یکی از اولین اقداماتی که امام خمینی (س) برای محرومیت زدایی در کشور انجام داد، افتتاح حساب 100 در 21 فروردین ماه سال 58 بود. بعد از افتتاح این حساب امام خمینی (س) در پیامی از همه مردم کشور درخواست کردند که به این حساب پول واریز کنند تا منابع آن خرج خانه سازی برای محرومان و مستضعفین کشور شود. به مناسبت سالروز افتتاح این حساب گفت و گویی با قائم مقام نماینده ولی فقیه در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی انجام دادیم.
متن گفت و گوی حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی رضایی با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، به این شرح است:
به عنوان اولین سؤال، حساب 100 با چه هدفی از سوی حضرت امام افتتاح شد؟
امام خمینی (س) از روزی که حرکت خود را آغاز کرد تا روزی که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد، با نگاه همه جانبه به مردم برنامه ریزی های ویژه ای برای نظام جمهوری اسلامی کرده بود.
یکی از کارهایی که امام خمینی (س) برای رسیدگی به امور محرومان و تهیه مسکن آنها انجام داد این بود که در 21 فروردین ماه سال 58 پیامی را صادر کردند مبنی بر اینکه حسابی در بانک ملی ایران افتتاح کردند و از مردم سراسر کشور خواستند که به این حساب پول واریز کنند. همچنین امام جمعی 5 نفره متشکل از نماینده خودشان، نماینده دولت و یا وزیر مسکن وقت و 3 نفر کارشناس را مشخص کردند که برای وجوه واریز شده به حساب 100 برنامه ریزی کنند.
ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی استقبال بسیار جالبی از این حساب شد. برخی افراد حتی آجر، آهن و امکاناتی که می توانست در خانه سازی نقش داشته باشد را به این هیأت واگذار می کردند.
برکت این مقطع که یک مقطع استثنایی به حساب می آید به قدری بود که صرف نظر از خانه سازی برای محرومان، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به وجود آمد که مبنای آن حساب 100 امام است.
منابع وارد شده به حساب 100 امام از چه طریق است؟
کمک های امروز به حساب 100 امام بسیار بیشتر از گذشته است
بخشی از منابعی که به حساب 100 واریز می شود منابع اختیاری توسط خود افراد است. مردم با عشق و علاقه این کار را انجام می دهند. الآن بعضی از اوقات کمک هایی به حساب 100 می شود که چندین برابر سال های گذشته است. فرض کنید که در ورامین کسی آمده می گوید این قطعه زمین را من واگذار می کنم که شما برای محرومین خانه بسازید. شما اگر این را به قیمت پول درآورید چندین برابر پولی می شود که قبل می ریختند. یا اینکه فرض کنید کسی می گوید من دفترچه قسط 10 نفر از کسانی را که شما به آنها وام پرداخت می کنید را من پرداخت می کنم. این پول کمی نیست.
حساب 100 منابع دیگری دارد که مربوط به خود ما است. مثلا فرض کنید کارخانه ای در اختیار بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است که آجر تولید می کند و منافع آن به حساب 100 امام می آید. همچنین ما شرکت هایی داریم که با غیر مشارکت کرده و در مناطق غیر محروم خانه سازی می کنند. منافع فروش آنها را نیز به حساب 100 واریز می کنند. ما این منابع را در جایی مصرف می کنیم که به درد مردم محروم می خورد.
وظایف بنیاد مسکن انقلاب اسلامی چیست؟
پس از شکل گیری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در مجلس شورای اسلامی صرف نظر از خانه سازی برای محرومان کارهای دیگری هم برای بنیاد مسکن انقلاب اسلامی تعریف شد که یکی از کار آنها اجرای طرح های هادی روستایی است. اجرای طرح های هادی روستایی کار بسیار ارزشمندی است. چون روستایی که ساخته شده هیچ مبنا و معیاری نداشته و بعضی اوقات در بعضی از خانه های روستایی افرادی اگر مشکلی برایشان پیش می آمد و می خواستند آنها را به مراکز خدماتی برسانند به خاطر تنگی معابر با چالش رو به رو می شدند. به همین دلیل همان طور که طرح جامع شهری تهیه می شود، طرح جامع روستایی هم تهیه شد که در تعداد زیادی از روستاهای کشور در حال اجرا است.
