به گزارش ایرنا، این روزنامه بررسی شاخص های مختلف در اقتصاد یکی از عواملی عنوان کرد که به تحلیلی شفاف از وضعیت اقتصادی یک منطقه یا کشور کمک می‌کند.
این روز نامه در ادامه نوشت: امروز کارشناسان در تلاش اند با به دست آوردن نتایج دقیق و علمی از تحقیقات، راه را برای انجام تحقیقات کاربردی و رفع مشکلات و رسیدن به شرایط مطلوب اقتصادی فراهم آورند. اگرچه فقر معمولاً به عنوان پدیده‌ای شناخته می‌شود که از جنبه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... قابل بررسی است اما توجه به این مقوله به عنوان یکی از مهمترین شاخصه‌های اقتصادی مورد توجه بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان اقتصادی است.
در همین زمینه پژوهشی کاربردی در مورد فقر براساس شاخص‌های مختلف در مناطق مختلف کشور انجام شده که نتایج قابل تأملی به همراه داشته است. طبق این پژوهش، شهرهای تهران، مشهد، تبریز، زاهدان، اصفهان، اهواز، قم، بهارستان، شیراز و کرمان به عنوان ١٠ شهر نخست فقیرنشین کشور معرفی شده‌اند. بر این اساس تهران با ١٧٠، مشهد با ١٢١ و تبریز با ٧٩ هزار خانواده فقیر، بیشترین تمرکز فقر را در خود دارند.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که فقیرترین نواحی کشور یعنی نواحی با بالاترین نرخ سرشمار فقر عبارت‌اند از نواحی روستایی شهرستان‌های مهرستان(زابلی)، چابهار، کنارک، زاهدان و نیک‌شهر از استان سیستان و بلوچستان.
طبق محاسبات، نواحی روستایی این شهرستان‌ها نرخ سرشمار فقر بالاتر از ٨٠ درصد دارند. رتبه‌های بعدی متعلق به نواحی روستایی شهرستان‌های خاش و سرباز از استان سیستان و بلوچستان، نواحی شهری شهرستان اندیکا از استان خوزستان، نواحی روستایی شهرستان دلگان و نواحی روستایی و شهری شهرستان هیرمند و پس از آن نواحی شهری شهرستان‌های سرباز و مهرستان از استان سیستان و بلوچستان است.
در مقابل براساس پژوهش‌های صورت گرفته برخی مناطق کاملاً از فقر دور بوده و افراد ساکن در آن زندگی به نسبت برخورداری دارند. این پژوهش نشان می‌دهد که نواحی شهری شهرستان مبارکه استان اصفهان، شهرستان البرز استان قزوین و شهرستان دامغان استان سمنان و نواحی روستایی شهرستان‌های کرج استان البرز، نجف‌آباد و خمینی‌شهر اصفهان، شهرستان فارسان استان چهارمحال، بختیاری، شهرستان البرز استان قزوین، شهرستان تیران و کرون استان اصفهان، شهرستان نظرآباد البرز، شهرستان شهرکرد استان چهارمحال و بختیاری، شهرستان پاسارگاد استان فارس، شهرستان فلاورجان استان اصفهان، شهرستان‌های محمودآباد و بابلسر استان مازندران همگی دارای نرخ سرشمار فقر زیر 5/3 درصد هستند. این اعداد برای شهرستان مهرستان در استان سیستان و بلوچستان 4/90 درصد تخمین زده شده است.
تأثیر مستقیم فقر بر توسعه اقتصادی
اما مشخص شدن فقر در جامعه چه کاربردهای اقتصادی مهمی می‌توانند داشته باشد. در تحلیل اقتصادی فقر را می‌توان به دو مقوله مهم محدود کرد؛ نخست از نظر هزینه‌ها و آسیب‌هایی که فقر به جامعه وارد می‌کند و دوم از نظر تأثیری که افراد فقیر بر رشد اقتصادی می‌گذارد. افرادی که درآمد آنها تنها کفاف نیازهای اولیه آنها را می‌دهد نمی‌توانند وارد سیستم آموزشی شوند و ممکن است در صورت درخواست ورود به بازار کار، شغلی برای آنها وجود نداشته باشد. در این شرایط افراد برای گذران زندگی خود ممکن است دست به اعمالی بزنند که صدمات جدی به جامعه وارد کند. دزدی، قاچاق، جرم و جنایت و شیوع بیماری‌ها، همه از عواملی هستند که منشأ اصلی آنها فقر است.
