پرتوهای آفتاب هر از گاهی از لای ابرهای کم ارتفاع که با سرعت در امتداد شمال شرق به جنوب غرب آسمان در حرکت هستند به زمین مه آلود این بنای باستانی می رسند اما چون زمان کافی برای افزایش دما در ظهر میانه‌های تابستان را ندارند هوا خنک و تا اندازه ای سرد احساس می‌شود.
میهمانان هرکدام با قیافه‌های مختلف و متعلق به منطقه‌ای از ایران پهناور که در گوشه و کنار حیاط اصلی بقعه شیخ صفی پراکنده اند اغلب با چشمانی کنجکاو و پرسشگر و تعدادی انگشت به لب از این همه تنوع و اختلاف اقلیم ؛ زیبایی و عظمت هنر ؛ تاریخ و فرهنگ در ایران زمین شگفت زده هستند.
ایران پهناور با تاریخ و فرهنگ دیرینه جلوه‌های کم‌نظیر و گاهی بی‌نظیری را از جاذبه های تاریخی ؛ فرهنگی و طبیعی در نقاط گوناگون خود جای داده ولی استان اردبیل به تنهایی مجموعه ای ارزشمند از داشته‌های طبیعی ؛ تاریخی و هنری در ایران است.
جاذبه های هر یک از بخش‌های طبیعی ؛ تاریخی و هنری استان اردبیل به خاطر تنوع ؛ تعدد و منحصر به فرد بودن به تنهایی توانایی تبدیل نه یک استان بلکه یک کشور متوسط از لحاظ مساحت را به قطب گردشگری در جهان دارند.
هوای دلپذیر؛ کولر طبیعی برای تمام فصل گرم
اردبیل در سرزمینی بلند و فلاتی شکل واقع است و باوجود تنوع اقلیمی و متغیر بودن وضعیت هوا در این استان در مجموع آب و هوای آن از رژیم معتدل تا سرد مرطوب پیروی می‌کند.
کوهستانی بودن و ارتفاع بطور نسبی زیاد از سطح دریاهای آزاد ؛ گذر جریان ها و امواج هوای سرد و نیز قرار گرفتن در عرض جغرافیایی بالا سه علت اصلی خنکی هوای اردبیل در فصول گرم و البته سردی آن در پاییز ؛ زمستان و تا حدودی دو ماه اول بهار است.
طی فصول گرم درحالی که گرمای طاقت فرسا پهنه وسیعی از نیم کره شمالی و ازجمله ایران را در کام خود فرو می برد طبیعت شگفت انگیز اما در گوشه ای از شمال غرب ایران ؛ هوای خنک متمایل به سرد و دلپذیری را برای ساکنانش ارزانی می‌کند.
اقلیم اردبیل از رژیم دمایی و بارشی معمول این فصل که در اکثر نقاط خاورمیانه و ایران و حتی اروپای خوش آب و هوا که به قاره سبز شهرت دارد حاکم است پیروی نمی‌کند به گونه ای که بیشینه دمای هوا در اردبیل و اکثر ایستگاه‌های این استان اغلب از 23 درجه بالای صفر فراتر نمی‌رود.
طبیعت اردبیل امسال هوایی به مراتب خنکتر و حتی متمایل به سرد را از آخرین ماه بهار تاکنون که اوج چله زمستان است عرضه کرده و به غیر از یکی دو روز ساکنان منطقه با گرمای آزاردهنده مواجه نشده‌اند.
کمینه و بیشینه دمای اردبیل به خصوص طی دو هفته گذشته 12 و 19 درجه سانتیگراد بود و در ایستگاه‌های نیر ؛ نمین ؛ سرعین و فرودگاه اردبیل نیز با بیشینه دمای 13 درجه رکورد تازه ای از هوای خنک در این ماه ثبت شد.
