به گزارش ایرنا، آنچه امروز از آن به عنوان یک معضل اجتماعی یاد می شود در حقیقت انسان های حاشیه نشین نیستند، بلکه پدیده حاشیه نشینی است که زمینه های مستعدی را برای رشد آسیب های اجتماعی فراهم کرده و فرصت های مناسبی را فراوی انسان های آسیب آفرین قرار می دهد.
حاشیه نشینی پدیده ای است که در گذر زمان به خاطر افزایش مهاجرت ها در ایران سربرآورد، مهاجرانی که به دلیل ناتوانی از سکونت در محیط شهری، سکونت خارج از محدوده اجتماعی و اقتصادی کلانشهرها را به عنوان سکونتگاه های غیررسمی انتخاب کردند.
شهر قم نیز با وجود ظرفیت های بالای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و بین المللی، درگیر معضل حاشیه نشینی شده است و عمق ماجرا نیز به گونه ای است که احد جمالی معاون سیاسی امنیتی و اجتماعی استاندار قم در جلسه کمیته ارتقاء وضعیت اجتماعی و فرهنگی و سلامت استان اعلام کرد: حل معضل حاشیه نشینی نیازمند عزم عمومی و همکاری و همراهی تمام نهادها و سازمان‌های مسؤل است.
در کمتر جلسات رسمی است که مسئولان نسبت به پیامدهای حاشیه نشینی تذکر ندهند.
بیش از 697 هزار و 320 تن از جمعیت شهر قم معادل حدود 70 درصد در بافت های ناکارآمد این شهر از جمله بافت های فرسوده، تاریخی، سکونتگاه های غیررسمی و حاشیه شهر زندگی می کنند.
مجموع کل مساحت شهر قم 12 هزار و 939 هکتار است که چهار هزار و 133 هکتار از این شهر شامل این پنج گونه بافت می باشد.
** مهاجرت، مهم ترین عامل حاشیه نشینی در قم
مدیرکل اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری قم نیز در نشستی، مهم ترین عامل حاشیه نشینی در شهر قم را مهاجرت عنوان کرد و گفت: سال های زیادی است شهر قم درگیر این پدیده می باشد.
سعید کاویانی منطقه حاشیه نشین را از نظر مدنیت، شهرهای بدون دولت و دولت های بدون شهر عنوان کرد که ساکنانش برنامه و وضعیت مشخصی ندارند.
مدیرکل اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری قم گفت: ساخت و سازهای غیرمجاز در این مناطق حاشیه ای به دلیل عمل نکردن برخی دستگاه های متولی و ناظر در حوزه شهری و بخشداری ها به وظایف خود، باعث شده پرونده حدود 11 هزار واحد مسکونی که حکم تخریب دارد، در دست کمیسیون ماده 100و دستگاه قضایی باشد.
کاویانی افزود: به صورت رسمی از بیش از 50 کشور اتباع در مدارس قم تحصیل می کنند و از بیش از 110 کشور اتباع خارجی در دانشگاه ها، مدارس و نقاط دیگر مشغول به فعالیت هستند، 60 هزار اتباع خارجی که با خانواده هایشان 300 هزار تن می شوند، در قم ساکن هستند که در نتیجه جمعیت اتباع در برخی روستاها مساوی با جمعیت آن روستا یا بیشتر از ساکنان بومی است، این تعداد از اتباع 60 هزار فرصت شغلی و امکانات را از جوانان و ساکنان استان قم گرفته اند.
وی ادامه داد: برخی اتباع خارجی حاضر هستند در هر منطقه ای با هر شرایطی ساکن شوند، این وضعیت باعث شده برخی زمین داران و سودجویان با کمک برخی بنگاه های املاک مبادرت به تفکیک زمین های خارج از محدوده قطعه بندی و ساخت و سازهای غیرمجاز نمایند و منازلی با شرایط نامطلوب برای سکونت این افراد فراهم کنند.
حاشیه نشینان امروز با مشکلات مختلف بهداشتی نیز دست به گریبان هستند، در برخی مناطق به دلیل وضعیت نامناسب کوچه ها، آب های فاضلاب از مقابل درب منازل روانه شده و منظره بسیار زشت و تاسف باری را تداعی کرده است.
شنیده ها حکایت از وجود برخی معضلات دیگر مانند اعتیاد در این مناطق دارد، برخی ساکنان این مناطق از مسئولان تقاضای رسیدگی جدی دارند.
گزارش میدانی خبرنگاران ایرنا از برخی محلات حاکی است: بوی زننده فاضلاب های روان در برخی کوچه ها از حدود 500 متری به مشام می رسید، یکی از صاحبان منزل های مسکونی به خبرنگار ایرنا گفت: بارها تقاضای رسیدگی داشتیم ولی متاسفانه هر روز وضعیت بهداشتی ما بدتر می شود.
از سوی دیگر، نگهداری دام در برخی مناطق در مجاورت منازل مسکونی در برخی مناطق حاشیه نشین، بسیار آزار دهنده است، یکی از همسایه ها می گفت: بوی کودهای دامی در این منطقه به مراتب از بوی فاضلاب روان شده در کوچه ها، آزاردهنده تر است و پیگیری های ما نیز تاکنون اثربخش نبود.