مسئله مهم دیگر اهمیت سرمایه انسانی در رشد اقتصاد است. امروزه سهم مهمی از رشد اقتصادهای توسعه یافته ناشی از توسعه سرمایه انسانی آنهاست. در اقتصاد به کسی که بر اساس توانایی، دانش و مهارت های خود می‌تواند به افزایش تولید و بهره‌وری کمک کند، سرمایه انسانی گفته می‌شود. برای مثال وقتی شما یک واحد تولیدی دارید و بعد از پنج سال، تمامی مهارت‌های لازم برای انجام امور را به نیروی کار خود آموزش می‌دهید، او دیگر نیروی کاری عادی نیست، بلکه آموزش‌ها و مهارت‌های او سرمایه
شماست که به‌موجب آن توان تولیدی شما بالا رفته است. برای توسعه یک کشور تنها هزینه و سرمایه‌گذاری مادی در تجهیزات و ماشین‌آلات لازم نیست. این ابداع ها و ابتکارهای بشر است که منجر به خلق محصولات جدید و بازارهای جدید برای توسعه یک اقتصاد می‌شود. در کشورهای توسعه یافته تأمین نیازهای اولیه بویژه آموزش و بهداشت به‌شدت مورد توجه است. تحقیقات بی‌شماری در اقتصاد به وجود رابطه محکمی بین میزان سرمایه‌گذاری‌های دولت در تأمین نیازهای اولیه بویژه آموزش و کاهش فقر، با میزان رشد اقتصادی کشورها تأکید می‌کند.
سرمایه انسانی آنقدر مهم است که امروزه یکی از تجارت‌های مهم کشورهای توسعه یافته، جذب مغزها از دیگر کشورها است. همه‌ساله کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکا بودجه قابل توجهی را برای جذب دانشجویان سایر کشورها تصویب می‌کنند. شاید در نگاه نخست عجیب باشد که یک کشور به شما اجازه تحصیل رایگان دهد و حتی به شما پول دهد تا در آن کشور تنها تحصیل کنید. اما همه این اقدامات با هدف ارتقای دانش آن کشور و توسعه سرمایه انسانی صورت می‌گیرد. بدون شک ارزش ایجاد شده توسط این افراد برای کشورها در حدی بسیار بالاتر از هزینه‌های انجام شده برای آنها است. بنابراین مسئله کاهش فقر عاملی مهم در توسعه اقتصادی کشورها به‌شمار می‌آید. هرچه آمار فقر در جامعه‌ای بالا باشد این پیام را می دهد که درصد بیشتری از سرمایه انسانی آن در حال هرز رفتن است. سرمایه‌هایی که شاید در صورت رسیدگی به آنها بتوان مسیر رشد اقتصادی کشوری را تحت تأثیر خود قرار داد.
** اصفهان پنجمین شهر فقیر
در این شرایط بررسی شاخص‌های فقر در اصفهان به عنوان یکی از بزرگترین و پرجمعیت‌ترین استان‌های کشور از اهمیت زیادی برخوردار است، در تحقیقات انجام شده در اصفهان به عنوان پنجمین شهر فقیرنشین معرفی شده است، که ریشه‌یابی این موضوع به طور حتم اهمیت زیادی دارد. این نتایج در حالی به دست آمده که بسیاری، اصفهان را استانی برخوردار می‌دانند و با تنگ نظری مانع از توجه مسئولان و حتی اختصاص اعتبارات مناسب‌تر به این استان می‌شوند.
البته طبق آمار موجود، شهرستان‌های مبارکه، نجف‌آباد، خمینی‌شهر، تیران کرون و فلاورجان از شهرستان‌هایی معرفی شده‌اند که کمترین میزان فقر را به خود اختصاص داده‌اند.