بهسازی یک میلیون و 800 هزار واحد مسکونی روستایی
کار دیگری که برای بنیاد مسکن تعریف شد بهسازی خانه های روستایی است. شما می دانید که خانه های روستایی از دوامی برخوردار نبود. اگر بررسی کنیم در کشور بیش از 2 میلیون و 500 هزار خانه بی دوام و کم دوام بود. طرحش توسط بنیاد مسکن به دولت داده شد و دولت مصوب کرد که با کمک دولت خانه های روستایی بهسازی شود. این طرح در برنامه چهارم توسعه تصویب شد و در برنامه پنجم نیز به صورت فعال به آن پرداخته شد. یک میلیون و 800 هزار واحد مسکونی روستایی تا الآن بهسازی شده و مردم از آنها استفاده می کنند. یعنی خانه های بی دوام روستایی از آن حالت درآمده و خانه های محکم و قابل اطمینان شده است. البته تعداد دیگری باقی مانده است که ان شاء الله در طول برنامه ششم توسعه کار آنها هم انجام خواهد شد.
بنیاد مسکن منجی مناطق آسیب دیده
یکی دیگر از کارهایی که به بنیاد مسکن واگذار شده بازسازی مناطق آسیب دیده در سراسر کشور بود. وقتی که اتفاقاتی از قبیل سیل و زلزله و یا جنگ در کشور رخ می داد، متولی مشخضی برای بازسازی خانه های خراب شده وجود نداشت. به همین دلیل این مأموریت به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی داده شد که تا الآن کارهای معجزه آسا کرده است. در زلزله های مختلفی که در کشور رخ داد و 25 هزار واحد مسکونی در بم، منجیل و رودبار و زنجان 30 هزار واحد، لرستان 15 هزار واحد و همچنین زلزله اخیر آذربایجان شرقی حدود 15 هزار واحد مسکونی تخریب شده بود.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با کمک دولت در بازسازی این مناطق نقش بسیار عالی داشته است. الآن هم مردم در این واحدها ساکن هستند و بعضی از جاهایی که بازسازی شده به طور جد می توانم بگویم خیلی قابل اطمینان است و حتی بهتر از بعضی خانه هایی که خود مردم ساختند افرادی که این واحدها را تحویل گرفتند می توانند در آنها استقرار پیدا کنند.
در هر صورت می توانم بگویم که بنیاد مسکن در مناطق آسیب دیده نقش یک منجی را داشته است و الآن هم نقش یک منجی را دارد. امیدواریم حادثه ای پیش نیاید ولی اگر حادثه ای پیش بیاید با تسلطی که نیروهای بنیاد مسکن انقلاب اسلامی دارند به سرعت می توانند از مردم رفع مشکل کنند. به طور مثال در آذربایجان شرقی شاهد بودیم که در طول کمتر از 4 ماه 10 هزار واحد ساخته و مردم در آنها مستقر شدند و این شبه معجزه است. تا به حال در تاریخ ایران چنین اتفاقی سابقه نداشت که در مدت کوتاه خانه های مستحکم برای مردمی که سرما و گرما اذیتشان می کرد ساخته شود.
سنددار شدن بیش از 2 میلیون خانه روستایی
یکی دیگر از مأموریت هایی که به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی سپرده شده سنددار کردن خانه های روستایی است. روستاها هیچ وقت حرف از سند خانه و خانه سنددار نمی زدند. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با همکاری سازمان ثبت اسناد کشور طرحی را تهیه کرد که همه خانه های روستایی سنددار شوند و تا الآن بیش از 2 میلیون خانه سنددار شده است. به نظر ما داشتن این سند برای او یک سرمایه مخفی است که در هنگام ضرورت می تواند از آن استفاده کند.