برخی خانواده ها از چوب به عنوان اهرمی برای جلوگیری از ریزش منزل خود استفاده کرده بودند و ظاهر ساختمان نیز حاکی است استحکام زیادی در برابر باران و باد شدید ندارد.
در برخی مناطق حاشیه نشین کودکانی بودند که در زمین های خاکی و در وضعیت بهداشتی نامناسبی مشغول بازی بودند.
یک پیرزن در یکی از مناطق حاشیه نشین گفت: در اینجا هیچ کدام از خیابان ها و کوچه ها آسفالت نیست و با کوچکترین ورزش بادی، گرد و خاک همه جا را فرا می گیرد.
در برخی مناطق حاشیه ای نیز خانواده هایی زندگی می کنند که باور آن تا حدودی دشوار است، در مناطقی که همه آن به کارگاه ها، نگهدارای دام و غیره اختصاص پیدا کرده و از کمترین امکانات رفاهی برخوردار نیست برخی خانواده ها، زندگی می کنند.
وضعیت مناطق حاشیه نشین در قم حاکی از آن است که در صورتی که فکر اساسی صورت نگیرد ممکن است در آینده به مناطق کانون بحران از حیث آسیب های اجتماعی تبدیل شود.
برخی از ساکنان مناطق حاشیه نشین بر این باورند که این مناطق به دلیل قرار گرفتن در محدوده های غیرقانونی، واجد دریافت برخی خدمات و امکانات نیستند، به عنوان نمونه در یکی از مناطق ساکنان مدعی بودند از آب، برق و گاز محروم می باشند.
گفت وگوی خبرنگار ایرنا با برخی ساکنان این مناطق حکایت از وضعیت بحرانی و نه چندان مناسب این افراد بویژه از نظر بهداشتی، رفاهی و غیره دارد و تدبیر مسئولان در این زمینه لازم و ضروری است.
از سوی دیگر نقطه نظرات مسئولان استان نیز حکایت از عزم جدی آنها برای رفع مشکلات این مناطق دارد و در برخی زمینه ها نیز حاشیه نشینان در اولویت قرار گرفتند.
** رفع مشکلات حاشیه نشینی در راس اولویت های دولت
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قم گفت: در سال جاری وزرات کشور 200میلیارد تومان فوق العاده برای کاهش آسیب های اجتماعی، توسعه سلامت و نشاط استانی در نظر گرفته است که از این میزان یک میلیارد تومان به استان قم اختصاص پیدا کرد.
عطاء الله قاسمی افزود: رفع مشکلات ناشی از حاشیه نشینی در راس اولویت های دولت برای مقابله با آسیب های اجتماعی قرار دارد.
وی ادامه داد: در مناطق حاشیه ای و کم درآمد فعالیت های زیاد آموزشی، بهداشتی، مشاوره ای و تبلیغی صورت می گیرد و نهادهای مختلف نیز با تقسیم کار، به دنبال رفع مشکلات هستند.
قاسمی خاطرنشان کرد: در برنامه ریزی های صورت گرفته برای رفع محرومیت از مناطق حاشیه ای و یا حاشیه نشینان، خانواده و جوانان در اولویت برنامه ریزی قرار دارند، در حوزه آموزش و مشاوره نیز کارهای فوق العاده ای صورت گرفته است.
وی با اشاره به این که در این مناطق اورژانس اجتماعی برپا شده، آمده است: مباحثی مانند مقابله با آسیب های اجتماعی، مشاوره و مسائل خدمات درمانی از طریق این اورژانس انجام می شود، از سوی دیگر، ورزش محلات و همگانی نیز در این مناطق فعال شده و تقویت می شود.
قاسمی ادامه داد: برخی نهادهای فرهنگی با شناسایی چند منطقه، روحانیانی را برای تبلیغ به آن مناطق اعزام و فعالیت های فرهنگی خود را در آنجا دنبال می کنند.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قم یادآورشد: بیشترین اعتبارات عمرانی نیز در اختیار نهادهایی قرار می گیرد که قرار است در زمینه بهبود وضعیت این مناطق فعالیت داشته باشند.
** منازل احداث شده زیر دکل های برق فشار قوی برای ساکنان آن خطرناک است
رئیس شورای اسلامی شهر قم نیز در زمینه افراد حاشیه نشین گفت: متاسفانه برخی افراد در حاشیه ها و زیر دکل های برق فشار قوی اقدام به احداث سکونتگاه های غیررسمی کرده که خطرناک است.
عبدالله جلالی ادامه داد: برای رفع مشکل سکونتگاه های غیررسمی، کمیته ای با حضور شورای شهر، شهرداری و راه و شهرسازی تشکیل شده و قرار شد 32 هکتار زمین در پردیسان در اختیار شهرداری قرار گیرد تا با ساخت و ساز، مشکل ساکنان این سکونتگاه های غیررسمی برطرف شود.
وی گفت: متاسفانه هنوز این مصوبه عملیاتی نشده و پیگیری های شورا نیز در این زمینه به نتیجه نرسیده است.
