گوشه ای از حوض حیاط، برگ ریزان پاییز را قاب گرفته و در گوشه دیگر صیفی جاتی چون کلم، هویج، بادمجان و پیاز غوطه ور است؛ سوز اندک مهر کمی شانه هایم را می لرزاند. "چایتان سرد نشود" این را اقدس خانم گفت و رشته تخیل صبحگاهی ام را پاره کرد. اثری از حبه قندی که در استکان انداختم نبود، چای را با یک هورت سر کشیدم.
اقدس خانم آبکش ها را آورد و در عرض چند دقیقه سور و بساط ترشی را آماده کرد. با آن دستان نحیف به سرعت همه مواد ترشی را خرد کرد، سپس دستانش را لا به لای صیفی جات فرو برد و با شوق دلچسبی مواد را زیر رو رو کرد، "آنجاست روی طاقچه دوم کنار شمعدانی ها" منظورش شیشه هایی بود که باید ترشی را در آنها درست می کرد. از کنایه اش که انگار خمودگی اول صبح مرا نشانه رفت خوشم آمد، بدون آنکه چیزی بگویم بلند شدم و شیشه ها را یکی یکی برایش آوردم. "دست هایت که تمیز است؟" فهمیدم باید آن رنگین کمان زیبای خوشمزه را در شیشه های قد و نیم قد حبس کنم! دستکش ها را دستم کردم، سیر و کرفس های خرد شده را عمیق بوئیدم، آدم خوش اشتهایی مثل من را بیهوش می کرد، اقدس خانم یک مشت از مواد ترشی را در شیشه ها ریخت و بعد لا به لای آن ادویه و سبزی خشک گذاشت.
پرسیدم از کجا می داند در هر شیشه باید چه قدر ادویه اضافه کند؟ خندید و گفت دستم همیشه خوب است و این را تجربه به او آموخته است. همیشه تنها ترشی درست می کنید؟" گاهی وقت ها دخترم و تعدادی از خانم های همسایه کمک می کنند اما همه می گویند دست خودت مزه اش فرق می کند.
" برایم جالب بود، یاد مادربزرگ افتادم که همیشه این را به مادرم می گفت. شیشه بعدی را برداشتم می خواستم آن را پر کنم دیدم از مواد ترشی چیزی نمانده، اقدس خانم با چابکی همه شیشه ها را آماده کرد، چادرش را به دور کمر گره زد و به سمت یکی از طاقچه های گوشه ایوان رفت، خمره هایی آورد که بوی سرکه خانگی می داد، آب و نمک را هم از قبل در دبه ها آماده کرده بود. کمکش کردم و همه آنها را کنار بساط ترشی آوردم. زیر لب بسم الله گفت، صلواتی فرستاد و با دقت و ظرافت خاصی آب و نمک و سرکه خانگی را به ترشی ها اضافه کرد، "سرکه اش خانگی است، فکر نکنی از این سرکه های صنعتی بی خاصیته که معده را خراب می کند"، از رک بودنش خوشم آمد، یادم افتاد کودک که بودم خاله ها اوایل پاییز جمع می شدند و با انگورهایی که پدربزرگ از باغ می آورد سرکه درست می کردند.
"عجله کن، درب شیشه ها را زود باید ببندیم"؛ نهیب اقدس خانم بود، کمکش کردم و شیشه های خوشرنگ ترشی را که حالا آماده شده بود به زیر زمین خانه اش بردیم. هر کدام را چند می فروشی مادر؟ برایت می صرفد؟ به ترازوی کوچکش اشاره کرد و گفت "مردم همه محله های اطراف، مشتری ترشی های اقدس خانم هستند، پولش هم خوب است چرخ زندگی ام می چرخد کمکی هم به مشت رجب می شود، قسط جهیزیه دو تا از دخترها را با فروش همین ترشی ها دادم، پسر بزرگم آقا مصطفی قرار است وام جور کند تا آن انباری گوشه حیاط را کارگاه ترشی کنیم، می گوید شاید بتوانیم دست چند نفر دیگر را هم به کار بند کنیم".