این هوای خنک ؛ ساکنان شهرستانهای گرمسیر ایران را در تابستان هرچه بیشتر برای سفر به اردبیل ترغیب می کند مسافرانی که با شگفتی از چنین هوای خنک و متمایل به سرد از قرار گرفتن در این اقلیم کم نظیر به وجد آمده و ابراز خرسندی می کنند.
جلوه ها و چشم اندازهای طبیعی آرامش بخش
مناظر و چشم اندازهای طبیعی استان اردبیل به اندازه ای فراوان هستند که برای توصیف آنها شاید نیاز به نگارش دهها جلد کتاب قطور باشد و به عبارتی در هر نقطه ای از این گستره که باشی جلوه ای از نقش و نگارهای کم نظیر طبیعت خود نمایی می‌کند.
هجوم بی امان زندگی شهری ؛ ماشینی و صنعتی قادر به دگرگونی کلی سیمای شهرهای اردبیل نشده است به گونه ای که می توان گفت شهرهای بزرگ و حتی مرکز این استان هم نشانه ها ؛ جلوه ها و حال و هوایی از طبیعت آرامش بخش را دارند.
سردابه ، آبگرمی با خاصیت درمانی در دامنه خنک سبلان
جاده ای به مسافت 35 کیلومتر از شهر اردبیل در امتداد شمالغرب ؛ گردشگران را به آبگرمی در دامنه کوه پوشیده از برف سبلان به نام سردابه هدایت می کند. دقایقی پس از حرکت در امتداد این جاده به تدریج چشم اندازهای دل انگیز اطراف سردابه ازجمله صخره ها و کوه های رنگارنگ آن پدیدار می‌شوند.
در سکوت حاکم بر این کوهسارها ، تنها زمزمه آب چشمه ها و جویبارهای زیبا گوش و دل انسان را نوازش داده و برای ساعاتی او را از زندگی پر سر و صدای شهری رهایی می بخشد.
آبشار سردابه که از کوه 4811 متری سبلان سرچشمه گرفته و از یک کوه کم ارتفاع در حاشیه آبگرم فرو می ریزد از دیدنی های جالب دیگری است که در منطقه جلب توجه می کند.
اغلب مردم منطقه بر این باورند که این آبگرم در درمان بیماری زردی (یرقان) اثر شفابخش دارد و از گذشته های دور پذیرای مبتلایان به این بیماری بوده است.
علاوه بر آبگرم اصلی سردابه که در چند سال اخیر به شکل مدرن بازسازی شده است در این منطقه تعدادی آبگرم معدنی دیگر وجود دارند که از مهم ترین آن ها می توان به یدی بولوک و چخماق سویی اشاره کرد.
سرعین ؛ نگین آب های معدنی ایران
شهر سرعین در 25 کیلومتری غرب اردبیل در دامنه کوه افسانه ای سبلان با دارا بودن هشت آبگرم معدنی و چندین مجتمع آب درمانی و حمام طبیعی استراحتگاه دلپذیری برای انسان های خسته از زندگی پیچیده شهری و ماشینی به شمار می آید.
استخرهایی که گرمای آب های پرخاصیتشان در پوست و استخوان نفوذ کرده و با خروج از آن ها هوای خنک و پاک حاکم بر محیط خستگی و ناراحتی ها را از جسم و روان انسان دور می کند.
آبگرم های گاومیش گلی - قهوه سویی - ساری سو - قره سو - پهنلی سو – ژنرال - چشم و بش باجیلار از آبگرم های سنتی این شهر هستند. دو استخر آب سرد هم در فاصله پنج کیلومتری سرعین در دره ای با چشم انداز زیبا موسوم به ویلا دره وجود دارند که آب آن ها مانند نوشابه گازدار بوده و گردشگران از آب آن نوشیده و در استخر هم آب تنی می کنند.
سایر آب های معدنی استان اردبیل
از دیگر آبگرم های معروف استان اردبیل می توان به سقزچی ؛ قینرجه و برجلو در شهرستان نیر - آبگرم کیوی در شهرستان کوثر و آبگرم های شابیل - ایلاندو و قینرجه در شهرستان مشگین شهر اشاره کرد.