وی با اشاره به وضعیت خدماتی و بهداشتی مناطق حاشیه نشینی گفت: ساکنانی که در محدوده شهر هستند توسط شهردای خدمات رسانی خواهند شد ولی خارح از محدوده در حوزه کاری شهرداری و شورا نیست.
جلالی بیان داشت: سکونتگاه های غیرسمی در یک تعبیر به این معناست که افرادی در جایی ساکن شده اند که هیچ قانون و قاعده ای بر آن مترتب نیست، بنابراین دریافت خدمات نیز نیاز به قانون و طرح دارد.
وی گفت: بر اساس طرح تفصیلی مناطق محروم و حاشیه ای در حریم شهر که نیاز به استحکام بنا دارند به شرط این که به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسیده باشد در قالب بافت های فرسوده خدمات دریافت می کنند که بخشی از این کار نیز بر عهده اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و بانک ها می باشد.
وی افزود: برای مناطق حاشیه ای ستادی با مسئولیت استانداری تشکیل شده و فعالیت هایی در حال انجام است، به صورت طبیعی، تراکم آسیب در جاهایی است که تراکم جمعیتی سازماندهی نشده داریم.
جلالی ادامه داد: بیشتر ساکنان این مناطق به دلیل شرایط مالی ضعیف، آسیب پذیر هستند و دستگاه های مسئول در این زمینه باید تدبیری باندیشند.
* معاون خدمات شهری و امور اجتماعی شهرداری قم نیز در این زمینه گفت: در مناطق محروم قم که در حریم شهر قرار دارند خدماتی مانند مباحث ایمنی ساختمان ها و اماکن عمومی، تامین نظافت، جدول کشی و غیره توسط شهرداری انجام می شود.
سید امیر سامع ادامه داد: ما با معضلی به نام بافت های فرسوده مواجه هستیم که به دنبال مباحث ایمنی و رعایت مسائل ساخت و ساز شهری در این مناطق هستیم.
وی همچنین گفت: شهرداری در محدوده و حریم شهر، بحث نظافت و پسماند را انجام می دهد، متاسفانه در برخی مناطق شاهد پساب خاکستری و آبی که از حیاط برخی منازل در کوچه ها جاری می شود، هستیم.
وی ادامه داد: در مورد این مناطق نیز فعالیت هایی توسط شهرداری، راه و شهرسازی، بهداشت و درمان و محیط زیست و آب و فاضلاب انجام می شود و امید است مشکلات آنها هر چه زودتر برطرف شود.
** شناسایی 11 محله حاشیه نشین در قم
مدیرکل بهزیستی استان قم نیز با اشاره به وضعیت مناطق حاشیه نشین و راهکار رفع آسیب های اجتماعی در این مناطق گفت: نسخه پیشگیری از آسیب های اجتماعی در هر محله با توجه به تفاوت آسیب های محله ها، متفاوت است و همه آسیب ها با یک نسخه واحد قابل درمان نیست.
رضا سلیقه افزود: بر همین اساس، اداره کل بهزیستی پایگاه های خدمات اجتماعی را در این مناطق تشکیل داده و تیم های کارشناسی، روانشانسی و مددکاری اجتماعی نیز متناسب با نوع آسیب ها، خدماتی را ارائه می دهند.
وی اظهار داشت: نخستین اقدام بهزیستی، تهیه آماری از افراد و آسیب های موجود است، ما اطلاعات کل محله و منطقه را استخراج کردیم و متناسب با آن برنامه ریزی انجام می دهیم، وضعیت نامناسب اشتغال در این مناطق، منجر به بروز مشکلاتی شده است.
سلیقه یاداورشد: 11 محله حاشیه نشین در قم شناسایی و برای هر منطقه یک کتابچه جامع اطلاعات را تهیه کردیم که انواع مشکلات آنها مشخص است و سعی داریم از طریق خود مردم، مشکلات را حل کنیم.
وی بیان داشت: متاسفانه در آنجا فقر آموزشی مشهود است، بنابراین مهارت های آموزش پس از ازدواج و برخی مسائل خانواده به افراد آموزش داده می شود.
وی اظهار داشت: بیشترین مشکلات این مناطق اعتیاد، تکدی گری و کودکان خیابانی و کار است و گاهی کودک آزای نیز مشاهده می شود، متاسفانه بیشتر مردم این مناطق حاشیه نشین وضعیت اقتصادی پایینی دارند، به همین دلیل مشکلات و آسیب ها بیشتر خود را نشان می دهد، آمار اعتیاد نیز در این مناطق بالاست.
وی با اشاره به راهکارهای مقابله با آسیب های حاشیه نشینی گفت: در مناطق حاشیه ای ما بسته ها و پیوست فرهنگی نداریم در حالی که اگر قرار است جایی توسعه پیدا کند باید حتما به مقوله فرهنگ آن توجه داشته باشیم.
سلیقه خاطرنشان کرد: اگر مشارکت جمعی و همکاری میان دستگاه ها وجود داشته باشد خیلی از مشکلات مناطق قابل حل است و همه دستگاه ها باید به صورت پررنگ وارد عرصه شوند.