** برای تحلیل و بررسی دقیق این روند در استان اصفهان باید پیش از هر چیز به چند نکته اشاره کرد.
شاخص‌های در نظر گرفته شده در پژوهش‌ها و تحقیقات مختلف و در ارتباط با فقر، در نواحی مختلف اهمیت و معنی متفاوتی دارند. به‌طور مثال مساحت محل زندگی با آنکه در تمامی نواحی ارتباط زیادی با سطح رفاهی خانوار دارد، ولی این ارتباط در شهرها و نیز روستاها متفاوت است. میانگین مساحت در شهری همچون اصفهان شاید کمتر از دیگر شهرها باشد ولی این به معنی فقیرتر بودن ساکنان شهر اصفهان نیست، چراکه قیمت مسکن در این شهر بسیار بالاتر از شهرهای دیگر است. همین موضوع برای متغیرهای دیگر نیز صادق است.
بااین‌حال اصفهان از ده شهر نخست فقیرنشین در ایران است که شاید بتوان دلیل آن را در عواملی همچون رکود تولید و صنعت، خشکسالی، آمار بالای مهاجران، تراکم زیاد جمعیت و مواردی از این دست جست‌وجو کرد.
در این شرایط، شهرستان‌های بزرگ و نزدیک به مرکز استان، شرایط مساعدتری دارند و از شهرستان‌های به نوعی ثروتمند معرفی می‌شوند، مبارکه، خمینی‌شهر، نجف‌آباد، فلاورجان و تیران و کرون از این جمله هستند.
شاید بتوان یکی از دلایل این موضوع را در نزدیکی این شهرستان‌ها با مرکز استان جست‌وجو کرد، این موضوع به گسترش امکانات و تجهیزات در این شهرستان‌ها منجر شده و از طرفی سرمایه‌گذاران نیز با آسودگی بیشتری اقدام به سرمایه‌گذاری در آنها می‌کنند، باید توجه داشت که این شهرستان‌ها از قطب‌های صنعتی استان هستند، با این حساب به خوبی می‌توان ارتباط مستقیمی میان وجود مراکز صنعتی و تولیدی و کاهش فقر مشاهده کرد، هر چه تعداد مراکز اقتصادی و واحدهای تولیدی و صنعتی بیشتر باشد میزان فقر به همان میزان کاهش می‌یابد.
راه‌های دسترسی این شهرستان‌ها نیز نسبت به سایر مناطق استان از کیفیت بهتری برخوردار بوده و همین موضوع به گسترش مبادلات اقتصادی و در نتیجه گسترش فعالیت‌های اقتصادی در این شهرستان‌ها و ریشه‌کنی فقر کمک کرده است. البته اگر بخواهیم به طور دقیق و کارشناسی تمامی عوامل مؤثر در ایجاد رونق اقتصادی و یا شیوع فقر در مناطق مختلف استان را مورد بررسی قرار دهیم، به طور حتم به ساعت‌ها تحلیل و مقایسه نیاز خواهد بود اما با همین تفاسیر می‌توان نتیجه گرفت مناطقی از استان که دارای شریان‌های ارتباطی مناسب، واحدهای اقتصادی و تولیدی و صنعتی مناسب‌تر، آب بیشتر و امکانات زیرساختی بهتری هستند با مشکلات کمتری روبرو بوده و فقیر در آنها کمتر است، پس باید با توسعه سرمایه‌گذاری در مناطق مختلف استان، افزایش راه‌های ارتباطی مناسب، راه‌اندازی صنایع پاک، ایجاد بازارهای صادراتی مناسب، کاهش کاغذ بازی اداری و سخت‌گیری‌های بیهوده و مواردی ازاین‌دست راه را برای گسترش رفاه اقتصادی و اجتماعی فراهم آورد تا روزی شاهد کاهش مشکلات ناشی از پدیده فقر در سطح استان و حتی کشور باشیم.