بالاترین دمای آب معدنی دنیا به چشمه آب گرم معدنی قینرجه در شهرستان مشگین شهر با 82 درجه سانتی گراد مربوط است و چشمه آب گرم معدنی قوتورسویی نیز در این شهرستان در دامنه سبلان اسیدی ترین چشمه آب گرم معدنی در دنیا می باشد.
دریاچه شورابیل، یادگاری کم نظیر از دوران زمین شناسی
شورابیل ،دریاچه ای زیبا با آب های مواج که در کرانه های آن پیست چمن مصنوعی پیاده روی ؛ چراغ های رنگارنگ گردان ؛ گل های پارکی در سبزی چمن ها خودنمایی می کنند باشهرهای بازی و دستگاه های پرهیجان و دهها جاذبه دیدنی دیگر محیط طبیعی برای همه گروه های سنی در جنوب غربی شهر اردبیل می باشد. شورابیل که نامش با نام اردبیل آمیخته است به عنوان یک دریاچه شور و کویری در محیط کوهستانی و ارتفاع یک هزار و 350 متری از سطح دریا و یادگار ارزشمندی از دوران کهن زمین شناسی منطقه بود ولی با تاسف حدود دو دهه قبل با افزودن آب شیرین به آن ؛ اکوسیستم این منطقه بی نظیر به هم خورد و به یک مجموعه عظیم گردشگری تبدیل گشت.
ده ها رودخانه ، دریاچه و تالاب دیگر در گوشه و کنار استان اردبیل وجود دارند که محل زیست پرندگان مهاجر و بومی بسیار نادری از پلیکان های خاکستری ، اردک چشم طلایی ، اردک تاجدار ، غاز خاکستری ، قو ، آبچلیک ، حواسیل ، خروس کولی ، لک لک ، طاووسک ، مرغابی ، خوتکا ، فلامینگو ، سنگر ، کاکایی ، اردک سرسبز ، آنگوت و باکلان هستند.
ده ها آب گرم معدنی دیگر با خواص شیمیایی و درجه حرارت های متفاوت به همراه تعداد 32 دریاچه و تالاب ، جنگل های فندقلو و مشه سویی و دامنه کوه های سبلان ، باغرو و صلوات داغی و تفرجگاه های زیبای ایردموسی ؛ هیر ؛ لاهرود ؛ ورگه سران ؛ گنجه یا کنزق ؛ بولاخلار ؛ گردنه حیران ؛ گردنه صایین ؛ گردنه الماس و گردنه لنگان و ... نشانه های دیگری از طبیعت بکر و زیبای استان اردبیل می باشند.
نمونه‌هایی از بناها و آثار باستانی استان اردبیل
مجموعه تاریخی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی به عنوان نگین بناهای باستانی این استان در مرکز شهر اردبیل و در میدان عالی قاپو با داشتن جنت سرا ، شربت خانه ، چینی خانه ، گنبد الله الله و مقابر خاندان صفوی یکی از 10 اثر مهم باستانی ایران زمین محسوب می شود.
این مجموعه بسیار نفیس و زیبا همه ساله پذیرای هزاران علاقه مند به آثار تاریخی از نقاط دور و نزدیک ایران و جهان می باشد. این بنای کم نظیر به نام عارف ربانی شیخ صفی الدین اردبیلی جد سلاطین صفوی پس از وفات او در سال 735 هجری قمری توسط فرزندش شیخ صدرالدین موسی پایه گذاری شد.
علاوه برمقبره شیخ صفی و مرقد شاه اسماعیل اول ؛ مقابر تعدادی از شاهزادگان صفوی و سرداران قزلباش ازجمله شهیدان جنگ چالدران و شیروان در محوطه این بقعه قرار دارند.