** یکی دیگر از مشکلات مناطق حاشیه نشین، مسائل آموزشی است و این سوال مطرح است که آیا عدالت آموزشی در این مناطق رعایت می شود؟
مدیرکل آموزش و پرورش استان قم نیز در این زمینه گفت: بسیاری از دبیران باتجربه و قدیمی آموزش و پرورش، خود داوطلب حضور و تدریس در مناطق محروم استان هستند و تمام تلاش ما نیز رعایت عدالت آموزشی به بهترین حالت ممکن است.
حمید رضا شیخ الاسلام ادامه داد: ما همکاران خود را بر مبنای توانمندی در مدارس سازماندهی می کنیم و مناطق محروم و در حاشیه را به بهترین حالت ممکن پوشش خواهیم داد.
وی گفت: متاسفانه ما در برخی از این مناطق با کمبود فضای آموزشی مواجه هستیم و ازمسئولان استان تقاضا داریم که با استفاده از اعتبارات ملی، استانی و کمک خیرین، این مشکلات را به حداقل برسانند.
وی ادامه داد: قم از جمله استان هایی است که 40 درصد از احداث مدارس آن در بخش ساخت و ساز توسط خیرین انجام شده است.
شیخ الاسلام خاطرنشان کرد: در برخی مناطق به دلیل کمبود فضای آموزشی و نبود زمین، با مشکل مواجه هستیم که از همه دستگاه ها به خصوص شهرداری و اداره کل راه و شهرسازی انتظار می رود با در اختیار قرار دادن زمین و تامین اعتبارات ملی و استانی، آموزش و پرورش را در ساخت فضای های آموزشی مناسب کمک کند.
** اجرای طرح تفصیلی قم از مهاجرت پذیری جلوگیری می کند
همچنین شهردار قم نیز چندی پیش در این زمینه به ایرنا گفت: حاشیه نشینی نسبت به شهرهای دیگر مانند مشهد مقدس، چالش اصلی قم نیست ولی به دلیل ساختار مهاجرپذیری، مهاجرت به قم زیاد است.
سید مرتضی سقائیان نژاد افزود: ما برای مقابله با این وضعیت، دنبال آماده کردن طرح تفصیلی قم هستیم که در این طرح از گسترش شهر جلوگیری خواهد شد و اگر این اتفاق بیفتد با توجه به مقرارت و ضوابط شهری، حاشیه نشینی نیز کم می شود.
وی ادامه داد: در منطقه های 2 و 6 قم، مهاجر پذیری به قدری قوی است که حاشیه نشینی را تحت شعاع قرار داده است، ولی ما طرح تفصیلی را اجرا می کنیم تا از گسترش جمعیت مهاجر در قم جلوگیری کنیم.
شهردار قم خاطرنشان کرد: باید یک برنامه منظم داشته باشیم که مهاجری که می خواهد وارد قم شود این مهاجرت برای وی هزینه داشته باشد.
** مهم ترین بعد مناطق حاشیه ای، مساله فرهنگ حاکم بر این مناطق است
معاون فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نیز در این زمینه گفت: حاشیه نشینی از پدیده های نوآمد و مسائل قابل توجه در کشور ماست، این پدیده از ابعاد مختلف قابل بررسی، ارزیابی و چاره جویی است و توجه نداشتن به ابعاد مختلف آن می تواند پیامدهای متعددی را هم برای ساکنان این مناطق و هم برای ساکنان بقیه بخش های جامعه داشته باشد.
حجت الاسلام والمسلمین سعید روستا آزاد افزود: به طور معمول شاخص هایی چون دسترسی نداشتن به مسکن مناسب، امکانات شهری، بهداشتی، آموزشی و رفاهی از ملاک های حاشیه نشینی است. اما شاید مهم ترین بُعد حاشیه نشینی، مساله فرهنگ حاکم بر این فضاهاست که حتی اگر امکانات شهری مناسب نیز برای این مناطق تدارک شود اما به مساله فرهنگ توجه لازم نشود باعث بروز آسیب های اجتماعی خواهد شد.
وی گفت: همچنان مساله حاشیه نشینی می تواند مولّد و محل پمپاژ آسیب های اجتماعی به بدنه شهر و جامعه شود.
وی ادامه داد: در قدم اول وجود فضاهای فرهنگی همچون مساجد، کانون های فرهنگی و فرهنگسرا و همچنین تامین امام جماعت و فعالان فرهنگی در این مناطق، از اولویت قطعی برخوداراست.
روستا آزاد گفت: دفتر تبلیغات اسلامی به ویژه در سال های اخیر با تاسیس گروه های تبلیغی و حمایت از برنامه های فرهنگی گروه ها در این مناطق به دستاوردهای خوبی نائل شده است.
وی گفت: استقرار واحدهای مشاوره، اعزام مبلغ متخصص، برگزاری نشست هایی با محوریت آسیب های اجتماعی در این مناطق، همچنین آموزش فعالان فرهنگی ساکن در این مناطق از جمله فعالیت هایی است که همچنان در حال اجراست.
وی یادآورشد: به طور حتم به لحاظ گستردگی مناطق، رسیدن به نقطه مطلوب توجه بیشتر مسئولان و دست اندرکاران را می طلبد و امید است با حمایت های بیشتر بتوانیم به وظایف خود عمل کنیم.