گ/8114/ 2093 ** خبرنگار: امیرحسین اکبری ** انتشاردهنده: اصغر دواتگر
انتهای پیام این روز نامه در ادامه نوشت: امروز کارشناسان در تلاش اند با به دست آوردن نتایج دقیق و علمی از تحقیقات، راه را برای انجام تحقیقات کاربردی و رفع مشکلات و رسیدن به شرایط مطلوب اقتصادی فراهم آورند. اگرچه فقر معمولاً به عنوان پدیده‌ای شناخته می‌شود که از جنبه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... قابل بررسی است اما توجه به این مقوله به عنوان یکی از مهمترین شاخصه‌های اقتصادی مورد توجه بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان اقتصادی است.
در همین زمینه پژوهشی کاربردی در مورد فقر براساس شاخص‌های مختلف در مناطق مختلف کشور انجام شده که نتایج قابل تأملی به همراه داشته است. طبق این پژوهش، شهرهای تهران، مشهد، تبریز، زاهدان، اصفهان، اهواز، قم، بهارستان، شیراز و کرمان به عنوان ١٠ شهر نخست فقیرنشین کشور معرفی شده‌اند. بر این اساس تهران با ١٧٠، مشهد با ١٢١ و تبریز با ٧٩ هزار خانواده فقیر، بیشترین تمرکز فقر را در خود دارند.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که فقیرترین نواحی کشور یعنی نواحی با بالاترین نرخ سرشمار فقر عبارت‌اند از نواحی روستایی شهرستان‌های مهرستان(زابلی)، چابهار، کنارک، زاهدان و نیک‌شهر از استان سیستان و بلوچستان.
طبق محاسبات، نواحی روستایی این شهرستان‌ها نرخ سرشمار فقر بالاتر از ٨٠ درصد دارند. رتبه‌های بعدی متعلق به نواحی روستایی شهرستان‌های خاش و سرباز از استان سیستان و بلوچستان، نواحی شهری شهرستان اندیکا از استان خوزستان، نواحی روستایی شهرستان دلگان و نواحی روستایی و شهری شهرستان هیرمند و پس از آن نواحی شهری شهرستان‌های سرباز و مهرستان از استان سیستان و بلوچستان است.
در مقابل براساس پژوهش‌های صورت گرفته برخی مناطق کاملاً از فقر دور بوده و افراد ساکن در آن زندگی به نسبت برخورداری دارند. این پژوهش نشان می‌دهد که نواحی شهری شهرستان مبارکه استان اصفهان، شهرستان البرز استان قزوین و شهرستان دامغان استان سمنان و نواحی روستایی شهرستان‌های کرج استان البرز، نجف‌آباد و خمینی‌شهر اصفهان، شهرستان فارسان استان چهارمحال، بختیاری، شهرستان البرز استان قزوین، شهرستان تیران و کرون استان اصفهان، شهرستان نظرآباد البرز، شهرستان شهرکرد استان چهارمحال و بختیاری، شهرستان پاسارگاد استان فارس، شهرستان فلاورجان استان اصفهان، شهرستان‌های محمودآباد و بابلسر استان مازندران همگی دارای نرخ سرشمار فقر زیر 5/3 درصد هستند. این اعداد برای شهرستان مهرستان در استان سیستان و بلوچستان 4/90 درصد تخمین زده شده است.
تأثیر مستقیم فقر بر توسعه اقتصادی
اما مشخص شدن فقر در جامعه چه کاربردهای اقتصادی مهمی می‌توانند داشته باشد. در تحلیل اقتصادی فقر را می‌توان به دو مقوله مهم محدود کرد؛ نخست از نظر هزینه‌ها و آسیب‌هایی که فقر به جامعه وارد می‌کند و دوم از نظر تأثیری که افراد فقیر بر رشد اقتصادی می‌گذارد. افرادی که درآمد آنها تنها کفاف نیازهای اولیه آنها را می‌دهد نمی‌توانند وارد سیستم آموزشی شوند و ممکن است در صورت درخواست ورود به بازار کار، شغلی برای آنها وجود نداشته باشد. در این شرایط افراد برای گذران زندگی خود ممکن است دست به اعمالی بزنند که صدمات جدی به جامعه وارد کند. دزدی، قاچاق، جرم و جنایت و شیوع بیماری‌ها، همه از عواملی هستند که منشأ اصلی آنها فقر است.