بقعه شیخ کلخوران
بقعه شیخ کلخوران که متعلق به امین‌الدین جبرئیل ؛ پدر شیخ صفی‌الدین اسحق جد سلاطین صفوی است در روستای کلخوران اردبیل واقع شده است. تاریخ بنای اولیه بنا به نیمه اول قرن دهم هجری قمری مربوط است و در محوطه‌ای که بناهای متعدد دارد محصور است. دیوار خشتی بلندی باغ بزرگ مقبره را به اضلاع تقریبی 150 در 200 متر محصور می‌کند و دو دروازه در اضلاع شمالی و جنوبی محوطه دارد. ضلع شمالی دارای اتاق‌های متعدد و وسیع در دو طبقه برای مسافران ، زوار و خدمه است. دیوار و سقف دروازه‌ها ، آجری و ازاره کوتاه آنها سنگی است. مقدار محدودی تزئینات کاشی دارد و بیشتر پنجره‌های آن مشبک چوبی است.
طرح بنا به شکل مستطیل است که یک ذوزنقه برابر ساق به ضلع شمالی آن چسبیده و آن را به صورت شش ضلعی در آورده است. بالای درب ورودی ؛ تصویر یک شیر و یک پلنگ در دو سوی پنجره نقاشی شده و هر یک با یک زنجیر به پنجره بسته شده‌اند و نشان از سبک و سیاق منسوب به دوره صفوی و اوایل سده یازدهم هجری دارند.
در محوطه داخلی بقعه شیخ امین‌الدین جبرئیل ؛ مقبره‌های متعدد با سنگ گورهای صندوقی و مکعبی شکل وجود دارد که همگی دارای نقش و نگارهای چشمگیر و نوشته‌هایی است که نام ائمه اطهار و امامان (ع) بر آنها نقش بسته است.
هفت قطعه سنگ قبر بسیار زیبا و پرنقش و نگار، اما بدون نام و نشان در جنوب شرقی بقعه شیخ جبرائیل وجود دارد. این سنگ‌ها به موازات و مجاورت هم در حاشیه یک گورستان بزرگ قرار دارند و به نام هفت تنان کلخوران معروف اند.
سایر بناهای تاریخی اردبیل
مجموعه بازار تاریخی و مسجد جمعه در اردبیل ، قلعه شاه عباس در نیر ؛ مقبره شیخ حیدر و قلعه های دیو ، قهقهه و کهنه در مشگین شهر ،تپه بوینی یوغون در نیر ؛ قیز قلعه و شاه تپه در شهرستان گرمی و هفت تپه در خلخال و ده ها منزل و بنای باستانی کوچک دیگر نیز در گوشه و کنار این استان تاریخی وجود دارند که دیدار از آن ها به علاقه مندان ؛ آرامش معنوی می بخشد.
موزه های اردبیل
موزه مفاخر دینی اردبیل
این موزه که در خانه تاریخی میرفتاحی شهر اردبیل راه اندازی شده محلی برای رویت و آشنایی با ریشه های عمیق دین باوری مردم این استان می باشد.
در این موزه آثار، عکس ها ، نقاشی از چهره و سوابق علمی و ادبی و خدمات دینی علمای شناسایی شده که اغلب مربوط به تاریخ معاصر این خطه هستند نگهداری می‌شود.
موزه تخصصی باستان شناسی
در این موزه که در مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی قرار دارد انواع سفالینه های ساده و منقوش ، ظروف شیشه ای ، چینی های آبی و سفید ، ابزار و ادوات مفرغی از دوره های مختلف تاریخی منطقه گردآوری و در معرض نمایش گذاشته شده است.
علاوه بر این در کنار این موزه یک سایت باستانی و تاریخی طراحی شده که بخشی از تاریخ و تمدن اشکانی منطقه بوینی یوغون شهرستان نیر را معرفی می کند.