7401 / 1175 گزارش: بهمن اطمینان ** انتشار: رضا علیمحمدی
انتهای پیام حاشیه نشینی پدیده ای است که در گذر زمان به خاطر افزایش مهاجرت ها در ایران سربرآورد، مهاجرانی که به دلیل ناتوانی از سکونت در محیط شهری، سکونت خارج از محدوده اجتماعی و اقتصادی کلانشهرها را به عنوان سکونتگاه های غیررسمی انتخاب کردند.
شهر قم نیز با وجود ظرفیت های بالای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و بین المللی، درگیر معضل حاشیه نشینی شده است و عمق ماجرا نیز به گونه ای است که احد جمالی معاون سیاسی امنیتی و اجتماعی استاندار قم در جلسه کمیته ارتقاء وضعیت اجتماعی و فرهنگی و سلامت استان اعلام کرد: حل معضل حاشیه نشینی نیازمند عزم عمومی و همکاری و همراهی تمام نهادها و سازمان‌های مسؤل است.
در کمتر جلسات رسمی است که مسئولان نسبت به پیامدهای حاشیه نشینی تذکر ندهند.
بیش از 697 هزار و 320 تن از جمعیت شهر قم معادل حدود 70 درصد در بافت های ناکارآمد این شهر از جمله بافت های فرسوده، تاریخی، سکونتگاه های غیررسمی و حاشیه شهر زندگی می کنند.
مجموع کل مساحت شهر قم 12 هزار و 939 هکتار است که چهار هزار و 133 هکتار از این شهر شامل این پنج گونه بافت می باشد.
** مهاجرت، مهم ترین عامل حاشیه نشینی در قم
مدیرکل اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری قم نیز در نشستی، مهم ترین عامل حاشیه نشینی در شهر قم را مهاجرت عنوان کرد و گفت: سال های زیادی است شهر قم درگیر این پدیده می باشد.
سعید کاویانی منطقه حاشیه نشین را از نظر مدنیت، شهرهای بدون دولت و دولت های بدون شهر عنوان کرد که ساکنانش برنامه و وضعیت مشخصی ندارند.
مدیرکل اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری قم گفت: ساخت و سازهای غیرمجاز در این مناطق حاشیه ای به دلیل عمل نکردن برخی دستگاه های متولی و ناظر در حوزه شهری و بخشداری ها به وظایف خود، باعث شده پرونده حدود 11 هزار واحد مسکونی که حکم تخریب دارد، در دست کمیسیون ماده 100و دستگاه قضایی باشد.
کاویانی افزود: به صورت رسمی از بیش از 50 کشور اتباع در مدارس قم تحصیل می کنند و از بیش از 110 کشور اتباع خارجی در دانشگاه ها، مدارس و نقاط دیگر مشغول به فعالیت هستند، 60 هزار اتباع خارجی که با خانواده هایشان 300 هزار تن می شوند، در قم ساکن هستند که در نتیجه جمعیت اتباع در برخی روستاها مساوی با جمعیت آن روستا یا بیشتر از ساکنان بومی است، این تعداد از اتباع 60 هزار فرصت شغلی و امکانات را از جوانان و ساکنان استان قم گرفته اند.
وی ادامه داد: برخی اتباع خارجی حاضر هستند در هر منطقه ای با هر شرایطی ساکن شوند، این وضعیت باعث شده برخی زمین داران و سودجویان با کمک برخی بنگاه های املاک مبادرت به تفکیک زمین های خارج از محدوده قطعه بندی و ساخت و سازهای غیرمجاز نمایند و منازلی با شرایط نامطلوب برای سکونت این افراد فراهم کنند.
حاشیه نشینان امروز با مشکلات مختلف بهداشتی نیز دست به گریبان هستند، در برخی مناطق به دلیل وضعیت نامناسب کوچه ها، آب های فاضلاب از مقابل درب منازل روانه شده و منظره بسیار زشت و تاسف باری را تداعی کرده است.
شنیده ها حکایت از وجود برخی معضلات دیگر مانند اعتیاد در این مناطق دارد، برخی ساکنان این مناطق از مسئولان تقاضای رسیدگی جدی دارند.
گزارش میدانی خبرنگاران ایرنا از برخی محلات حاکی است: بوی زننده فاضلاب های روان در برخی کوچه ها از حدود 500 متری به مشام می رسید، یکی از صاحبان منزل های مسکونی به خبرنگار ایرنا گفت: بارها تقاضای رسیدگی داشتیم ولی متاسفانه هر روز وضعیت بهداشتی ما بدتر می شود.
از سوی دیگر، نگهداری دام در برخی مناطق در مجاورت منازل مسکونی در برخی مناطق حاشیه نشین، بسیار آزار دهنده است، یکی از همسایه ها می گفت: بوی کودهای دامی در این منطقه به مراتب از بوی فاضلاب روان شده در کوچه ها، آزاردهنده تر است و پیگیری های ما نیز تاکنون اثربخش نبود.