همچنین ارائه تسهیلات با سودهای بسیار کم و واگذاری زمین به نیازمندان از جمله وظایف دیگری است که به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی محول شده که این بنیاد در این زمینه ها نیز بسیار موفق عمل کرده است.
واگذاری زمین رایگان در پیام امام خمینی (س) هم آمده بود؟
تسهیلات بنیاد مسکن برای ازدواج روستائیان
این زمین ها توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی طراحی و آماده می شود. وقتی که یک جوان می خواهد زندگی خود را شروع کند می تواند یک قطعه از آنها به اضافه یک وام 15 میلیونی در اختیارش قرار می گیرد تا بتواند برای خودش سرپناه تهیه کند. در این مورد نیز تا حالا استقبال خوبی شده است. یکی از امتیازات این طرح این است که باعث تثبیت زندگی بعضی از جوانان در روستا شده است. یعنی وقتی یک جوان خانه ای در روستا داشت علاقه او به ماندن بیشتر می شود.
البته برای جوانان باید یک کار دیگر هم در روستاها انجام شود و آن ایجاد شغل است که مربوط به ما نیست.
هرچه شما گفتید مربوط به روستاها می شد.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی 378 شعبه در سراسر کشور دارد. این بنیاد در همه شهرها برای محرومان خانه ساخته و می سازد. برخی از موارد مثل مسکن مهر عمل می کند. در دولت های نهم و دهم در شهرهای زیر 25 هزار نفر حدود 85 هزار واحد قرار بوده توسط بنیاد مسکن ساخته شود که ساخته شده و در اختیار مردم قرار گرفته است.
ساخت 28 هزار واحد مسکونی خیرساز در طی 3 سال اخیر
ما در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی یک جریان دیگر راه انداختیم و آن خیرین مسکن ساز است. از وجود خیرین مسکن ساز برای خانه سازی محرومان استفاده کردیم. در 3 سال اخیر حدود 30 هزار واحد در شهرهای بزرگ برای محرومان توسط خیرین ساخته شده است.
امسال 2 هزار واحد مسکونی با مبلغ بسیار کم توسط خیرین مسکن ساز در صفادشت ساخته شده که تا چند روز دیگر در همین دهه افتتاح حساب 100 در اختیار مردم قرار می گیرد. هر کدام از این واحدها 25 تا 30 میلیون تومان وام بانکی دارند.
ساخت 70 هزار واحد مسکونی شهری توسط بنیاد مسکن
خود ما حدود 70 هزار واحد در شهرهای بزرگ و شهرک های اقماری و یا شهرهای جدید التأسیس استان ها مثل شهرهایی که در استان فارس یا اصفهان یا خراسان رضوی ایجاد شده است. اینها شهرها و شهرک های اقماری است که ما در آنها نیز برای محرومان مشغول خانه سازی هستیم. قیمت تمام شده واحدهایی که ما می سازیم نسبت به بیرون خیلی کمتر است. ما قصد سودجویی نداریم؛ می خواهیم مردم را خانه دار کنیم. وام هایی هم که در اختیار ما قرار گرفته را برای صاحب خانه کردن مردم به آنها می دهیم.
مقطع حیات امام خمینی (س) را مقطع استثنایی خانه سازی محرومان بیان کردید. دلیل اینکه شما آن مقطع را استثنایی می دانید چیست؟
حساب 100 صدقه جاریه امام
پیش از امام خمینی (س) به اندازه ایشان کسی بی خانمانی دیگران را درک را نکرده بود؛ به خاطر همین برنامه ای هم نگذاشته بودند. صدور این فرمان امام نشانگر ملموس بودن درد برای ایشان بود. یعنی قبل از امام چنین برنامه ای در ایران نبود. با پیروزی انقلاب اسلامی، توسط امام خمینی (س) شرایطی به وجود آمد که همه مردم را متوجه این کرد که باید محرومان از سرپناه برخوردار باشند و مشکلشان حل شود. الحمدلله این راه تا الآن ادامه دارد. مقام معظم رهبری نیز به شدت از حساب 100 امام و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی حمایت کردند. حتی ایشان فرمودند حساب 100 صدقه جاریه امام است که ما باید مغتنم بدانیم و از آن حداکثر استفاده را ببریم.