موزه چینی خانه
این موزه در داخل مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و در محلی به نام چینی خانه قرار دارد و حاوی یکصد قطعه اشیا و ظروف چینی مربوط به دوران صفویه است.
موزه مردم شناسی اردبیل
این موزه در محل حمام تاریخی آقانقی (ظهیرالاسلام) واقع در میدان عالی قاپو شهر اردبیل واقع است و 33 نوع مجسمه با پوشش محلی مردم استان اردبیل در زمانهای قدیم در آن به تماشا گذاشته شده است.
موزه صنایع دستی اردبیل
این موزه در محل حمام تاریخی شیخ و در پشت بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی قرار دارد و در آن 300 قطعه اشیای معاصر صنایع دستی استان اردبیل به تماشا گذاشته شده است.
موزه باستان‌شناسی خلخال
این موزه که در محل حمام تاریخی نصر این شهر دایر شده حاوی 300 شی تاریخی است.
موزه باستان شناسی مشگین شهر
این موزه به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری مشگین شهر با بیش از 500 اثر مربوط به ادوار مختلف تاریخی از جمله موزه های مهم استان اردبیل به شمار می رود.
اشیای به نمایش درآمده در این موزه که قدیمی ترین آن به پنج هزار سال قبل ازمیلاد مسیح بر می گردد شامل آثار متعددی ازقبیل سفالینه های کوزه ، خمره ، کاسه ، لیوان و ظروف آشپزخانه ، اشیای فلزی ازجمله زیورآلات زنانه از جنس طلا و مفرغ و نیز ابزار آلات جنگی مانند شمشیر و پیکان و ابزار استخوانی است که در کل مجموعه ای عظیم از تاریخ گذشتگان را در این موزه در برابر تماشاگران به تصویر می کشد.
موزه تاریخ طبیعی اردبیل ؛ تابلویی از اکوسیستم ایران
موزه حیات وحش یا تاریخ طبیعی اردبیل با داشتن گونه هایی از حیوانات پوست آرایی (تاکسیدرمی) شده ؛ سنگواره ها و سنگ های گوناگون مجموعه ای زیبا از طبیعت ایران را در مقیاسی کوچک برای علاقه مندان به تماشا گذاشته است.
این موزه در حاشیه شرقی دریاچه شورابیل که مهمترین اکوسیستم آبی استان اردبیل محسوب می شود و در محیطی آرام با چشم اندازی زیبا قرار دارد.
17 گونه پستاندار ، 85 گونه پرنده ، 20 گونه ماهی ، 12 گونه خزنده و دوزیست و نمونه های متنوعی از حشرات و تیپ های مختلف گیاهی و انواع سنگ و سنگواره در این موزه نگهداری می شوند. در بخشی از این مرکز 13 آکواریوم وجود دارد که در آن ها نمونه های زنده ای از ماهیان و انواع آبزیان به نمایش گذاشته شده اند.
علاوه بر این آثار ده ها ضریح متعلق به انسانهایی وارسته و پاک به عنوان امام زاده در گوشه و کنار استان اردبیل قرنهاست که بوسه های عاشقانه پیروان اهل بیت (ع) را پذیرا هستند که در تعطیلات عید نوروز و تابستان مکان های مناسبی برای به دست آوردن فیوضات معنوی و آرامش پذیرای مسافران هستند.
همچنین در روزگاری که زندگی ماشینی و شهری ؛ پرشتاب تمام جهان را فرا می گیرد هنوز نقاط فراوانی را می توان در استان اردبیل یافت که ویژگی های منحصر به فرد طبیعی خود را حفظ نموده است و این خصوصیت بسیار مهم از موقعیت جغرافیایی و اقلیمی و نیز بافت روستایی و سنتی منطقه و مهمتر از همه پایبندی مردم به خصوص روستاییان این استان به آداب و رسوم سنتی و حفظ داشته ها و سرمایه های ارزشمند اجتماعی خودشان ناشی می شود.
گزارش از : مسعود وسیله
6019/6016
