به گزارش ایرنا، کارشناسان حاضر در میزگرد ایرنا اصفهان، می گویند نشاط زاینده رود علاوه بر گیاهان به حیات میلیون ها انسان در فلات مرکزی ایران گره خورده است و همبستگی و عزم ملی و منطقه ای را تنها راه حل مشکل این رودخانه حیات بخش منطقه مرکزی ایران مطرح کرده اند.
آنان همچنین با تاکید بر ضرورت توازن مصارف و منابع آب ، تشکیل ستاد ملی احیای زاینده رود، سرعت بخشی در طرحهای انتقال آب، جلوگیری از برداشت های غیرقانونی، انضباط آبی، مدیریت واحد تصمیم گیری را از جمله راهکار حل معضلات زاینده رود برشمردند .
این رود به طول بیش از 360 کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران از کوه های زاگرس مرکزی بویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق حدود 200 کیلومتر پیش می رود و در نهایت به تالاب بین المللی گاوخونی در شرق اصفهان می ریزد.
این رودخانه تاکنون نقش موثری در عرصه های اقتصادی، فرهنگی ، زیست محیطی و اجتماعی و حیات تالاب گاوخونی داشته است و مسوولان کلان کشوری باید با در نظر گرفتن همه ابعاد و پیامدهای بی آبی آن و با نشست های تخصصی با حضور مسوولان استانهای مربوط برای نجات این رود تصمیم اصولی و کارشناسی اتخاذ کنند.
حوضه زاینده رود از دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری تشکیل شده که 93 درصد از مساحت و 98 درصد از جمعیت زیر پوشش این حوضه در استان اصفهان و هفت درصد از مساحت و 2 درصد از جمعیت زیرپوشش آن در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.
میزان کاهش آب ذخیره شده در سد زاینده رود در سالهای اخیر بی سابقه بوده و هم اکنون نسبت به میانگین بلند مدت(44 ساله) بیش از 80 درصد کاهش داشته است.
بررسی گزارش های وضعیت آب و خشکسالی بیانگر این است که استان اصفهان بدترین روزهای خشکسالی در مقایسه با میانگین 40 سال اخیر را تجربه می کند، این استان پس از استان های یزد، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان یکی از استان هایی است که در سال جاری بطور جدی با پدیده خشکسالی روبروست.
شدت این پدیده در مرکز، شرق و جنوب شرقی اصفهان بیشتر از دیگر نقاط این استان است، به گونه ای که 64 درصد از مساحت استان دچار خشکسالی و 22.5 درصد گرفتار خشکسالی شدید و بسیار شدید است.
بی آبی زاینده علاوه بر جنبه های زیست محیطی ، اجتماعی و اقتصادی، شماری از پل های تاریخی زاینده رود که از شگفتی ها و پیام های پر رمز و راز معماری بناهای تاریخی اصفهان محسوب می شوند با مشکل مواجه کرده است.
در همین ارتباط خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) استان اصفهان، میزگردی با عنوان 'زاینده رود گذشته، حال، آینده ' با حضور حشمت الله انتخابی نویسنده کتاب پا به پای زاینده رود و عضو جمعیت دوستداران محیط زیست(طبیعت یاران) استان اصفهان، عبدالحسین میرمیران عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان و عضو هیات مدیره سازمان مردم نهاد جمعیت امید دوستداران زاینده رود و لطف الله ضیایی کارشناس حوزه آب برگزار کرد.
در این میزگرد شرکت آب منطقه ای استان اصفهان دعوت شده بود که نیامدند.
**علت بحران زاینده رود، فقط خشکسالی نیست
کارشناس حوزه آب با بیان اینکه ابعاد بحران زاینده رود بسیار فراگیر و حتی فراتر از استان اصفهان است، گفت: باید اعتراف کرد که علت بحران، خشکسالی نیست زیرا خشکسالی به معنای دوره های کم بارشی است که از ویژگی های ذاتی اقلیم ایران و زاینده رود به شمار می رود که در گذشته هم وجود داشته اما این منطقه را این چنین دچار معضل نکرده است.
لطف الله ضیایی در میزگرد ایرنا افزود: در کتاب الاصفهان که به بررسی خشکسالی های تاریخی پرداخت، آمده است که 30 تا 40 سال یکبار ایران با خشکسالی قحطی مواجه می شود ولی چون علت خشکسالی های قدیم صرفا نوسانات اقلیمی بوده پس از مدتی به حالت تعادل بر می گشته است.
وی به وضعیت آب ورودی به تالاب بین المللی گاوخونی در سال های گذشته اشاره و اضافه کرد : در سال 1328 یک میلیارد و 900 میلیون متر مکعب آب وارد گاوخونی شد و این میزان در سال 1329، یک میلیارد و 139 در سال 32، به 497 میلیون متر مکعب، در سال 1333 به 930 میلیون متر مکعب و در سال 1334 به 370 میلیون متر مکعب رسید.
این پژوهشگر حوزه آب خاطرنشان کرد: در همان دوره، سال هایی هم بود که آب چندانی وارد تالاب نمی شد و کمبود آب با اضافه آب ورودی جبران می شد و در نتیجه یک تالاب احیا و زنده و برخوردار از گونه های مختلف گیاهی و جانوری و یک رودخانه جاری در استان وجود داشت.
وی با بررسی علت وضعیت پیش آمده در حوضه آبریز زاینده رود و تالاب گاوخونی تصریح کرد: بخشی از آن به سیاست های عام و کلان کشور بر می گردد که اگر از آن غفلت کنیم و بخواهیم جواب مساله و دلیل آن را در خود حوزه پیدا کنیم به اشتباه رفته ایم.
این کارشناس حوزه آب ادامه داد : هم اکنون در سال دوم برنامه ششم توسعه هستیم در شرایطی که کل کشور با مشکل بحران خشکسالی و کمبود آب های زیرزمینی قرار دارد ولی در این شرایط 500 هزار هکتار توسعه باغ در اراضی شیب دار در استان همجوار و بالاست زاینده رود هدف گذاری شده و این به آن معناست که در سرشاخه هایی که بیش از 300 میلی متر باران دارند، بارگذاری غیر عقلانی و بیش از حد توان قرارداده شده است.
وی یادآور شد : با این اقدام از یک طرف داریم زمین خواری را به جان منابع ملی می اندازیم و از طرف دیگر منابع آبی به عنوان تشکیل دهنده منابع آب تجدید پذیر کشور را با برنامه ها و سیاست های اشتباه و مضر از بین می بریم.
ضیایی تصریح کرد : این برنامه فقط کار دولت نیست گرچه وزارت جهاد کشاورزی در این برنامه توسعه باغ در اراضی شیب دار نقش کلیدی داشته ولی واقعیت این است که مجلس و شورای نگهبان هم آن را تصویب کرده اند.
به گفته وی در سال 89 قانون تعیین تکلیف چاه های فاقد پروانه در مجلس تصویب شد که حاصل این قانون دادن مجور به 105 هزار چاه غیرمجاز غیرقانونی بود که معلوم نشد این تصمیم بر اساس کدام تحلیل کارشناسی و فنی گرفته شد آن هم در زمانی که بیلان منفی و کسر مخازن آب های زیر زمینی داشتیم.
این کارشناس اقتصادی و کشاورزی بیان کرد : درباره حوضه زاینده رود باید تاکید شود که مساله مهم حفظ همبستگی ملی است یعنی ما به هیچ قیمتی نباید اجازه بدهیم که دفاع کارشناسان منطقی و به حق ما از حقابه و زاینده رود به تشدید اختلاف و تفرقه و تضعیف همبستگی ملی بین استان های مختلف تبدیل شود.
