پایگاه خبری جماران- در ایام ماه مبارک رمضان امسال، یادگار گرامی امام حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی طی سلسله یادداشت هایی، به اختصار به شرح دعای مکارم الاخلاق می پردازد.
امروز بخش هفدهم این یادداشت ها تحت عنوان «تقوا مقدمه گسترش عدالت»، از نظر مخاطبان ارجمند می گذرد:
در ادامه دعای شریف مکارم الاخلاق، امام سجاد علیه السلام از خدای متعال درخواست می کند تا از صالحان و پرهیزگارانی باشد که در گسترش عدل و داد کوشش می کنند و خشم خود را فرو می نشانند و در پی وحدت و همبستگی هستند. به دنبال پوشاندن عیوب و ابراز فروتنی و نیک سیرتی و بیان سخن حق و ... باشد و با توفیق و عنایت الهی، این صفات پسندیده در او به کمال برسد.
«اللهم صل علی محمد و آله و حلّنی بحیله الصالحین و البسنی زینه المتقین فی بسط العدل و...»
بارخدایا! به حضرت محمد و خاندانش درود فرست و مرا سیمای صالحان ده و جامه پرهیزگاران، تا عدالت به پا دارم و ...
«حیله» در لغت عرب به لباسی می گویند که با سنگ زینتی و زیور تزیین شده، همچنین به معنی سیما و روش و صفت نیز هست. «صالح» به کسی گفته می شود که برای ادای «حقوق الله» و «حقوق الناس» قیام میکند. «متقین» کسانی هستند که خود را از بدی ها نگه می دارند و «تقوا» از دید شرع، نگه داشتن نفس از ضررهای اخروی است و همچنین به معنای اجتناب از محرمات و انجام فرائض است. (ریاض السالکین/ ج3/ 336)
«بسط» به معنای گسترش و «عدل» نیز به قرار دادن هر چیزی در جای خود و یا اعطای حق هر چیز به آن است و حدِ وسط و اصلِ هر خوبی را نیز عدل می گویند.
امام الساجدین علیه السلام در این فراز از نیایش، از پروردگار درخواست می کند که به ایشان سیمای صالحان عنایت کند و داشتن صفت و سیمای صالحان را مقدمه ای برای انجام مکارمی چون گسترش عدل و وحدت و ... می دانند. با تأمل و توجه در آیات قرآن کریم می توان دریافت که داشتن عملِ صالح، باعث فلاح و رستگاری و از شروط اصلیِ کمالِ انسانیت و اکتسابِ قرب الهی و بهشت جاویدان است: «من عمل صالحا من ذکر او انثی و هو مومن فاولئک یدخلون الجنۀ یرزقون فیها بغیر حساب» کسانی که کار شایسته کنند -مرد باشند یا زن- به شرطی که با ایمان باشند، به بهشت در می آیند و در آنجا بی حساب روزی داده می شوند. (سوره غافر آیه 40)
کارهای نیک و زندگی صالحانه، باعث حیات طیبه و منشاء کمال انسانی است و تفاوتی نمی کند که انجام دهنده کارِ خیر و شایسته مرد باشد و یا زن؛ بلکه هرکس جزا و پاداش عملش را می بیند، همانگونه که پروردگار عالم می فرماید: «من عمل صالحا من ذکر و انثی و هو مومن فلنحیینّه حیوۀ طیبۀ و لنجزینمهم اجرهم باحسن ماکانوا یعملون» هر کس -از مرد و زن- کاری شایسته کند و با ایمان باشد، قطعا او را به حیاتی پاک زنده خواهیم داشت و به چنین کسانی بر پایه بهترین اعمالشان، پاداش خواهیم داد. (سوره نحل آیه 97) و البته هر کس در این دنیا کار نیکی کند و یا عمل سوئی انجام دهد، سود و زیانش در وحله اول متوجه خودِ اوست. (فصلت/ 46 و جاثیه/15)