برخی خانواده ها از چوب به عنوان اهرمی برای جلوگیری از ریزش منزل خود استفاده کرده بودند و ظاهر ساختمان نیز حاکی است استحکام زیادی در برابر باران و باد شدید ندارد.
در برخی مناطق حاشیه نشین کودکانی بودند که در زمین های خاکی و در وضعیت بهداشتی نامناسبی مشغول بازی بودند.
یک پیرزن در یکی از مناطق حاشیه نشین گفت: در اینجا هیچ کدام از خیابان ها و کوچه ها آسفالت نیست و با کوچکترین ورزش بادی، گرد و خاک همه جا را فرا می گیرد.
در برخی مناطق حاشیه ای نیز خانواده هایی زندگی می کنند که باور آن تا حدودی دشوار است، در مناطقی که همه آن به کارگاه ها، نگهدارای دام و غیره اختصاص پیدا کرده و از کمترین امکانات رفاهی برخوردار نیست برخی خانواده ها، زندگی می کنند.
وضعیت مناطق حاشیه نشین در قم حاکی از آن است که در صورتی که فکر اساسی صورت نگیرد ممکن است در آینده به مناطق کانون بحران از حیث آسیب های اجتماعی تبدیل شود.
برخی از ساکنان مناطق حاشیه نشین بر این باورند که این مناطق به دلیل قرار گرفتن در محدوده های غیرقانونی، واجد دریافت برخی خدمات و امکانات نیستند، به عنوان نمونه در یکی از مناطق ساکنان مدعی بودند از آب، برق و گاز محروم می باشند.
گفت وگوی خبرنگار ایرنا با برخی ساکنان این مناطق حکایت از وضعیت بحرانی و نه چندان مناسب این افراد بویژه از نظر بهداشتی، رفاهی و غیره دارد و تدبیر مسئولان در این زمینه لازم و ضروری است.
از سوی دیگر نقطه نظرات مسئولان استان نیز حکایت از عزم جدی آنها برای رفع مشکلات این مناطق دارد و در برخی زمینه ها نیز حاشیه نشینان در اولویت قرار گرفتند.
** رفع مشکلات حاشیه نشینی در راس اولویت های دولت
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قم گفت: در سال جاری وزرات کشور 200میلیارد تومان فوق العاده برای کاهش آسیب های اجتماعی، توسعه سلامت و نشاط استانی در نظر گرفته است که از این میزان یک میلیارد تومان به استان قم اختصاص پیدا کرد.
عطاء الله قاسمی افزود: رفع مشکلات ناشی از حاشیه نشینی در راس اولویت های دولت برای مقابله با آسیب های اجتماعی قرار دارد.
وی ادامه داد: در مناطق حاشیه ای و کم درآمد فعالیت های زیاد آموزشی، بهداشتی، مشاوره ای و تبلیغی صورت می گیرد و نهادهای مختلف نیز با تقسیم کار، به دنبال رفع مشکلات هستند.
قاسمی خاطرنشان کرد: در برنامه ریزی های صورت گرفته برای رفع محرومیت از مناطق حاشیه ای و یا حاشیه نشینان، خانواده و جوانان در اولویت برنامه ریزی قرار دارند، در حوزه آموزش و مشاوره نیز کارهای فوق العاده ای صورت گرفته است.
وی با اشاره به این که در این مناطق اورژانس اجتماعی برپا شده، آمده است: مباحثی مانند مقابله با آسیب های اجتماعی، مشاوره و مسائل خدمات درمانی از طریق این اورژانس انجام می شود، از سوی دیگر، ورزش محلات و همگانی نیز در این مناطق فعال شده و تقویت می شود.
قاسمی ادامه داد: برخی نهادهای فرهنگی با شناسایی چند منطقه، روحانیانی را برای تبلیغ به آن مناطق اعزام و فعالیت های فرهنگی خود را در آنجا دنبال می کنند.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قم یادآورشد: بیشترین اعتبارات عمرانی نیز در اختیار نهادهایی قرار می گیرد که قرار است در زمینه بهبود وضعیت این مناطق فعالیت داشته باشند.
** منازل احداث شده زیر دکل های برق فشار قوی برای ساکنان آن خطرناک است
رئیس شورای اسلامی شهر قم نیز در زمینه افراد حاشیه نشین گفت: متاسفانه برخی افراد در حاشیه ها و زیر دکل های برق فشار قوی اقدام به احداث سکونتگاه های غیررسمی کرده که خطرناک است.
عبدالله جلالی ادامه داد: برای رفع مشکل سکونتگاه های غیررسمی، کمیته ای با حضور شورای شهر، شهرداری و راه و شهرسازی تشکیل شده و قرار شد 32 هکتار زمین در پردیسان در اختیار شهرداری قرار گیرد تا با ساخت و ساز، مشکل ساکنان این سکونتگاه های غیررسمی برطرف شود.
وی گفت: متاسفانه هنوز این مصوبه عملیاتی نشده و پیگیری های شورا نیز در این زمینه به نتیجه نرسیده است.
وی با اشاره به وضعیت خدماتی و بهداشتی مناطق حاشیه نشینی گفت: ساکنانی که در محدوده شهر هستند توسط شهردای خدمات رسانی خواهند شد ولی خارح از محدوده در حوزه کاری شهرداری و شورا نیست.