وی تصریح کرد: شکی نیست که وظیفه دولت تامین درآمد، شغل و زندگی سالم برای همه مردم در هر استانی از جمله چهار محال و بختیازی، یزد و اصفهان است ولی نکته اینجاست که این برنامه ریزی ها اگر خودش ایجاد بحران، تفرقه و اختلاف کند غلط و نادرست است.
ضیایی، همچنین با یادآوری اینکه مشکل خشکسالی و بحران در حوضه زاینده رود فقط مربوط به کشاورزان شرق و غرب نیست، گفت: مشکل بزگتری وجود دارد و آن این است که تالاب بین المللی گاوخونی در آستانه تبدیل شدن به کانون ریزگردهای سمی حاوی فلزات سنگین است .
وی با بیان اینکه 14 سال است که حقابه تالاب داده نشده است ، گفت: نم و رطوبت فعلی موجب شده که این تالاب هنوز به یک کانون فعال تولید ریزگرد تبدیل نشود.
این کارشناس حوزه آب خاطرنشان کرد : در تالاب گاوخونی در طول دهه ها و سده ها، انواع کودهای شیمیایی و پساب های صنعتی انباشت شده و این انباشت رسوب های کف تالاب حاوی فلزات سنگین است که سرطان زا و سمی است.
وی با بیان اینکه براساس مطالعات انجام شده با توجه به شدت بادها، قطر و اندازه ذرات، قابلیت انتقال به هزاران کیلومتر را دارد، افزود: جهت بادها از سال شرقی به غربی و شمالی به غربی است بنابراین ما خطر خفته ای برای کل کشور و نه تنها اصفهان پیش رو داریم و متاسفانه آنطور که باید نمود احساس چنین خطری را و نمود تصمیم به جلوگیری از آن را نه در برنامه ریزی های ملی و نه در برنامه ریزی های کلان کشور نمی بینیم.
ضیایی یادآور شد : تالاب حوضه زاینده رود که در گذشته احیا بود از یک سو یکی از مراکز زمستان گذرانی پرنده ها بود و درآمدهای جنبی فراوانی از جمله برای دامداری، شکار پرندگان و ماهی گیری داشت.
وی با اشاره به شدت بحران خشکسالی زاینده رود گفت: با توجه به شرایط حاضر این بحران همچنان گریبانگیر است و در آینده نه تنها در خکشسالی ها بلکه در سال های ترسالی و نرمال هم وجود خواهد داشت.
وی تصریح کرد: در مدت 14 سالی که حقابه تالاب داده نشده، بخشی از آن سالهای ترسالی و نرمال بوده بعنی با این روند امیدی به بهبود اوضاع نیست و آینده تیره و تار است.
وی همچنین به خشک شدن 280 کیلومتر از رودخانه زاینده رود اشاره کرد و گفت: با وجود آنکه این رودخانه در گذشته آب داشته ولی به علت بارگذاری های مازاد بر ظرفیت و تخصیص های داده شده مازاد بر ظرفیت منابع آبی حوضه زاینده رود به این وضعیت دچار شده است.
وی از جمله این بارگذاری ها به انتقال آب به یزد، چهار محال و بختیاری، برای جمعیت توسعه یافته آب آشامیدنی در استان اصفهان، به کاشان، نایین و جاهای مختلفی که جزء آب خورهای زاینده رود نبودند اشاره کرد.
وی همچنین با اشاره به مصوبه چهارم شورای هماهنگی مدیریت حوضه زاینده رود که رییس این اجلاس وزیر نیرو بود و نمایندگان سه استان چهار محال، یزد و اصفهان و نمایندگان وزارتخانه های جهاد، نیرو، صنعت و معدن و کشور امضاکنندگان آن بودند اشاره کرد و گفت: براساس جدولی از ردیف یک تا پنج آن گفته شده که زاینده رود و تونل اول متعلق به تالاب گاو خونی و حقابه بران اصفهان، آشامیدنی و صنعت قدیم است.
ضیایی ادامه داد : از ردیف 6 به بعد برای تخصیص آن به چهار محال و بختیاری 247 میلیون ، آشامیدنی اصفهان و یزد را ردیف کرده و جلوی آن منایع تامین آن شامل تونل سوم کوهرنگ، تونل بهشت آب و تونل خدنگستان (چشمه لنگان ) را عنوان کرده است که از این سه منبع فقط تونل 2 و تونل چشمه لنگان اجرا شده یعنی دولت 354 میلیون مترمکعب آن در اختیار داشته ، 700 میلیون متر مکعب آب تخصیص داده است.
وی، مظلوم ترین و بی زبان ترین بخش دارای حقابه را محیط زیست ذکر کرد و گفت: این آب اول از حق آنها و بعد از کشاورزان گرفته شده است.
وی تاکید کرد: ما نمی گوییم که به یزد آب داده نشود آن ها هم هموطنان ما هستند ولی صحبت آن است که منابع آب پیش بینی شده برای انتقال آب به یزد و تخصیص آب به چهار محال و بختیاری چرا اجرا نشده است و اگر نشده باید فکری شود نه اینکه ما بیاییم بی اعتنا تخصیص بدهیم.
ضیایی یادآور شد: هم اکنون طرح انتقال آب از زاینده رود به نام (بن – بروجن) 95 درصد اجرا شده و پنج درصد مانده تا این بارگذاری هم اضافه شود.
وی با توصیف وضعیت کنونی حوضه زاینده رود گفت: با توجه به عدم تناسب منابع و مصارف، آینده نه تنها برای اصفهان و زاینده رود بلکه بدلیل تبدیل شدن تالاب گاوخونی به کانون تولید ریز گردها برای کل کشور و بویژه تا 10 استان خطرناک خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: بحران زیست محیطی و آب تنها مختص زاینده رود نیست بلکه در جای جای کشور وجود دارد، اما به اصطلاح به دلیل تمرکز جمعیتی بالا، موقعیت جغرافیایی، صنایع متعدد و سوء تدبیرها گریبانگیر حوضه آبریز زاینده رود شده است.
این کارشناس با اشاره به مشکلاتی که عدم جریان زاینده رود در منطقه رقم می زند، ادامه داد : مناطق تاریخی و تمدنی شرق اصفهان طی قرن ها حیات خود را به رودخانه گره زده است، برای مثال قلعه تاریخی قورتان و مناطقی مانند کفران و برسیان از تمدن هزاران ساله برخوردارند و بی آبی این مناطق تاریخی با هویت را تهدید می کند.
ضیایی تاکید کرد: عدم تناسب بین میزان برداشت ها و انتقال آب از سرشاخه های زاینده رود و میزان تامین آب این حوضه باعث خشکی این رود شد و متاسفانه دولت ها منابع آبی که قرار بوده در ازای انتقال آب از این حوضه، به زاینده رود تخصیص دهند هنوز عملیاتی نشده است.
این محقق اضافه کرد: قرار بوده در ازای آبی که برای چهارمحال و بختیاری، یزد، کاشان و دیگر شهرها از زاینده رود اختصاص یافت، طرح های آبی نظیر کوهرنگ 3 و بهشت آباد اجرا شود، اما این طرحها سالهاست که نهایی نشده است و با این حال آب از حوضه زاینده رود خارج می شود و متاسفانه وضعیت خشکی آن را به وجود آورده است.