مسئله مهم دیگر اهمیت سرمایه انسانی در رشد اقتصاد است. امروزه سهم مهمی از رشد اقتصادهای توسعه یافته ناشی از توسعه سرمایه انسانی آنهاست. در اقتصاد به کسی که بر اساس توانایی، دانش و مهارت های خود می‌تواند به افزایش تولید و بهره‌وری کمک کند، سرمایه انسانی گفته می‌شود. برای مثال وقتی شما یک واحد تولیدی دارید و بعد از پنج سال، تمامی مهارت‌های لازم برای انجام امور را به نیروی کار خود آموزش می‌دهید، او دیگر نیروی کاری عادی نیست، بلکه آموزش‌ها و مهارت‌های او سرمایه
شماست که به‌موجب آن توان تولیدی شما بالا رفته است. برای توسعه یک کشور تنها هزینه و سرمایه‌گذاری مادی در تجهیزات و ماشین‌آلات لازم نیست. این ابداع ها و ابتکارهای بشر است که منجر به خلق محصولات جدید و بازارهای جدید برای توسعه یک اقتصاد می‌شود. در کشورهای توسعه یافته تأمین نیازهای اولیه بویژه آموزش و بهداشت به‌شدت مورد توجه است. تحقیقات بی‌شماری در اقتصاد به وجود رابطه محکمی بین میزان سرمایه‌گذاری‌های دولت در تأمین نیازهای اولیه بویژه آموزش و کاهش فقر، با میزان رشد اقتصادی کشورها تأکید می‌کند.
سرمایه انسانی آنقدر مهم است که امروزه یکی از تجارت‌های مهم کشورهای توسعه یافته، جذب مغزها از دیگر کشورها است. همه‌ساله کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکا بودجه قابل توجهی را برای جذب دانشجویان سایر کشورها تصویب می‌کنند. شاید در نگاه نخست عجیب باشد که یک کشور به شما اجازه تحصیل رایگان دهد و حتی به شما پول دهد تا در آن کشور تنها تحصیل کنید. اما همه این اقدامات با هدف ارتقای دانش آن کشور و توسعه سرمایه انسانی صورت می‌گیرد. بدون شک ارزش ایجاد شده توسط این افراد برای کشورها در حدی بسیار بالاتر از هزینه‌های انجام شده برای آنها است. بنابراین مسئله کاهش فقر عاملی مهم در توسعه اقتصادی کشورها به‌شمار می‌آید. هرچه آمار فقر در جامعه‌ای بالا باشد این پیام را می دهد که درصد بیشتری از سرمایه انسانی آن در حال هرز رفتن است. سرمایه‌هایی که شاید در صورت رسیدگی به آنها بتوان مسیر رشد اقتصادی کشوری را تحت تأثیر خود قرار داد.
** اصفهان پنجمین شهر فقیر
در این شرایط بررسی شاخص‌های فقر در اصفهان به عنوان یکی از بزرگترین و پرجمعیت‌ترین استان‌های کشور از اهمیت زیادی برخوردار است، در تحقیقات انجام شده در اصفهان به عنوان پنجمین شهر فقیرنشین معرفی شده است، که ریشه‌یابی این موضوع به طور حتم اهمیت زیادی دارد. این نتایج در حالی به دست آمده که بسیاری، اصفهان را استانی برخوردار می‌دانند و با تنگ نظری مانع از توجه مسئولان و حتی اختصاص اعتبارات مناسب‌تر به این استان می‌شوند.
البته طبق آمار موجود، شهرستان‌های مبارکه، نجف‌آباد، خمینی‌شهر، تیران کرون و فلاورجان از شهرستان‌هایی معرفی شده‌اند که کمترین میزان فقر را به خود اختصاص داده‌اند.