در بخش دیگر این فراز از دعا، امام علیه السلام از باری تعالی درخواست تقوا و سیره پرهیزگاران دارد. امام خمینی درباره چیستی تقوا و ویژگی های آن می فرماید: «تقوی» از «وقایه» به معنی «نگهداری» است. و در عرف و لسان اخبار، عبارت است از حفظ نفس از مخالفت اوامر و نواهی حق و متابعت رضای او ... تقوی گرچه از مدارج کمال و مقامات نیست ولی بی آن نیز حصول مقامی امکان ندارد؛ زیرا که مادامی که نفس ملوث به لوث محرمات است، داخل در باب انسانیت و سالک طریق آن نیست؛ و مادامی که تابع مشتهیات و لذایذ نفسانیه است و حلاوت لذایذ در کام اوست، اول مقام کمالیه برای او رخ ندهد؛ و تا حب و علاقه به دنیا در او باقی است، به مقام متوسطین و زاهدین نرسد؛ و تا حب نفس در کام ذات اوست، به مقام مخلصین و محبین نایل نگردد؛ و تا کثرات ملک و ملکوت در قلب او ظاهر است، به مقام مجذوبین نرسد و... (شرح چهل حدیث/ ص206)
اینکه امام سجاد علیه السلام از خدا درخواست لباس تقوا و پرهیزگاری می کند شاید اشاره به این شریفه کریمه است که: «لباس التقوی ذلک خیر» پوشش تقوا و جامه پرهیزکاری برای آدمیان بهتر و شایسته تر است. (سوره اعراف آیه 26) آدمی در حصنِ حصین تقوا و پرهیزکاری، از گناهان و نازیبایی ها و خطرات ناشی از آنها، مصون و محفوظ می ماند و به خلعت مکارمِ رفتاری و سجایای اخلاقی مزین می شود.
هنگامی که با توفیق حضرت باری تعالی، انسان توانست سیمای صالحان یابد و مرام متقین اکتساب کند، آنگاه برای گسترش و بسط عدالت آماده می شود. عدالتی که اقامه و اجرای آن از رسالت های پیامبران شمرده شده (سوره حدید آیه 25) و از باارزش ترین خصلت های انسانی و محکم ترین بنیان های جوامع بشری دانسته شده است. در فضیلت و منقبت عدالت و مذمت ظلم و ستم سخن بسیار است اما این حدیث شریف از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره پاداش یک ساعت عدالت ورزی، دلیلِ جایگاه عدل و تاثیر اجرای عدالت را در نظام هستی و جوامع انسانی آشکار می کند: «عدل ساعۀ خیر من عبادۀ سبعین سنه قیام لیلها و صیام نهارها و جور ساعۀ فی حکم اشد و اعظم عند الله من معاصی ستین سنه» یک ساعت اجرای عدالت و دادگری، بهتر از عبادت هفتاد ساله ای است که شبش در قیام و روزش در صیام طی شده است. و یک ساعت ستم کردن و جور نمودن در نزد خدا شدیدتر و بزرگتر از شصت سال معصیت است. (بحارالانوار/ ج72/ ص352)
در پایان ذکر این نکته ضروری است که اقامه عدالت و دادگستری و دوری از ظلم و جور، نسبت به همه مردم، واجب و لازم است اختصاصی به مسلمانان ندارد. بنا بر آنچه قرآن کریم (سوره مائده آیه 8) دستور داده است عدالت ورزی حتی در حق دشمنان و غیر مسلمانان نیز لازم و ضروری است و از وصایای حضرت امیر به امام حسین علیهما السلام است که فرمود: «اوصیک بتقوی الله فی الغنی و الفقر بالعدل علی الصدق و العدوّ» تو را به تقوا سفارش می کنم در حال غنی و فقر، و به عدالت و دادگری توصیه می کنم درباره دوست و دشمن. (میزان الحکمه/ ج6/ ص88)