وی گفت: بر اساس مصوبه 13 شورای عالی آب که چندین وزیر و مقام دولتی آن را امضا کردند، آوَرد طبیعی زاینده رود و تونل اول کوهرنگ حقابه زیست محیطی، جریان رودخانه و حقابه کشاورزان حقابه دار است و تصریح شده که برای آشامیدنی و صنعت باید از طرح های آبی استفاده کرد و هر انتقالی از این حوضه منوط به ایجاد منبعی جدید برای انتقال آب به این حوضه است.
به گفته وی اگر قوانین و مصوبات پیشین به درستی اجرا می شد چنین معضلاتی رخ نمی داد، اما هم اکنون باز می بینیم که عملکرد جزیره وار نهادها و وزارتخانه ها که مرکز پژوهش های مجلس بر آن صحه گذاشته باز هم ادامه دارد و این امر تنها بر شمار و دامنه مشکلات افزوده است.
ضیایی تصریح کرد : این نوع عملکرد آفتی در نظام برنامه ریزی کشور است، برای مثال ستاد احیای دریاچه ارومیه کوشید که با طرح های مختلف و صرفه جویی 350 میلیون متر مکعبی، شرایط احیای این دریاچه را رقم بزند، اما بر اساس طرح هایی از سوی نهادهای دیگر توسعه کشت و کشاورزی در آن منطقه تصویب شد و آب تامین شده برای دریاچه به ناگاه برای طرحی دیگر اختصاص یافت.
وی تصریح کرد: با وجود اینکه شرایط ناگوار کم آبی گریبانگیر منطقه شده است، باز هم برخی به دنبال توسعه کشاورزی و صنعت هستند بدون اینکه شرایط فعلی که حاصل عدم تعقل در گذشته است را ببینند.
این کارشناس اظهارداشت: متوسط بارش در ایران یک سوم متوسط جهانی است و این میزان در حوضه آبریز زاینده رود نیز یک سوم کشوری است، بنابراین باید دانست که تمرکز جمعیتی و میزان بارش ها در کشورمان با یکدیگر در تضاد است.
**عمده مشکل حوضه زاینده رود مربوط به ضعف مدیریت است
عضو جمعیت دوستداران محیط زیست استان اصفهان گفت: در حوضه زاینده رود عمده مشکل صرف خشکسالی نیست بلکه خشکسالی و ضعف مدیریت عامل اصلی آن است که نتوانسته بین منابع و مصارف آب تعادل برقرار کند.
حشمت الله انتخابی در این میزگرد ایرنا افزود: در بحث تقدم مصرف در شورای عالی و هماهنگی آب تاکید شده است که تامین آب آشامیدنی در تقدم اول و سپس نیاز زیست محیطی رودخانه ها در تقدم دوم و در نهایت کشاورزی و صنعت در ردیف های بعدی قرار بگیرند.
وی اظهارداشت : ولی می بینیم که مورد دوم که مقدم بر کشاورزی و صنعت است فراموش شده و اگر این حقابه و نیاز زیست محیطی رودخانه تامین می شد قاعدتا رودخانه نباید خشک می شد.
نویسنده کتاب پا به پای زاینده رود افزود: دولت برای اینکه بتواند این آب مورد نیاز را در حوضه زاینده رود تامین کند و چون نمی توانسته با این افزایش مصرف در واقع تامین کننده این نیاز باشد تونل هایی از حوضه های مجاور در نظر گرفته و از سال های قبل پیش بینی کرده که تونل سوم را بزنند و از اینجا آب آشامیدنی برای یزد و کاشان و دیگر جاها تامین کنند.
این فعال زیست محیطی خاطرنشان کرد: حالا که بعد از مدتها توقف صحبت شده که این تونل به بهره برداری برسد میزان آب آن نصف شده و یعنی در واقع حتی اگر بهره برداری شود جوابگوی آنچه پیش از این تخصیص داده شده نیست و دوم اینکه خیلی پیش تر از اینکه این منابع تامین شود تخصیص ها صورت گرفته است.
انتخابی تصریح کرد: این در حالی است که متاسفانه خیلی از کسانی که بیرون از این حوضه هستند به طور معمول مرتب می گویند علت این وضعیت فزون خواهی اصفهانی ها و مردم زاینده رود است.
وی با تاکید بر اینکه تنها 15 درصد این خشکسالی به کاهش بارش های مربوط می شود، گفت: مشکل این است که بدلیل عدم نظارت، کنترل و نبود مدیریت بهره وری شرایط مهیا نشده تا هم رودخانه زنده بماند و هم آب به تالاب گاوخونی برسد.
عضو جمعیت دوستداران محیط زیست استان اصفهان اضافه کرد : شاید به جز خشکسالی 96، 97، که در 50 تا 60 سال گذشته بی سابقه بود ما به طور مثال در 140 سال پیش هم خشکسالی بدتر از این هم داشتیم و نیز در حوالی جنگ جهانی اول هم این وضعیت وجود داشت ولی نظیر سال گذشته نداشتیم و خواه ناخواه اگر خشکسالی داشتیم با سال بعد که نرمال و یا بعد از آن که ترسال می شده هیچگاه تالاب گاوخونی خشک نبوده و یا در کل زمان بستر رودخانه خشک نبوده است.
وی با بیان اینکه از پیش از اسلام هم بر حقابه تاکید شده و سهم ها مشخص بوده است گفت: اینطور نبوده که هر کس در بالادست توانسته دسترسی داشته باشد بتواند از آب قنات، رودخانه و یا جویی برداشت کند.
این پژوهشگر محیط زیست یادآور شد: براساس یک نظام تقسیم عادلانه آب تقسیم می شده و می شود گفت که توسعه کشاورزی براساس حق آب و نه بر اساس میزان زمین آنها تقسیم می شده است و اگر در سال آب کم بوده به همان نسبت میزان کشت برای همه کم می شده است ولی نه اینکه در بالادست صد در صد برداشت شود و در پایین دست به صفر برسد.
وی بحث سد سازی و انتقال آب را مشکلی برشمرد که در فضای مجازی زیاد به آن پرداخته می شود و محیط زیستی ها با آن برخورد می کنند بحث سد سازی و انتقال آب است.
انتخابی همچنین با بیان اینکه توزیع بارش در نقاط مختلف کشور و همچنین در فصول مختلف یکسان نیست گفت: به واسطه اینکه بارش های ما به شدت فصلی است بویژه در نقاطی که با آب کمتری مواجه هستیم همانند نقاط مرکزی ایران، ما نیاز به سد سازی داشتیم.
وی همچنین با اشاره به اینکه نیاکان ما در گذشته به خاطر وضعیت اقلیمی، به یکی از کارهایی که اندیشیدند انتقال آب بوده است گفت: اتفاقا یکی از مظاهر مهم انتقال آب از کوهپایه به دشت قنات ها هستند که از محل آب های سطحی و یا از بارش های برف در کوه ها که منابع آب و برج های آب هستند تامین می شد.
انتخابی یادآور شد: همچنین انتقال آب از ارتفاعات گاهی اوقات به کمک کانال ها و تونل ها انجام می شده است و بر این اساس از دوره هخامنشی روی رودخانه های کارون، کر و زاینده رود پیش بینی شده تا آب از آنجایی که تولید می شده تا جایی که باید مورد مصرف قرار گیرد انتقال داده شود.
وی مخالفت با انتقال آب را بحث دقیق و علمی ندانست و گفت: ما شرایطی نداریم که بتوانیم همه مردم را به سمت منابع آب در کوهپایه ها و ارتفاعات زاگرس یا شمال البرز کوچ بدهیم و باید چاره ای اندیشیده می شد تا شرایط زندگی در پایین دست و در دشت تامین مهیا شود.