مردم الآن هم هنوز به حساب 100 پول واریز می کنند. البته در مقطعی که جنگ تحمیلی بود مقداری کمرنگ شده بود ولی بعد از جنگ دوباره مردم کمک می کنند. غیر از پول هایی که به این حساب واریز می شود مردم کمک های دیگری از قبیل زمین و مصالح به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی دارند. حتی برخی افراد اقساط وام بانکی کسانی که برای پرداخت مشکل دارند را می پذیرند و این اقساط را پرداخت می کنند. اینها کارهایی است که از اندیشه امام خمینی (س) به وجود آمده است.
وظایفی که بر دوش بنیاد مسکن انقلاب اسلامی گذاشته شده از جمله سنددار کردن خانه های روستایی و بازسازی و بهسازی و دیگر موارد، وظیفه اصلی بنیاد که خانه سازی برای محرومان و مستضعفان است را تحت الشعاع قرار نداده است؟
نه تحت الشعاع قرار نداده است. ولی می دانید خانه سازی احتیاج به اعتبارات مالی زیادی دارد. این اعتبارات هرچه بیشتر باشد خانه سازی بیشتر می شود و هرچه کمتر باشد خانه سازی کمتر می شود. الآن در کشور یک رکود فوق العاده حاکم است. ما در این رکود نمی توانیم خانه بسازیم چون باید پول باشد پول یا باید از ناحیه دولت باشد یا از ناحیه ملت باشد. دولت که مشکل دارد. بالتبع وقتی بازار رکود بود پول مردم هم زیاد نیست. ما تشکیلاتی هستیم. می توانیم کاری کنیم در این رکود که این به نفع مردم باشد ممکن است که خانه سازی نباشد. ولی کار است. مثلا اجرای طرح های هادی روستایی می کنیم که اعتبارات زیادی نمی خواهد و کار فنی می خواهد. مثلا همه روستاهای کشور را طرح هادی تهیه می کنیم که اعتبارات زیادی نمی خواهد و نیروی فنی توانمند می خواهد که ما داریم.
پس این طور نیست که کارهای فنی تحت الشعاع قرار داده باشد. آنها مکمل است. به خاطر اینکه مثلا اگر ما در روستا طرح جامع نداشته باشد ما خانه بسازیم فردا که بخواهیم طرح جامع تهیه کنیم فرض کنید خانه ای که بدون طرح ساخته شده در مسیر قرار می گیرد. یا در طرح بهداشتی یا در طرح آموزشی ولی الآن لازمه اش این است که طرحش تهیه شود بعد ساختمان ساخته شود. پس این طور نیست که تحت الشعاع قرار دهد بلکه مکمل است.
طرح های مختلفی در دولت های مختلف به این موضوع اختصاص داده شد. آیا برخورد سیاسی با این موضوع می تواند به هدف اولیه بنیاد مسکن که خانه دار کردن محرومان است، آسیب برساند؟
مبنای ایده جمهوری اسلامی خدمت به محرومان است
بنای هیچ دولتی بر این نبوده که برای محرومان کار نکند. اصلا مسیر نظام اسلامی نمی تواند غیر از خدمت به محرومان باشد. چون مبنای ایده جمهوری اسلامی خدمت به محرومان است. اصلا انقلاب اسلامی انقلاب محرومان است. دیگر اینکه نظام جمهوری اسلامی نظام فریادرس محرومان و رفع مشکل از محرومان است.
بعضی دولت ها در این امر موفق بودند و بعضی موفق نبودند. هرکسی هم برای این جریان قالبی تعریف کرده است؛ به طور مثال مسکن استیجاری، مسکن محرومان، مسکن مهر و یا مسکن اجتماعی گفتند. اینها هرکسی یک قالبی برای این موضوع تعریف کرده است. ولی اینکه نخواسته باشند و یا دوست نداشته باشند که در این زمینه کار کنند، درست نیست.
