان فرض کرد که این قیمت ها می تواند افزایش شدید یا کاهش شدید پیدا کند و این یکی از محورهای موثر در برنامه ریزی هاست. محور موثر دوم ارتباط با کشورهای صنعتی غرب است ممکن است در آینده توافق ژنو با موفقیت اجرا شود یا ممکن است مذاکرات طولانی تر شود و حالت سوم منتفی شدن توافق و گزینه نظامی است تا اینجا 12 نوع آینده ترسیم می شود که می توان ابعاد دیگر را از جمله از دست دادن اعتماد مردم به دولت تدبیر و به عکس افزایش اعتماد نیز نام برد.
این استاد اقتصاد تصریح کرد: حال باید برنامه ای تهیه شود که در صورت وقوع هر یک از حالات ممکن مقاوم باشد، نمونه ای از برنامه ریزی های استراتژیک که تنها نمونه موفق اجرا شده در ایران است درباره آزادراه ها بود. برنامه آزادراه های ایران در سال 54 و 55 تهیه شده بود چهار سناریو در این برنامه فرض شده بود. سناریوی اول ادامه وضع کنونی و توسعه تهران بود. سه سناریوی دیگر در این برنامه فرض شده بود که آخرین آن عکس این وضعیت بود یعنی سیستان که عقب مانده ترین نقاط کشور در آن زمان بود توسعه پیدا کند و جهت مهاجرت به سمت جنوب غرب برود. بر این مبنا درآمد یعنی تولید کالا و خدمت و جمعیت را در 11 منطقه ایران برآورد کردند و با روش ترافیک (تولید سفر) متوجه شدند چه مکان هایی نیاز به احداث آزادراه دارد.
او گفت: در این برنامه 85 درصد آزادراه ها در هر چهار سناریو مشابه بودند یعنی اعم از اینکه سناریوی اول رخ دهد یا سناریوی آخر فرقی در اجرای برنامه نداشت و در نتیجه برنامه آزادراه ها با موفقیت انجام شد.
وی در پایان ضمن تاکید بر تلاش برای رفع تشتت در آمایش سرزمین از همایش بزرگ جامعه مهندسین مشاور در پایان خرداد ماه با موضوع رویکرد آمایشی برنامه ششم خبر داد.