وی بر کنترل مصرف آب تاکید کرد و گفت: اگر این کنترل صورت نگیرد چند برابر این هم تونل بزنیم و آب بیاوریم جوابگو نیست همانطور که اگر در تونل سوم برنامه ریزی و کنترل آب نباشد چیزی به پایین دست زاینده رود نمی رسد.
این فعال محیط زیست تصریح کرد: مناطق پیرامونی زاینده رود طی هزاران سال محل زندگی میلیاردها گیاه و حیوانات بوده است و متاسفانه عملکرد نابخردانه ما انسان ها حق حیات را از آن ها سلب کرده است.
انتخابی افزود: تمامی جانوران و گیاهان حق حیات دارند، زیرا زندگی انسان ها نیز با زیست سایر موجودات در ارتباط است.
وی تخریب آثار تاریخی یک شهر را معادل از دست رفتن بخشی از هویت و فرهنگ کشور دانست و اضافه کرد: بی آبی بر پیکره آثار تاریخی مانند پل خواجو و سی و سه پل ضربه زده، زیرا حفظ آنها به آب وابسته است، از سوی دیگر فرونشست زمین به دلیل خشکی و کاهش آب های زیرزمینی بسیار از مناطق شهری و اماکن باستانی را تهدید می کند و نمی توان به راحتی چشم بر روی این موضوع بست.
این محقق تاکید کرد که حفظ تمدن و آثار باستانی منوط به جریان زاینده رود است، زیرا این رودخانه شاهرگ حیاتی مرکز ایران در عرصه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، ریست محیطی و اجتماعی بوده و بی شک باید برای احیای آن عزم و برنامه جدی و در سطح ملی وجود داشته باشد.
عضو جمعیت دوستداران محیط زیست استان اصفهان با اشاره به اینکه برداشت های بی حساب و کتاب و غیرقانونی در بالادست همواره ادامه داشته و کمتر نشده است، گفت: متاسفانه با وجود اینکه پارسال بارش ها به شدت کاهش یافت و همگان بر مصرف بهینه و کمتر آب تاکید می کردند، اما در آن منطقه تا جایی که زمین وجود داشت به توسعه کشاورزی پرداختند و بدون هیچ گونه مراعات آب برداشت می شد.
** مشکل زاینده رود یک شبه بوجود نیامده است
عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان گفت: نباید به جای راه حل برای حل مشکل زاینده رود صرفا در جلسات مختلف اینگونه بیان می شود که مشکل زاینده رود یک شب بوجود نیامده است.
عبدالحسین میرمیران با بیان اینکه در چند سال گذشته کشاورزان حقابه دار خیلی برای دریافت حقابه و حق و حقوق قانونی خود از زاینده رود تلاش کردند، گفت: این در حالی است که آورده طبیعی رودخانه زاینده روز به علاوه تونل اول به صراحت در مصوبات شورای هماهنگی زاینده رود و شورای عالی آب قید و تایید شده که مربوط به کشاورزان، حقابه داران و محیط زیست اصفهان است.
وی تصریح کرد: در سال 92، مصوبه 9 ماده ای در شورای عالی آب تصویب شد که می توانست راه حلی باشد برای پایان دادن و یا توقف زیادشدن مشکلات که متاسفانه از آن سال تا کنون هیچ اقدامی برای اجرایی کردن این مصوبات صورت نگرفته است.
عضو هیات مدیره جمعیت امید دوستداران زاینده رود افزود: از بندهای خوب این مصوبه، تشکیل و استقرار مدیریت یکپارچه حوضه زاینده رود بود که یکی از مشکلات آن استانی شدن مدیریت زاینده رود بود که هم اکنون بصورت جداگانه در 2 استان مدیریت می شود.
وی از دیگر بندهای این مصوبه را عدم بارگذاری های جدید عنوان کرد و گفت: این در حالی است که هر روز می بینیم این بارگذاری ها اضافه می شود.
میرمیران خاطرنشان کرد: براساس یکی از بندهای آن مصوبه 9 ماده ای در سال هایی که حقابه کشاورزان پرداخت نمی شود مکلف هستند از دیگر مصرف کنندگان خسارت و حق و حقوق آنها را پرداخت کنند و در آن مصوبه قید شد که برای این منظور استاندار اصفهان موطف به تشکیل صندوق خسارت است تا بتواند بخشی از خسارت کشاورزان را پرداخت کند که متاسفانه محقق نشده است.
این کارشناس تصریح کرد : بحث اصلی این است ک متاسفانه در خود استان هم هیچ سیستم تصمیم گیری و برنامه ریزی دقیقی وجود ندارد.
میرمیران بر ایجاد ستاد احیای زاینده رود با حضور صاحب نظران و بصورت خاص در استان تاکید کرد و گفت: باید در این ستاد به جای طرح های غیرکارآمد از نقطه نظرات کارشناسان برای چاره گشایی این وضعیت بهره برده شود.
وی خاطرنشان کرد: امسال براساس آماری که ارایه شده نشان می دهد که از حدود 540 میلیون متر مکعب آبی که پشت سد زاینده رود جمع شده نزدیک به 300 تا 400 میلیون متر مکعب آن در بالادست مصرف شده است.
میرمیران تصریح کرد: حدود یکصد میلیون متر مکعب نیز قبل از اینکه بارندگی ها به سد برسد برداشت شده و در طرح های آبخیزداری و آبخوان داری در بالادست استفاده شده است.
این کارشناس اضافه کرد: به هیچ عنوان نباید به مساله آب و محیط زیست با جنبه قومیتی و استانی نگاه شود و همه اقدامات باید برای حفظ سیسستم یکپارچه زاینده رود باشد.
عضو هیات مدیره جمعیت امید دوستداران زاینده رود تصریح کرد: در بالادست زاینده رود حدود 340 ایستگاه پمپاژ آب به صورت غیرقانونی فعال است و آبی که باید برای هر قطره آن حساب و کتاب داشت، بدون هیچ مراقبتی برداشت می کنند.
عضو شورای هماهنگی سمن های محیط زیستی اصفهان اضافه کرد: بدون شک این کار کشاورزان سابقه دار و متعهد نیست بلکه افراد سرمایه دار فرصت طلب دست به چنین کارهایی می زنند و با هویت جامعه بازی می کنند.
میرمیران ادامه داد : تابستان امسال شاهد بودیم که برای تامین آب در اصفهان افزون بر 80 چاه جدید حفر کردند، این موضوع واقعا جای خجالت و سرافکندگی دارد، زیرا دنبال حق خود که احیای رودخانه است نرفته ایم و با حفر چاه آخرین باقی مانده های آب سفره های آب زیرزمینی را می مکیم.
وی تاکید کرد: شهرداری اصفهان خود از حقابه داران زاینده رود به شمار می رود و این نهاد و شورای شهر باید بیش از گذشته برای جان گرفتن رودخانه تلاش کنند.
عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان تصریح کرد: در سطح شهر بنرها و پوسترهای تشویقی برای ساخت و ساز مشاهده می کنیم، در اینجا این پرسش مطرح می شود که با کدام منابع آبی قصد توسعه شهر و افزایش زیربناها وجود دارد؟
عضو شورای هماهنگی سمن های محیط زیستی اصفهان با اظهار نگرانی از شرایطی که برای فضای سبز و درختان قدیمی اصفهان به دلیل خشکسالی رقم خورده است، گفت: همگان دیدند که در روزهای گذشته به دلیل وزش باد، درختانی که دوره های آبیاری آن ها به شدت کم شده بود و کم آبی باعث آبیاری ناقص آن ها شده بود، شکستند و نتوانستند برابر باد طاقت بیاورند.