دوربین را تنظیم کردم تا از حیاط خانه عکس بگیرم، اقدس خانم با یک شیشه ترشی و چند نان خانگی به طرفم آمد، "قابل شما را ندارد!". طاقت نداشتم، بند دوربین را روی شانه انداختم، درب شیشه را باز کردم و تکه ای گل کلم را برداشتم و خوردم، گازی هم به نان خانگی زدم، لذت پاییز در آن خانه قدیمی دو چندان شد، حالا دیگر آفتاب در گوشه حوض آب تنی می کرد، وقت رفتن بود، عطر ترشی طعم پاییز را ترد کرده بود...
زیر آسمان شهر مملو از اقدس خانم هایی است که از هر انگشتشان هنری می ریزد، زنانی که تولید را در عمل معنا می بخشند، سقف خانه را تا افق بهره وری وسعت می دهند و رشته زندگی خود و دیگران را می بافند. زنان با کارآفرینی توانسته اند هنر ها و توانمندی خود را در راستای بهبود اقتصاد خانواده بکار گیرند.
در واقع هر یک از این افراد یا کارگاه های خانگی را می تواند یک کارخانه کوچک به حساب آورد که با حمایت مسوولان امر و ارایه تسهیلات کافی آنها تبدیل به واحد های تولیدی بزرگتر شوند تا علاوه بر توسعه اقتصادی و تحول ساختار اقتصادی خانواده ها، اشتغالزایی بهتری برای رقم هر منطقه رقم بخورد و معضل بیکاری رفع شود.
بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۹۵ ، در زمان حاضر جمعیت کشور افزون بر ۷۹ میلیون نفر است که مردان ۵۱ درصد و زنان ۴۹ درصد جمعیت را تشکیل می دهند.
صاحبنظران بر این باورند به دلیل آنکه زنان نیمی از جمعیت فعال اقتصادی کشور به شمار می‌روند، افزایش نرخ اشتغال و به تبع آن کاهش نرخ بیکاری در بین آنها از یک طرف به معنای توانمندسازی زنان و از طرف دیگر به معنای افزایش رشد اقتصادی و توانمند سازی اقتصاد کشور است.رضایت شغلی، کسب اعتبار و قدرت در جامعه و خلاقیت مهمترین انگیزه و اهداف زنان در کسب و کار عنوان شده است.
از سوی دیگر ، زنان به دلایلی مانند هرگز ازدواج نکردن، فوت همسر و به ویژه طلاق در حیطه زنان سرپرست خانوار قرار می‌گیرند. بر اساس آمار ارائه شده نزدیک به سه میلیون و ۲۰۰ هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که افزون بر ۵۰ درصد این جمعیت، زیر ۴۰ سال هستند و احتمال افزایش مداوم تعداد آنها همواره وجود دارد. برای مثال بالا بودن نرخ طلاق در کشور، که بنا بر آمار حدود ۲۵ درصد است می‌تواند به طرز قابل توجهی آمار زنان سرپرست خانوار را افزایش دهد. از این رو رسیدگی به موضوع اشتغال زنان به خودی خود به معنای رسیدگی به اشتغال زنان سرپرست خانوار نیز خواهد بود که توسعه مشاغل خانگی به عقیده کارشناسان می‌تواند بخش مهمی از این اهداف را محقق کند.
آمارها حاکی از آن است ۳۰ درصد کارآفرینان کشورهای توسعه یافته را زنان تشکیل می دهند. زنان توانسته اند با ورود به عرصه کسب و کار تحولات شگرفی را در توسعه اجتماعی و اقتصادی کشورها ایجاد کنند.
پژوهش ها نشان می دهد، افزون بر ۱۱ درصد زنان ایران از نظر اقتصادی فعال هستند که ۴۴ درصد در زمینه تولیدی و ۵۶ درصد در زمینه خدماتی فعالیت دارند. کارشناسان امر تعداد کارآفرین زن در عرصه تولید کشور را افزون بر ۸۰۰ نفر اعلام کرده اند که بیشترین آمار ثبت شده زن کار آفرین متعلق به استانهای خراسان رضوی و اصفهان است.
بر اساس اطلاعات مندرج در سامانه مشاغل خانگی استان اصفهان، تا اکنون ۲۱ هزار و ۸۷ نفر در استان کارآفرینی داشته اند. در سال گذشته افزون بر سه هزار و ۴۰۰ مجوز مشاغل خانگی دراین استان صادر شده که برای ۵ هزار و ۱۰۰ نفر اشتغال ایجاد کرده است.