جلالی بیان داشت: سکونتگاه های غیرسمی در یک تعبیر به این معناست که افرادی در جایی ساکن شده اند که هیچ قانون و قاعده ای بر آن مترتب نیست، بنابراین دریافت خدمات نیز نیاز به قانون و طرح دارد.
وی گفت: بر اساس طرح تفصیلی مناطق محروم و حاشیه ای در حریم شهر که نیاز به استحکام بنا دارند به شرط این که به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسیده باشد در قالب بافت های فرسوده خدمات دریافت می کنند که بخشی از این کار نیز بر عهده اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و بانک ها می باشد.
وی افزود: برای مناطق حاشیه ای ستادی با مسئولیت استانداری تشکیل شده و فعالیت هایی در حال انجام است، به صورت طبیعی، تراکم آسیب در جاهایی است که تراکم جمعیتی سازماندهی نشده داریم.
جلالی ادامه داد: بیشتر ساکنان این مناطق به دلیل شرایط مالی ضعیف، آسیب پذیر هستند و دستگاه های مسئول در این زمینه باید تدبیری باندیشند.
* معاون خدمات شهری و امور اجتماعی شهرداری قم نیز در این زمینه گفت: در مناطق محروم قم که در حریم شهر قرار دارند خدماتی مانند مباحث ایمنی ساختمان ها و اماکن عمومی، تامین نظافت، جدول کشی و غیره توسط شهرداری انجام می شود.
سید امیر سامع ادامه داد: ما با معضلی به نام بافت های فرسوده مواجه هستیم که به دنبال مباحث ایمنی و رعایت مسائل ساخت و ساز شهری در این مناطق هستیم.
وی همچنین گفت: شهرداری در محدوده و حریم شهر، بحث نظافت و پسماند را انجام می دهد، متاسفانه در برخی مناطق شاهد پساب خاکستری و آبی که از حیاط برخی منازل در کوچه ها جاری می شود، هستیم.
وی ادامه داد: در مورد این مناطق نیز فعالیت هایی توسط شهرداری، راه و شهرسازی، بهداشت و درمان و محیط زیست و آب و فاضلاب انجام می شود و امید است مشکلات آنها هر چه زودتر برطرف شود.
** شناسایی 11 محله حاشیه نشین در قم
مدیرکل بهزیستی استان قم نیز با اشاره به وضعیت مناطق حاشیه نشین و راهکار رفع آسیب های اجتماعی در این مناطق گفت: نسخه پیشگیری از آسیب های اجتماعی در هر محله با توجه به تفاوت آسیب های محله ها، متفاوت است و همه آسیب ها با یک نسخه واحد قابل درمان نیست.
رضا سلیقه افزود: بر همین اساس، اداره کل بهزیستی پایگاه های خدمات اجتماعی را در این مناطق تشکیل داده و تیم های کارشناسی، روانشانسی و مددکاری اجتماعی نیز متناسب با نوع آسیب ها، خدماتی را ارائه می دهند.
وی اظهار داشت: نخستین اقدام بهزیستی، تهیه آماری از افراد و آسیب های موجود است، ما اطلاعات کل محله و منطقه را استخراج کردیم و متناسب با آن برنامه ریزی انجام می دهیم، وضعیت نامناسب اشتغال در این مناطق، منجر به بروز مشکلاتی شده است.
سلیقه یاداورشد: 11 محله حاشیه نشین در قم شناسایی و برای هر منطقه یک کتابچه جامع اطلاعات را تهیه کردیم که انواع مشکلات آنها مشخص است و سعی داریم از طریق خود مردم، مشکلات را حل کنیم.
وی بیان داشت: متاسفانه در آنجا فقر آموزشی مشهود است، بنابراین مهارت های آموزش پس از ازدواج و برخی مسائل خانواده به افراد آموزش داده می شود.
وی اظهار داشت: بیشترین مشکلات این مناطق اعتیاد، تکدی گری و کودکان خیابانی و کار است و گاهی کودک آزای نیز مشاهده می شود، متاسفانه بیشتر مردم این مناطق حاشیه نشین وضعیت اقتصادی پایینی دارند، به همین دلیل مشکلات و آسیب ها بیشتر خود را نشان می دهد، آمار اعتیاد نیز در این مناطق بالاست.
وی با اشاره به راهکارهای مقابله با آسیب های حاشیه نشینی گفت: در مناطق حاشیه ای ما بسته ها و پیوست فرهنگی نداریم در حالی که اگر قرار است جایی توسعه پیدا کند باید حتما به مقوله فرهنگ آن توجه داشته باشیم.
سلیقه خاطرنشان کرد: اگر مشارکت جمعی و همکاری میان دستگاه ها وجود داشته باشد خیلی از مشکلات مناطق قابل حل است و همه دستگاه ها باید به صورت پررنگ وارد عرصه شوند.
** یکی دیگر از مشکلات مناطق حاشیه نشین، مسائل آموزشی است و این سوال مطرح است که آیا عدالت آموزشی در این مناطق رعایت می شود؟
مدیرکل آموزش و پرورش استان قم نیز در این زمینه گفت: بسیاری از دبیران باتجربه و قدیمی آموزش و پرورش، خود داوطلب حضور و تدریس در مناطق محروم استان هستند و تمام تلاش ما نیز رعایت عدالت آموزشی به بهترین حالت ممکن است.