استان اصفهان بیش از پنج میلیون نفر جمعیت دارد.
6020 / 6994/6026/
انتهای پیام آنان همچنین با تاکید بر ضرورت توازن مصارف و منابع آب ، تشکیل ستاد ملی احیای زاینده رود، سرعت بخشی در طرحهای انتقال آب، جلوگیری از برداشت های غیرقانونی، انضباط آبی، مدیریت واحد تصمیم گیری را از جمله راهکار حل معضلات زاینده رود برشمردند .
این رود به طول بیش از 360 کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران از کوه های زاگرس مرکزی بویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق حدود 200 کیلومتر پیش می رود و در نهایت به تالاب بین المللی گاوخونی در شرق اصفهان می ریزد.
این رودخانه تاکنون نقش موثری در عرصه های اقتصادی، فرهنگی ، زیست محیطی و اجتماعی و حیات تالاب گاوخونی داشته است و مسوولان کلان کشوری باید با در نظر گرفتن همه ابعاد و پیامدهای بی آبی آن و با نشست های تخصصی با حضور مسوولان استانهای مربوط برای نجات این رود تصمیم اصولی و کارشناسی اتخاذ کنند.
حوضه زاینده رود از دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری تشکیل شده که 93 درصد از مساحت و 98 درصد از جمعیت زیر پوشش این حوضه در استان اصفهان و هفت درصد از مساحت و 2 درصد از جمعیت زیرپوشش آن در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.
میزان کاهش آب ذخیره شده در سد زاینده رود در سالهای اخیر بی سابقه بوده و هم اکنون نسبت به میانگین بلند مدت(44 ساله) بیش از 80 درصد کاهش داشته است.
بررسی گزارش های وضعیت آب و خشکسالی بیانگر این است که استان اصفهان بدترین روزهای خشکسالی در مقایسه با میانگین 40 سال اخیر را تجربه می کند، این استان پس از استان های یزد، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان یکی از استان هایی است که در سال جاری بطور جدی با پدیده خشکسالی روبروست.
شدت این پدیده در مرکز، شرق و جنوب شرقی اصفهان بیشتر از دیگر نقاط این استان است، به گونه ای که 64 درصد از مساحت استان دچار خشکسالی و 22.5 درصد گرفتار خشکسالی شدید و بسیار شدید است.
بی آبی زاینده علاوه بر جنبه های زیست محیطی ، اجتماعی و اقتصادی، شماری از پل های تاریخی زاینده رود که از شگفتی ها و پیام های پر رمز و راز معماری بناهای تاریخی اصفهان محسوب می شوند با مشکل مواجه کرده است.
در همین ارتباط خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) استان اصفهان، میزگردی با عنوان 'زاینده رود گذشته، حال، آینده ' با حضور حشمت الله انتخابی نویسنده کتاب پا به پای زاینده رود و عضو جمعیت دوستداران محیط زیست(طبیعت یاران) استان اصفهان، عبدالحسین میرمیران عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان و عضو هیات مدیره سازمان مردم نهاد جمعیت امید دوستداران زاینده رود و لطف الله ضیایی کارشناس حوزه آب برگزار کرد.
در این میزگرد شرکت آب منطقه ای استان اصفهان دعوت شده بود که نیامدند.
**علت بحران زاینده رود، فقط خشکسالی نیست
کارشناس حوزه آب با بیان اینکه ابعاد بحران زاینده رود بسیار فراگیر و حتی فراتر از استان اصفهان است، گفت: باید اعتراف کرد که علت بحران، خشکسالی نیست زیرا خشکسالی به معنای دوره های کم بارشی است که از ویژگی های ذاتی اقلیم ایران و زاینده رود به شمار می رود که در گذشته هم وجود داشته اما این منطقه را این چنین دچار معضل نکرده است.
لطف الله ضیایی در میزگرد ایرنا افزود: در کتاب الاصفهان که به بررسی خشکسالی های تاریخی پرداخت، آمده است که 30 تا 40 سال یکبار ایران با خشکسالی قحطی مواجه می شود ولی چون علت خشکسالی های قدیم صرفا نوسانات اقلیمی بوده پس از مدتی به حالت تعادل بر می گشته است.
وی به وضعیت آب ورودی به تالاب بین المللی گاوخونی در سال های گذشته اشاره و اضافه کرد : در سال 1328 یک میلیارد و 900 میلیون متر مکعب آب وارد گاوخونی شد و این میزان در سال 1329، یک میلیارد و 139 در سال 32، به 497 میلیون متر مکعب، در سال 1333 به 930 میلیون متر مکعب و در سال 1334 به 370 میلیون متر مکعب رسید.
این پژوهشگر حوزه آب خاطرنشان کرد: در همان دوره، سال هایی هم بود که آب چندانی وارد تالاب نمی شد و کمبود آب با اضافه آب ورودی جبران می شد و در نتیجه یک تالاب احیا و زنده و برخوردار از گونه های مختلف گیاهی و جانوری و یک رودخانه جاری در استان وجود داشت.
وی با بررسی علت وضعیت پیش آمده در حوضه آبریز زاینده رود و تالاب گاوخونی تصریح کرد: بخشی از آن به سیاست های عام و کلان کشور بر می گردد که اگر از آن غفلت کنیم و بخواهیم جواب مساله و دلیل آن را در خود حوزه پیدا کنیم به اشتباه رفته ایم.
این کارشناس حوزه آب ادامه داد : هم اکنون در سال دوم برنامه ششم توسعه هستیم در شرایطی که کل کشور با مشکل بحران خشکسالی و کمبود آب های زیرزمینی قرار دارد ولی در این شرایط 500 هزار هکتار توسعه باغ در اراضی شیب دار در استان همجوار و بالاست زاینده رود هدف گذاری شده و این به آن معناست که در سرشاخه هایی که بیش از 300 میلی متر باران دارند، بارگذاری غیر عقلانی و بیش از حد توان قرارداده شده است.
وی یادآور شد : با این اقدام از یک طرف داریم زمین خواری را به جان منابع ملی می اندازیم و از طرف دیگر منابع آبی به عنوان تشکیل دهنده منابع آب تجدید پذیر کشور را با برنامه ها و سیاست های اشتباه و مضر از بین می بریم.
ضیایی تصریح کرد : این برنامه فقط کار دولت نیست گرچه وزارت جهاد کشاورزی در این برنامه توسعه باغ در اراضی شیب دار نقش کلیدی داشته ولی واقعیت این است که مجلس و شورای نگهبان هم آن را تصویب کرده اند.
به گفته وی در سال 89 قانون تعیین تکلیف چاه های فاقد پروانه در مجلس تصویب شد که حاصل این قانون دادن مجور به 105 هزار چاه غیرمجاز غیرقانونی بود که معلوم نشد این تصمیم بر اساس کدام تحلیل کارشناسی و فنی گرفته شد آن هم در زمانی که بیلان منفی و کسر مخازن آب های زیر زمینی داشتیم.
این کارشناس اقتصادی و کشاورزی بیان کرد : درباره حوضه زاینده رود باید تاکید شود که مساله مهم حفظ همبستگی ملی است یعنی ما به هیچ قیمتی نباید اجازه بدهیم که دفاع کارشناسان منطقی و به حق ما از حقابه و زاینده رود به تشدید اختلاف و تفرقه و تضعیف همبستگی ملی بین استان های مختلف تبدیل شود.