امام خمینی (س) در تأسیس حساب 100 اهدافی داشت. به نظر شما چقدر به اهداف مورد نظر امام رسیدیم؟
اگر فرمان امام را کامل پیاده می کردیم مشکل مسکن حل شده بود
اگر همه یعنی دولت ها، نهادها و همچنین ما که بنیاد مسکن انقلاب اسلامی هستیم متن فرمان امام را اجرا می کردیم امروز در کشور ما مشکل مسکن حل شده بود. بنابر این به آن اهداف نرسیدیم. یعنی باید قبول کنیم که نتوانستیم مرّ فرمان امام را پیاده کنیم. در همه سطوح می گویم. اگر این کار را می کردیم امروز ما مشکل مسکن برای محرومان نداشتیم. امیدواریم که همه این فرمان تاریخی امام را جلوی خود بگذاریم و هرجا که می بینیم کارش انجام نشده را سعی کنیم انجام دهیم تا در کشور ایران و نظام جمهوری اسلامی محرومان بدون مسکن نداشته باشیم.
دلیل اینکه نتوانستیم مرّ فرمان امام را به صورت کامل اجرا کنیم چه بوده است؟
باید همه دست به دست هم دهند تا مشکل مسکن حل شود
فرض کنید ما به عنوان نهادی که عامل اجرایی بودیم الآن با تمام قوا در خدمت این فرمان هستیم. ولی تخصص، قدرت اجرایی و امکانات موجود ما برای رفع این مشکل مهم کافی نیست. باید همگان دست به دست هم دهند تا این مشکل حل شود. در فرآیندی که همه دست به دست هم دهند این کار عملیاتی است. اگر خدای ناخواسته کوتاهی شود مشکل به وجود می آید. اعتقاد ما بر این است که اهداف مطرح شده امام خمینی (س) در این پیام عملیاتی است و باید زمینه آن به وجود بیاید. هنوز همه زمینه های آن به طور کامل وجود ندارد.
در سال های ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی آشنایی بدنه اجتماعی کشور با حساب 100 بیشتر از الآن بود، اما در حال حاضر مردم کمتر با این مقوله آشنا هستند.
این تقصیر رسانه ها است. شما باید مطرح کنید. شما باید تبلیغ و تبیین کنید.
چه کارهایی باید انجام دهیم که شناخت اجتماعی از حساب 100 بیشتر شود؟
ما از رسانه ها انتظار داریم که در رابطه با تبیین و معرفی حساب 100 امام که یک اندیشه ناب است بیشتر کار کنند که مردم در کمک کردن به حساب 100 تشویق شوند تا در نهایت همه ما بتوانیم به محرومانی که توان و قدرت خانه دار شدن ندارند خدمتی داشته باشیم و آنها را صاحب سرپناه کنیم.
باید عملکرد بنیاد را بیشتر برای مردم تبیین کنیم. من به صراحت می گویم که بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مظلوم است. یعنی سالی یک مرتبه در سالگرد این بنیاد در مورد آن بحث می شود. این در حالی است که من به جرعت می توانم بگویم شما به روستایی در کشور نمی روید مگر اینکه اثری از بنیاد مسکن انقلاب اسلامی هست. شما به مناطق حاشیه شهر یا شهرک ها هم که بروید جایی را نمی بینید که بنیاد مسکن انقلاب اسلامی کاری نکرده باشد. حتما تعدادی خانه ساخته و در اختیار افراد قرار داده است.
کسی این را تبیین نمی کند. باید رسانه ها این را تبیین کنند که عملکرد بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در این مدت 37 سال شبه معجزه است. از برکت وجود امام خمینی (س) و مقام معظم رهبری این نهاد چنین خدماتی به کشور و مردم محروم کرده و در آینده نیز آمادگی دارد که خدمت کند.
امسال سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل است. ما همین الآن اعلام می کنیم که اگر از طریق دولت، نهادها و بعضی خیرین به ما اعتبارات بدهند بنیاد مسکن انقلاب اسلامی آمادگی دارد که با تمام قوا و قدرت و با تمام امکانات موجود کار کرده و حداکثر عمل را داشته باشد.