به گفته مسئولان ، اصفهان رتبه دوم کشور در تعداد فرصت های شغلی ایجاد شده در تعاونی های بانوان را دارد. در زمان حاضر ۲۶۴ شرکت تعاونی بانوان از مجموع ۱۰ هزار شرکت تعاونی فعال کشور در اصفهان قرار دارد که ۲ شرکت تعاونی منتخب ملی و ۹ شرکت تعاونی دیگر منتخب استانی در جشنواره تعاونی های برتر شناخته شده اند.
کارآفرینی زنان اگرچه نیمی از بدنه جامعه را در بهبود اقتصاد کشور به تحرک وا می دارد، اما همواره با چالش ها و مسائل خاص خود رو به رو بوده است. این را "فتانه نکویی" محقق و پژوهشگر کارآفرینی می گوید.
وی در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه در جامعه توسعه یافته توزیع مناسبی میان زن مرد در بهره مندی از سواد، تندرستی شاخص های تغذیه ، تامین مسکن، ایجاد اشتغال و درآمد بالا وجود دارد، افزود: نبود آموزش کافی برای آشنانمودن زنان با روش های کسب درآمد، مرز بندی میان کار زنان و مردان، انتظارات سنتی از زنان، تعدد نقش زنان در قالب همسر، مادر، خانه دار و شاغل، قوانین و ساز و کار پیچیده اداری از جمله موانع مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی است.
وی معتقد است ارائه تسهیلات به زنان، تاسیس مراکز حرفه‌ای و شغلی برای فعالیت‌های کارآفرینانه زنان، ارائه برنامه‌های آموزشی و کمک آموزشی برای گسترش کارآفرینی آنان و حمایت قانونی از زنان آنها را برای ورود تخصصی تر به مقوله کارآفرینی ترغیب می کند.
کارآفرینی زنان همیشه به معنای اشتغالزایی برای آنان نیست، بلکه علاوه بر کسب سود اقتصادی توسعه فرهنگی و اجتماعی نیز به دنبال خواهد داشت.صبا حسینی فر که کارشناس ارشد جامعه شناسی است با بیان این مطلب به ایرنا می گوید: رشد چشمگیر کارآفرینی زنان، به اذعان صاحبنظران اقتصاد جهان را متحول کرده است چرا که زنان کارآفرین شبکه گسترده ای از ارتباطات را برقرار می کنند، تعهدی بسیار عمیق به جامعه محلی خود دارند، دیدگاه بلند مدت و امید بیشتر دارند و آموزش ها و توصیه ها را راحت تر می پذیرند که همه این عوامل در مجموع حرکت مستمر و پیوسته ای را خلق می کند که رسیدن به چشم انداز مطلوب را آسان تر کرده است.
حسینی فر افزود: توانمندی اقتصادی زنان بر توسعه فرهنگی و اجتماعی نیز اثر خواهد گذاشت چرا که زنان کارآفرین با برخورداری از خلاقیت و مهارت قادر خواهند بود بر بسیاری از آسیب های این بخش فائق آیند.
از سوی دیگر اگرچه فعالیت های کارآفرینانه زنان همواره با موانع و مشکلات مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همراه بوده اما می توان با استفاده از ظرفیت ها و آموزش هایی که همراه با کسب مهارت باشد آنها را به سمت فعالیت های اثربخش و مفید رهنمود ساخت.
به اعتقاد مریم نصر، بانوی کارآفرین اصفهانی ایجاد مراکز دائمی فروش محصولات مشاغل خانگی که افزون بر ۹۰ درصد آن توسط زنان تولید می شود، ضروری است.
وی که خیاط ماهری است و برای سه نفر از همسایگان خود اشتغالزایی کرده است در گفت و گو با ایرنا، برگزاری جلسه های توجیهی بمنظور اخذ تسهیلات حمایتی دولت را ضروری دانست و افزود: نحوه اخذ و استفاده از این تسهیلات باید برای بانوان فعال اقتصادی تشریح شود چرا که بسیاری از زنان هنوز نمی دانند کارهای روزمره ای که در خانه انجام می دهند می تواند به عنوان فعالیت زودبازده اقتصادی و یا بنگاه کوچک مطرح شود.