وی تصریح کرد: شکی نیست که وظیفه دولت تامین درآمد، شغل و زندگی سالم برای همه مردم در هر استانی از جمله چهار محال و بختیازی، یزد و اصفهان است ولی نکته اینجاست که این برنامه ریزی ها اگر خودش ایجاد بحران، تفرقه و اختلاف کند غلط و نادرست است.
ضیایی، همچنین با یادآوری اینکه مشکل خشکسالی و بحران در حوضه زاینده رود فقط مربوط به کشاورزان شرق و غرب نیست، گفت: مشکل بزگتری وجود دارد و آن این است که تالاب بین المللی گاوخونی در آستانه تبدیل شدن به کانون ریزگردهای سمی حاوی فلزات سنگین است .
وی با بیان اینکه 14 سال است که حقابه تالاب داده نشده است ، گفت: نم و رطوبت فعلی موجب شده که این تالاب هنوز به یک کانون فعال تولید ریزگرد تبدیل نشود.
این کارشناس حوزه آب خاطرنشان کرد : در تالاب گاوخونی در طول دهه ها و سده ها، انواع کودهای شیمیایی و پساب های صنعتی انباشت شده و این انباشت رسوب های کف تالاب حاوی فلزات سنگین است که سرطان زا و سمی است.
وی با بیان اینکه براساس مطالعات انجام شده با توجه به شدت بادها، قطر و اندازه ذرات، قابلیت انتقال به هزاران کیلومتر را دارد، افزود: جهت بادها از سال شرقی به غربی و شمالی به غربی است بنابراین ما خطر خفته ای برای کل کشور و نه تنها اصفهان پیش رو داریم و متاسفانه آنطور که باید نمود احساس چنین خطری را و نمود تصمیم به جلوگیری از آن را نه در برنامه ریزی های ملی و نه در برنامه ریزی های کلان کشور نمی بینیم.
ضیایی یادآور شد : تالاب حوضه زاینده رود که در گذشته احیا بود از یک سو یکی از مراکز زمستان گذرانی پرنده ها بود و درآمدهای جنبی فراوانی از جمله برای دامداری، شکار پرندگان و ماهی گیری داشت.
وی با اشاره به شدت بحران خشکسالی زاینده رود گفت: با توجه به شرایط حاضر این بحران همچنان گریبانگیر است و در آینده نه تنها در خکشسالی ها بلکه در سال های ترسالی و نرمال هم وجود خواهد داشت.
وی تصریح کرد: در مدت 14 سالی که حقابه تالاب داده نشده، بخشی از آن سالهای ترسالی و نرمال بوده بعنی با این روند امیدی به بهبود اوضاع نیست و آینده تیره و تار است.
وی همچنین به خشک شدن 280 کیلومتر از رودخانه زاینده رود اشاره کرد و گفت: با وجود آنکه این رودخانه در گذشته آب داشته ولی به علت بارگذاری های مازاد بر ظرفیت و تخصیص های داده شده مازاد بر ظرفیت منابع آبی حوضه زاینده رود به این وضعیت دچار شده است.
وی از جمله این بارگذاری ها به انتقال آب به یزد، چهار محال و بختیاری، برای جمعیت توسعه یافته آب آشامیدنی در استان اصفهان، به کاشان، نایین و جاهای مختلفی که جزء آب خورهای زاینده رود نبودند اشاره کرد.
وی همچنین با اشاره به مصوبه چهارم شورای هماهنگی مدیریت حوضه زاینده رود که رییس این اجلاس وزیر نیرو بود و نمایندگان سه استان چهار محال، یزد و اصفهان و نمایندگان وزارتخانه های جهاد، نیرو، صنعت و معدن و کشور امضاکنندگان آن بودند اشاره کرد و گفت: براساس جدولی از ردیف یک تا پنج آن گفته شده که زاینده رود و تونل اول متعلق به تالاب گاو خونی و حقابه بران اصفهان، آشامیدنی و صنعت قدیم است.
ضیایی ادامه داد : از ردیف 6 به بعد برای تخصیص آن به چهار محال و بختیاری 247 میلیون ، آشامیدنی اصفهان و یزد را ردیف کرده و جلوی آن منایع تامین آن شامل تونل سوم کوهرنگ، تونل بهشت آب و تونل خدنگستان (چشمه لنگان ) را عنوان کرده است که از این سه منبع فقط تونل 2 و تونل چشمه لنگان اجرا شده یعنی دولت 354 میلیون مترمکعب آن در اختیار داشته ، 700 میلیون متر مکعب آب تخصیص داده است.
وی، مظلوم ترین و بی زبان ترین بخش دارای حقابه را محیط زیست ذکر کرد و گفت: این آب اول از حق آنها و بعد از کشاورزان گرفته شده است.
وی تاکید کرد: ما نمی گوییم که به یزد آب داده نشود آن ها هم هموطنان ما هستند ولی صحبت آن است که منابع آب پیش بینی شده برای انتقال آب به یزد و تخصیص آب به چهار محال و بختیاری چرا اجرا نشده است و اگر نشده باید فکری شود نه اینکه ما بیاییم بی اعتنا تخصیص بدهیم.
ضیایی یادآور شد: هم اکنون طرح انتقال آب از زاینده رود به نام (بن – بروجن) 95 درصد اجرا شده و پنج درصد مانده تا این بارگذاری هم اضافه شود.
وی با توصیف وضعیت کنونی حوضه زاینده رود گفت: با توجه به عدم تناسب منابع و مصارف، آینده نه تنها برای اصفهان و زاینده رود بلکه بدلیل تبدیل شدن تالاب گاوخونی به کانون تولید ریز گردها برای کل کشور و بویژه تا 10 استان خطرناک خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: بحران زیست محیطی و آب تنها مختص زاینده رود نیست بلکه در جای جای کشور وجود دارد، اما به اصطلاح به دلیل تمرکز جمعیتی بالا، موقعیت جغرافیایی، صنایع متعدد و سوء تدبیرها گریبانگیر حوضه آبریز زاینده رود شده است.
این کارشناس با اشاره به مشکلاتی که عدم جریان زاینده رود در منطقه رقم می زند، ادامه داد : مناطق تاریخی و تمدنی شرق اصفهان طی قرن ها حیات خود را به رودخانه گره زده است، برای مثال قلعه تاریخی قورتان و مناطقی مانند کفران و برسیان از تمدن هزاران ساله برخوردارند و بی آبی این مناطق تاریخی با هویت را تهدید می کند.
ضیایی تاکید کرد: عدم تناسب بین میزان برداشت ها و انتقال آب از سرشاخه های زاینده رود و میزان تامین آب این حوضه باعث خشکی این رود شد و متاسفانه دولت ها منابع آبی که قرار بوده در ازای انتقال آب از این حوضه، به زاینده رود تخصیص دهند هنوز عملیاتی نشده است.
این محقق اضافه کرد: قرار بوده در ازای آبی که برای چهارمحال و بختیاری، یزد، کاشان و دیگر شهرها از زاینده رود اختصاص یافت، طرح های آبی نظیر کوهرنگ 3 و بهشت آباد اجرا شود، اما این طرحها سالهاست که نهایی نشده است و با این حال آب از حوضه زاینده رود خارج می شود و متاسفانه وضعیت خشکی آن را به وجود آورده است.
وی گفت: بر اساس مصوبه 13 شورای عالی آب که چندین وزیر و مقام دولتی آن را امضا کردند، آوَرد طبیعی زاینده رود و تونل اول کوهرنگ حقابه زیست محیطی، جریان رودخانه و حقابه کشاورزان حقابه دار است و تصریح شده که برای آشامیدنی و صنعت باید از طرح های آبی استفاده کرد و هر انتقالی از این حوضه منوط به ایجاد منبعی جدید برای انتقال آب به این حوضه است.