حمید رضا شیخ الاسلام ادامه داد: ما همکاران خود را بر مبنای توانمندی در مدارس سازماندهی می کنیم و مناطق محروم و در حاشیه را به بهترین حالت ممکن پوشش خواهیم داد.
وی گفت: متاسفانه ما در برخی از این مناطق با کمبود فضای آموزشی مواجه هستیم و ازمسئولان استان تقاضا داریم که با استفاده از اعتبارات ملی، استانی و کمک خیرین، این مشکلات را به حداقل برسانند.
وی ادامه داد: قم از جمله استان هایی است که 40 درصد از احداث مدارس آن در بخش ساخت و ساز توسط خیرین انجام شده است.
شیخ الاسلام خاطرنشان کرد: در برخی مناطق به دلیل کمبود فضای آموزشی و نبود زمین، با مشکل مواجه هستیم که از همه دستگاه ها به خصوص شهرداری و اداره کل راه و شهرسازی انتظار می رود با در اختیار قرار دادن زمین و تامین اعتبارات ملی و استانی، آموزش و پرورش را در ساخت فضای های آموزشی مناسب کمک کند.
** اجرای طرح تفصیلی قم از مهاجرت پذیری جلوگیری می کند
همچنین شهردار قم نیز چندی پیش در این زمینه به ایرنا گفت: حاشیه نشینی نسبت به شهرهای دیگر مانند مشهد مقدس، چالش اصلی قم نیست ولی به دلیل ساختار مهاجرپذیری، مهاجرت به قم زیاد است.
سید مرتضی سقائیان نژاد افزود: ما برای مقابله با این وضعیت، دنبال آماده کردن طرح تفصیلی قم هستیم که در این طرح از گسترش شهر جلوگیری خواهد شد و اگر این اتفاق بیفتد با توجه به مقرارت و ضوابط شهری، حاشیه نشینی نیز کم می شود.
وی ادامه داد: در منطقه های 2 و 6 قم، مهاجر پذیری به قدری قوی است که حاشیه نشینی را تحت شعاع قرار داده است، ولی ما طرح تفصیلی را اجرا می کنیم تا از گسترش جمعیت مهاجر در قم جلوگیری کنیم.
شهردار قم خاطرنشان کرد: باید یک برنامه منظم داشته باشیم که مهاجری که می خواهد وارد قم شود این مهاجرت برای وی هزینه داشته باشد.
** مهم ترین بعد مناطق حاشیه ای، مساله فرهنگ حاکم بر این مناطق است
معاون فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نیز در این زمینه گفت: حاشیه نشینی از پدیده های نوآمد و مسائل قابل توجه در کشور ماست، این پدیده از ابعاد مختلف قابل بررسی، ارزیابی و چاره جویی است و توجه نداشتن به ابعاد مختلف آن می تواند پیامدهای متعددی را هم برای ساکنان این مناطق و هم برای ساکنان بقیه بخش های جامعه داشته باشد.
حجت الاسلام والمسلمین سعید روستا آزاد افزود: به طور معمول شاخص هایی چون دسترسی نداشتن به مسکن مناسب، امکانات شهری، بهداشتی، آموزشی و رفاهی از ملاک های حاشیه نشینی است. اما شاید مهم ترین بُعد حاشیه نشینی، مساله فرهنگ حاکم بر این فضاهاست که حتی اگر امکانات شهری مناسب نیز برای این مناطق تدارک شود اما به مساله فرهنگ توجه لازم نشود باعث بروز آسیب های اجتماعی خواهد شد.
وی گفت: همچنان مساله حاشیه نشینی می تواند مولّد و محل پمپاژ آسیب های اجتماعی به بدنه شهر و جامعه شود.
وی ادامه داد: در قدم اول وجود فضاهای فرهنگی همچون مساجد، کانون های فرهنگی و فرهنگسرا و همچنین تامین امام جماعت و فعالان فرهنگی در این مناطق، از اولویت قطعی برخوداراست.
روستا آزاد گفت: دفتر تبلیغات اسلامی به ویژه در سال های اخیر با تاسیس گروه های تبلیغی و حمایت از برنامه های فرهنگی گروه ها در این مناطق به دستاوردهای خوبی نائل شده است.
وی گفت: استقرار واحدهای مشاوره، اعزام مبلغ متخصص، برگزاری نشست هایی با محوریت آسیب های اجتماعی در این مناطق، همچنین آموزش فعالان فرهنگی ساکن در این مناطق از جمله فعالیت هایی است که همچنان در حال اجراست.
وی یادآورشد: به طور حتم به لحاظ گستردگی مناطق، رسیدن به نقطه مطلوب توجه بیشتر مسئولان و دست اندرکاران را می طلبد و امید است با حمایت های بیشتر بتوانیم به وظایف خود عمل کنیم.
7401 / 1175 گزارش: بهمن اطمینان ** انتشار: رضا علیمحمدی
کپی شد