مشاخل خانگی با ظرفیت ها، ماهیت و فطرت بانوان همخوانی دارد. این را خانم جعفری که در خانه اش به تولید و بسته بندی سبزیجات مشغول است می گوید . او می افزاید: مشکل بزرگ این است که برای توسعه کار خانگی تنها و محدود هستیم بنابراین چنانچه تشکل ها یا شبکه های اختصاصی برای توسعه فعالیت ها در این زمینه راه اندازی شود علاوه بر رونق تولید به ایجاد اشتغال بیشتر نیز کمک خواهد کرد.
مدیر گروه طرح‌های آماری سازمان مدیریت و برنامه ریزی اصفهان می گویدسهم اشتغال اصفهانی ها در بخش خدمات در سال گذشته به ۴۸.۹ درصد رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۶ نزدیک به ۳.۶ درصد افزایش یافته است.
رستم پیر علی در گفت و گو با ایرنا، افزود: نسبت اشتغال در اصفهان در سال گذشته به ۳۷.۵ درصد رسید که نسبت به سال ۹۶ حدود ۲ درصد افزایش دارد.
وی نرخ بیکاری استان اصفهان در سال ۹۷ را ۱۳.۷ درصد اعلام و خاطرنشان کرد: این نرخ در سال ۹۶ نزدیک به ۱۴.۱ درصد بود که نمود کاهش نرخ بیکاری در استان است هرچند این شاخص در مقایسه با متوسط کشوری (۱۲ درصد) بالاتر است.
پیرعلی نرخ مشارکت اقتصادی استان در سال ۹۷ را ۴۳.۴ درصد و در سال ۹۶ حدود ۴۱.۴ درصد اعلام کرد و گفت: مقایسه آمار در سهم اشتغال نشان می‌دهد که این میزان در بخش کشاورزی در ۲ سال گذشته تغییری چندانی نداشته و از ۱۰.۳ به ۱۰.۲ درصد رسیده است.
وی با اشاره به بخش صنعت تصریح کرد: سهم اشتغال در این بخش از ۴۴.۴ درصد در سال ۹۶ به ۴۰.۸ در سال گذشته کاهش یافت که این امر می‌تواند ناشی از شرایط اقتصادی حاکم بر کشور در این برهه زمانی باشد.
بنا به اظهارات وی نرخ بیکاری شهری در سال ۹۷ در استان اصفهان، ۱۴.۶ و نرخ بیکاری روستایی ۷.۲ است.این ۲ نرخ در سال ۹۶ به ترتیب حدود ۱۵.۴ و ۷.۵ درصد بود.
پیرعلی سهم اشتغال شهری در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات در سال گذشته را به ترتیب ۶.۳، ۴۰.۸ و ۵۲.۹ درصد اعلام و اضافه کرد: سهم اشتغال روستایی در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات در سال ۹۷ نیز به ترتیب ۳۶.۷، ۴۰.۸ و ۲۲.۵ درصد است.
این کارشناس نرخ بیکاری مردان در سال گذشته در اصفهان را ۱۰.۹ درصد و نرخ بیکاری زنان را ۲۳.۳ درصد دانست و تصریح کرد: نرخ بیکاری مردان و زنان در سال ۹۶ به ترتیب حدود ۱۱.۷ و ۲۴.۳ درصد بود.
وی سهم اشتغال مردان در سال گذشته در بخش کشاورزی را ۱۱.۵، در صنعت را ۴۸.۸ و در خدمات ۴۷.۶ درصد برشمرد و اضافه کرد: سهم اشتغال زنان نیز در بخش کشاورزی ۵.۱، صنعت ۴۰.۹ و خدمات ۵۴ درصد است.
بر اساس جداول در چکیده نتایج طرح آمارگیری نیروی کار سال ۹۷، اصفهان در نرخ بیکاری در سال گذشته در کشور در رتبه نهم (با نرخ بیکاری ۱۳.۷ درصد) قرار گرفت در حالی که رتبه این استان در شاخص مذکور در سال ۹۶، پنجم بود.
در جامعه امروز، کارآفرینی با تسهیلات اشتغالزایی رابطه تنگاتنگ پیدا کرده است. مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی اصفهان می گوید افزون بر ۸۰ درصد تسهیلات مشاغل خانگی اصفهان به زنان پرداخت شده است و ۳۰ درصد از مدیریت مراکز مشاوره کارآفرینی را بانوان برعهده دارند.