به گفته وی اگر قوانین و مصوبات پیشین به درستی اجرا می شد چنین معضلاتی رخ نمی داد، اما هم اکنون باز می بینیم که عملکرد جزیره وار نهادها و وزارتخانه ها که مرکز پژوهش های مجلس بر آن صحه گذاشته باز هم ادامه دارد و این امر تنها بر شمار و دامنه مشکلات افزوده است.
ضیایی تصریح کرد : این نوع عملکرد آفتی در نظام برنامه ریزی کشور است، برای مثال ستاد احیای دریاچه ارومیه کوشید که با طرح های مختلف و صرفه جویی 350 میلیون متر مکعبی، شرایط احیای این دریاچه را رقم بزند، اما بر اساس طرح هایی از سوی نهادهای دیگر توسعه کشت و کشاورزی در آن منطقه تصویب شد و آب تامین شده برای دریاچه به ناگاه برای طرحی دیگر اختصاص یافت.
وی تصریح کرد: با وجود اینکه شرایط ناگوار کم آبی گریبانگیر منطقه شده است، باز هم برخی به دنبال توسعه کشاورزی و صنعت هستند بدون اینکه شرایط فعلی که حاصل عدم تعقل در گذشته است را ببینند.
این کارشناس اظهارداشت: متوسط بارش در ایران یک سوم متوسط جهانی است و این میزان در حوضه آبریز زاینده رود نیز یک سوم کشوری است، بنابراین باید دانست که تمرکز جمعیتی و میزان بارش ها در کشورمان با یکدیگر در تضاد است.
**عمده مشکل حوضه زاینده رود مربوط به ضعف مدیریت است
عضو جمعیت دوستداران محیط زیست استان اصفهان گفت: در حوضه زاینده رود عمده مشکل صرف خشکسالی نیست بلکه خشکسالی و ضعف مدیریت عامل اصلی آن است که نتوانسته بین منابع و مصارف آب تعادل برقرار کند.
حشمت الله انتخابی در این میزگرد ایرنا افزود: در بحث تقدم مصرف در شورای عالی و هماهنگی آب تاکید شده است که تامین آب آشامیدنی در تقدم اول و سپس نیاز زیست محیطی رودخانه ها در تقدم دوم و در نهایت کشاورزی و صنعت در ردیف های بعدی قرار بگیرند.
وی اظهارداشت : ولی می بینیم که مورد دوم که مقدم بر کشاورزی و صنعت است فراموش شده و اگر این حقابه و نیاز زیست محیطی رودخانه تامین می شد قاعدتا رودخانه نباید خشک می شد.
نویسنده کتاب پا به پای زاینده رود افزود: دولت برای اینکه بتواند این آب مورد نیاز را در حوضه زاینده رود تامین کند و چون نمی توانسته با این افزایش مصرف در واقع تامین کننده این نیاز باشد تونل هایی از حوضه های مجاور در نظر گرفته و از سال های قبل پیش بینی کرده که تونل سوم را بزنند و از اینجا آب آشامیدنی برای یزد و کاشان و دیگر جاها تامین کنند.
این فعال زیست محیطی خاطرنشان کرد: حالا که بعد از مدتها توقف صحبت شده که این تونل به بهره برداری برسد میزان آب آن نصف شده و یعنی در واقع حتی اگر بهره برداری شود جوابگوی آنچه پیش از این تخصیص داده شده نیست و دوم اینکه خیلی پیش تر از اینکه این منابع تامین شود تخصیص ها صورت گرفته است.
انتخابی تصریح کرد: این در حالی است که متاسفانه خیلی از کسانی که بیرون از این حوضه هستند به طور معمول مرتب می گویند علت این وضعیت فزون خواهی اصفهانی ها و مردم زاینده رود است.
وی با تاکید بر اینکه تنها 15 درصد این خشکسالی به کاهش بارش های مربوط می شود، گفت: مشکل این است که بدلیل عدم نظارت، کنترل و نبود مدیریت بهره وری شرایط مهیا نشده تا هم رودخانه زنده بماند و هم آب به تالاب گاوخونی برسد.
عضو جمعیت دوستداران محیط زیست استان اصفهان اضافه کرد : شاید به جز خشکسالی 96، 97، که در 50 تا 60 سال گذشته بی سابقه بود ما به طور مثال در 140 سال پیش هم خشکسالی بدتر از این هم داشتیم و نیز در حوالی جنگ جهانی اول هم این وضعیت وجود داشت ولی نظیر سال گذشته نداشتیم و خواه ناخواه اگر خشکسالی داشتیم با سال بعد که نرمال و یا بعد از آن که ترسال می شده هیچگاه تالاب گاوخونی خشک نبوده و یا در کل زمان بستر رودخانه خشک نبوده است.
وی با بیان اینکه از پیش از اسلام هم بر حقابه تاکید شده و سهم ها مشخص بوده است گفت: اینطور نبوده که هر کس در بالادست توانسته دسترسی داشته باشد بتواند از آب قنات، رودخانه و یا جویی برداشت کند.
این پژوهشگر محیط زیست یادآور شد: براساس یک نظام تقسیم عادلانه آب تقسیم می شده و می شود گفت که توسعه کشاورزی براساس حق آب و نه بر اساس میزان زمین آنها تقسیم می شده است و اگر در سال آب کم بوده به همان نسبت میزان کشت برای همه کم می شده است ولی نه اینکه در بالادست صد در صد برداشت شود و در پایین دست به صفر برسد.
وی بحث سد سازی و انتقال آب را مشکلی برشمرد که در فضای مجازی زیاد به آن پرداخته می شود و محیط زیستی ها با آن برخورد می کنند بحث سد سازی و انتقال آب است.
انتخابی همچنین با بیان اینکه توزیع بارش در نقاط مختلف کشور و همچنین در فصول مختلف یکسان نیست گفت: به واسطه اینکه بارش های ما به شدت فصلی است بویژه در نقاطی که با آب کمتری مواجه هستیم همانند نقاط مرکزی ایران، ما نیاز به سد سازی داشتیم.
وی همچنین با اشاره به اینکه نیاکان ما در گذشته به خاطر وضعیت اقلیمی، به یکی از کارهایی که اندیشیدند انتقال آب بوده است گفت: اتفاقا یکی از مظاهر مهم انتقال آب از کوهپایه به دشت قنات ها هستند که از محل آب های سطحی و یا از بارش های برف در کوه ها که منابع آب و برج های آب هستند تامین می شد.
انتخابی یادآور شد: همچنین انتقال آب از ارتفاعات گاهی اوقات به کمک کانال ها و تونل ها انجام می شده است و بر این اساس از دوره هخامنشی روی رودخانه های کارون، کر و زاینده رود پیش بینی شده تا آب از آنجایی که تولید می شده تا جایی که باید مورد مصرف قرار گیرد انتقال داده شود.
وی مخالفت با انتقال آب را بحث دقیق و علمی ندانست و گفت: ما شرایطی نداریم که بتوانیم همه مردم را به سمت منابع آب در کوهپایه ها و ارتفاعات زاگرس یا شمال البرز کوچ بدهیم و باید چاره ای اندیشیده می شد تا شرایط زندگی در پایین دست و در دشت تامین مهیا شود.
وی بر کنترل مصرف آب تاکید کرد و گفت: اگر این کنترل صورت نگیرد چند برابر این هم تونل بزنیم و آب بیاوریم جوابگو نیست همانطور که اگر در تونل سوم برنامه ریزی و کنترل آب نباشد چیزی به پایین دست زاینده رود نمی رسد.