** برای تحلیل و بررسی دقیق این روند در استان اصفهان باید پیش از هر چیز به چند نکته اشاره کرد.
شاخص‌های در نظر گرفته شده در پژوهش‌ها و تحقیقات مختلف و در ارتباط با فقر، در نواحی مختلف اهمیت و معنی متفاوتی دارند. به‌طور مثال مساحت محل زندگی با آنکه در تمامی نواحی ارتباط زیادی با سطح رفاهی خانوار دارد، ولی این ارتباط در شهرها و نیز روستاها متفاوت است. میانگین مساحت در شهری همچون اصفهان شاید کمتر از دیگر شهرها باشد ولی این به معنی فقیرتر بودن ساکنان شهر اصفهان نیست، چراکه قیمت مسکن در این شهر بسیار بالاتر از شهرهای دیگر است. همین موضوع برای متغیرهای دیگر نیز صادق است.
بااین‌حال اصفهان از ده شهر نخست فقیرنشین در ایران است که شاید بتوان دلیل آن را در عواملی همچون رکود تولید و صنعت، خشکسالی، آمار بالای مهاجران، تراکم زیاد جمعیت و مواردی از این دست جست‌وجو کرد.
در این شرایط، شهرستان‌های بزرگ و نزدیک به مرکز استان، شرایط مساعدتری دارند و از شهرستان‌های به نوعی ثروتمند معرفی می‌شوند، مبارکه، خمینی‌شهر، نجف‌آباد، فلاورجان و تیران و کرون از این جمله هستند.
شاید بتوان یکی از دلایل این موضوع را در نزدیکی این شهرستان‌ها با مرکز استان جست‌وجو کرد، این موضوع به گسترش امکانات و تجهیزات در این شهرستان‌ها منجر شده و از طرفی سرمایه‌گذاران نیز با آسودگی بیشتری اقدام به سرمایه‌گذاری در آنها می‌کنند، باید توجه داشت که این شهرستان‌ها از قطب‌های صنعتی استان هستند، با این حساب به خوبی می‌توان ارتباط مستقیمی میان وجود مراکز صنعتی و تولیدی و کاهش فقر مشاهده کرد، هر چه تعداد مراکز اقتصادی و واحدهای تولیدی و صنعتی بیشتر باشد میزان فقر به همان میزان کاهش می‌یابد.
راه‌های دسترسی این شهرستان‌ها نیز نسبت به سایر مناطق استان از کیفیت بهتری برخوردار بوده و همین موضوع به گسترش مبادلات اقتصادی و در نتیجه گسترش فعالیت‌های اقتصادی در این شهرستان‌ها و ریشه‌کنی فقر کمک کرده است. البته اگر بخواهیم به طور دقیق و کارشناسی تمامی عوامل مؤثر در ایجاد رونق اقتصادی و یا شیوع فقر در مناطق مختلف استان را مورد بررسی قرار دهیم، به طور حتم به ساعت‌ها تحلیل و مقایسه نیاز خواهد بود اما با همین تفاسیر می‌توان نتیجه گرفت مناطقی از استان که دارای شریان‌های ارتباطی مناسب، واحدهای اقتصادی و تولیدی و صنعتی مناسب‌تر، آب بیشتر و امکانات زیرساختی بهتری هستند با مشکلات کمتری روبرو بوده و فقیر در آنها کمتر است، پس باید با توسعه سرمایه‌گذاری در مناطق مختلف استان، افزایش راه‌های ارتباطی مناسب، راه‌اندازی صنایع پاک، ایجاد بازارهای صادراتی مناسب، کاهش کاغذ بازی اداری و سخت‌گیری‌های بیهوده و مواردی ازاین‌دست راه را برای گسترش رفاه اقتصادی و اجتماعی فراهم آورد تا روزی شاهد کاهش مشکلات ناشی از پدیده فقر در سطح استان و حتی کشور باشیم.
گ/8114/ 2093 ** خبرنگار: امیرحسین اکبری ** انتشاردهنده: اصغر دواتگر
کپی شد