محسن نیرومند به ایرنا گفت: تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی فقط یک شرکت تعاونی بانوان در سال ۱۳۴۸ با ۴۵ نفر عضو در زمینه تولید صنایع دستی در استان وجود داشت، این در حالی است که در چهل سال اخیر ۵۶۹ شرکت تعاونی بانوان در استان تشکیل شده است.
مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اصفهان افزود: تعداد اعضای شرکت‌های تعاونی بانوان در کل کشور ۱۳۲ هزار و ۵۸۵ نفر و تعداد اعضای این شرکت‌ها در استان اصفهان ۱۳ هزار و ۹۵۷ نفر است.
نیرومند با بیان اینکه استان اصفهان رتبه دوم کشوری در تعداد فرصت‌های شغلی ایجاد شده توسط شرکت‌های تعاونی بانوان را داراست، گفت: تعداد فرصت‌های شغلی این شرکت‌ها در کشور ۱۲۲ هزار و ۹۴۵ نفر و در استان اصفهان ۱۳ هزار و ۹۵۷ نفر است.
در حالی که روستاها همواره به عنوان کانون تولید و بهره وری شناخته می شوند، صاحبنظران بر این باورند این زنان روستانشین هستند که مصداق عینی کارآفرین به شمار می روند، بنابراین آموزش و حمایت آنان باید به طور دقیق و برنامه ریزی شده در دستور کار قرار بگیرد.این سخن یکی از اساتید دانشگاه است.
محمد صادق گرامی، دکترای اقتصاد در این خصوص به ایرنا گفت: در زمانی که فرهنگ مصرف گرایی در جامعه فراگیر شده است، زنان در روستاها با تکیه بر خلاقیت و هنر خود به تولید انواع فرآورده و محصول مشغول هستند، گاهی خود در کنار یک کار خانگی ده ها شغل ایجاد کرده اند که با آن علاوه بر تامین نیازهای زندگی خود به فروش و درآمد زایی نیز می رسند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه همزمان با رشد تکنولوژی، قالب کار در روستاها نیز تغییر یافته است، افزود: ظهور بوم گردی به عنوان صنعت نوپا در بسیاری از روستاها زمینه بسیار مطلوبی برای فعالیت اقتصادی زنان روستا فراهم کرده است که بهره مندی از آن نیازمند آموزش و ارائه تسهیلات هدفمند بر مبنای ظرفیت های خاص هر روستا است.
به گفته مسئولان، اصفهان در جذب تسهیلات طرح اشتغال پایدار روستایی تا پایان سال ۱۳۹۶ رتبه ۲۹ را در بین استان ها داشت اما با تمرکز بر روی این طرح از نظر فعال کردن طرح ها، معرفی به بانک ها و پرداخت ها در زمان حاضر، رتبه سوم را در اختیار دارد. استان اصفهان دارای بیش از یکهزار و ۷۰۰ روستا و آبادی با جمعیت حدود ۶۰۰ هزار نفر است که نزدیک به ۹۰۰ روستا از میان روستاهای آن دارای بیش از ۲۰ خانوار است.
کارآفرینی زنان به عقیده بسیاری از صاحبنظران می تواند سکوی پرش بلندی به سمت توسعه و رونق اقتصادی اصفهان باشد.
تاریخ نصف جهان، گواه آن است که زنان بسیاری در این سرزمین با بکارگیری هنرشان در گوشه و کنار خانه ها پا به پای مردان چرخ زندگی را می چرخاندند، زنانی که هنرشان زبانزد همه بود، آنجا که خوشه های انگور را برای کشمش شب یلدا بند می کردند، نان می پختند و از شیر تازه دوشیده شده صدها ارمغان خوشمزه به دست می آوردند، آنجا که تار و پود قالی های دستباف با پینه ها شعری رمز آلود و عاشقانه بود و زمان هایی که عطر نان و شیرینی سنتی هوش از سر رهگذران کوچهها می پراکند، درست مثل ترشی های اقدس خانم که طعم اصیل آن تا پاییز سال بعد آذین سفره های بیشمار است.
۹۸۶۱/ ۶۰۲۶