این فعال محیط زیست تصریح کرد: مناطق پیرامونی زاینده رود طی هزاران سال محل زندگی میلیاردها گیاه و حیوانات بوده است و متاسفانه عملکرد نابخردانه ما انسان ها حق حیات را از آن ها سلب کرده است.
انتخابی افزود: تمامی جانوران و گیاهان حق حیات دارند، زیرا زندگی انسان ها نیز با زیست سایر موجودات در ارتباط است.
وی تخریب آثار تاریخی یک شهر را معادل از دست رفتن بخشی از هویت و فرهنگ کشور دانست و اضافه کرد: بی آبی بر پیکره آثار تاریخی مانند پل خواجو و سی و سه پل ضربه زده، زیرا حفظ آنها به آب وابسته است، از سوی دیگر فرونشست زمین به دلیل خشکی و کاهش آب های زیرزمینی بسیار از مناطق شهری و اماکن باستانی را تهدید می کند و نمی توان به راحتی چشم بر روی این موضوع بست.
این محقق تاکید کرد که حفظ تمدن و آثار باستانی منوط به جریان زاینده رود است، زیرا این رودخانه شاهرگ حیاتی مرکز ایران در عرصه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، ریست محیطی و اجتماعی بوده و بی شک باید برای احیای آن عزم و برنامه جدی و در سطح ملی وجود داشته باشد.
عضو جمعیت دوستداران محیط زیست استان اصفهان با اشاره به اینکه برداشت های بی حساب و کتاب و غیرقانونی در بالادست همواره ادامه داشته و کمتر نشده است، گفت: متاسفانه با وجود اینکه پارسال بارش ها به شدت کاهش یافت و همگان بر مصرف بهینه و کمتر آب تاکید می کردند، اما در آن منطقه تا جایی که زمین وجود داشت به توسعه کشاورزی پرداختند و بدون هیچ گونه مراعات آب برداشت می شد.
** مشکل زاینده رود یک شبه بوجود نیامده است
عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان گفت: نباید به جای راه حل برای حل مشکل زاینده رود صرفا در جلسات مختلف اینگونه بیان می شود که مشکل زاینده رود یک شب بوجود نیامده است.
عبدالحسین میرمیران با بیان اینکه در چند سال گذشته کشاورزان حقابه دار خیلی برای دریافت حقابه و حق و حقوق قانونی خود از زاینده رود تلاش کردند، گفت: این در حالی است که آورده طبیعی رودخانه زاینده روز به علاوه تونل اول به صراحت در مصوبات شورای هماهنگی زاینده رود و شورای عالی آب قید و تایید شده که مربوط به کشاورزان، حقابه داران و محیط زیست اصفهان است.
وی تصریح کرد: در سال 92، مصوبه 9 ماده ای در شورای عالی آب تصویب شد که می توانست راه حلی باشد برای پایان دادن و یا توقف زیادشدن مشکلات که متاسفانه از آن سال تا کنون هیچ اقدامی برای اجرایی کردن این مصوبات صورت نگرفته است.
عضو هیات مدیره جمعیت امید دوستداران زاینده رود افزود: از بندهای خوب این مصوبه، تشکیل و استقرار مدیریت یکپارچه حوضه زاینده رود بود که یکی از مشکلات آن استانی شدن مدیریت زاینده رود بود که هم اکنون بصورت جداگانه در 2 استان مدیریت می شود.
وی از دیگر بندهای این مصوبه را عدم بارگذاری های جدید عنوان کرد و گفت: این در حالی است که هر روز می بینیم این بارگذاری ها اضافه می شود.
میرمیران خاطرنشان کرد: براساس یکی از بندهای آن مصوبه 9 ماده ای در سال هایی که حقابه کشاورزان پرداخت نمی شود مکلف هستند از دیگر مصرف کنندگان خسارت و حق و حقوق آنها را پرداخت کنند و در آن مصوبه قید شد که برای این منظور استاندار اصفهان موطف به تشکیل صندوق خسارت است تا بتواند بخشی از خسارت کشاورزان را پرداخت کند که متاسفانه محقق نشده است.
این کارشناس تصریح کرد : بحث اصلی این است ک متاسفانه در خود استان هم هیچ سیستم تصمیم گیری و برنامه ریزی دقیقی وجود ندارد.
میرمیران بر ایجاد ستاد احیای زاینده رود با حضور صاحب نظران و بصورت خاص در استان تاکید کرد و گفت: باید در این ستاد به جای طرح های غیرکارآمد از نقطه نظرات کارشناسان برای چاره گشایی این وضعیت بهره برده شود.
وی خاطرنشان کرد: امسال براساس آماری که ارایه شده نشان می دهد که از حدود 540 میلیون متر مکعب آبی که پشت سد زاینده رود جمع شده نزدیک به 300 تا 400 میلیون متر مکعب آن در بالادست مصرف شده است.
میرمیران تصریح کرد: حدود یکصد میلیون متر مکعب نیز قبل از اینکه بارندگی ها به سد برسد برداشت شده و در طرح های آبخیزداری و آبخوان داری در بالادست استفاده شده است.
این کارشناس اضافه کرد: به هیچ عنوان نباید به مساله آب و محیط زیست با جنبه قومیتی و استانی نگاه شود و همه اقدامات باید برای حفظ سیسستم یکپارچه زاینده رود باشد.
عضو هیات مدیره جمعیت امید دوستداران زاینده رود تصریح کرد: در بالادست زاینده رود حدود 340 ایستگاه پمپاژ آب به صورت غیرقانونی فعال است و آبی که باید برای هر قطره آن حساب و کتاب داشت، بدون هیچ مراقبتی برداشت می کنند.
عضو شورای هماهنگی سمن های محیط زیستی اصفهان اضافه کرد: بدون شک این کار کشاورزان سابقه دار و متعهد نیست بلکه افراد سرمایه دار فرصت طلب دست به چنین کارهایی می زنند و با هویت جامعه بازی می کنند.
میرمیران ادامه داد : تابستان امسال شاهد بودیم که برای تامین آب در اصفهان افزون بر 80 چاه جدید حفر کردند، این موضوع واقعا جای خجالت و سرافکندگی دارد، زیرا دنبال حق خود که احیای رودخانه است نرفته ایم و با حفر چاه آخرین باقی مانده های آب سفره های آب زیرزمینی را می مکیم.
وی تاکید کرد: شهرداری اصفهان خود از حقابه داران زاینده رود به شمار می رود و این نهاد و شورای شهر باید بیش از گذشته برای جان گرفتن رودخانه تلاش کنند.
عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان تصریح کرد: در سطح شهر بنرها و پوسترهای تشویقی برای ساخت و ساز مشاهده می کنیم، در اینجا این پرسش مطرح می شود که با کدام منابع آبی قصد توسعه شهر و افزایش زیربناها وجود دارد؟
عضو شورای هماهنگی سمن های محیط زیستی اصفهان با اظهار نگرانی از شرایطی که برای فضای سبز و درختان قدیمی اصفهان به دلیل خشکسالی رقم خورده است، گفت: همگان دیدند که در روزهای گذشته به دلیل وزش باد، درختانی که دوره های آبیاری آن ها به شدت کم شده بود و کم آبی باعث آبیاری ناقص آن ها شده بود، شکستند و نتوانستند برابر باد طاقت بیاورند.
استان اصفهان بیش از پنج میلیون نفر جمعیت دارد.
6020 / 6994/6026/
کپی شد
