پیامبر به جامعه با وجود اختلاف قبیله ای و تنوع افکار شخصیت داد و حق انتخاب برایشان قرار داد و با آنان نه به عنوان فضیلت بلکه به عنوان یک دستور آسمانی مشورت می کرد و این دستور امروز قرآن به همه حاکمان و مسئولان جامعه است.
به گزارش جماران، هادی سروش در ادامه مباحث هفتگی در موضوع "پیامبرانه ها" در هیئت انصارالمهدی تهران گفت: پیامبر خدا (ص) نقطه موفقیتش در ارتباط متفاوتی بود که با مردم برقرار کرد.
احترام به حق انتخاب توسط رسول الله (ص)
هادی سروش گفت: پیامبر رحمت طبق آیات متعدد قرآن‌دارای علم وافر الهی است، اما او نگفت من عقل کل هستم و در حجاز فقط ۱۷ نفر سواد خواندن و نوشتن دارند پس درخور داشتن حق انتخاب نیستند! و یا نگفت من این جماعت را چگونه طرف مشورت قرار دهم!
این استاد حوزه در ادامه گفت: طبق نقل مورخین که علامه مجلسی در جلد نوزدهم بحار گزارش نموده پیامبر از میان حدود ۷۰ نفر مسلمان که از مدینه به مکه برای انجام حج آمده بودند اولین "انتخاب" را رقم زد و پیشنهاد فرمود عده ای انتخاب کنید که برای وحدت سیاسی در مدینه مفید باشند و دوازده نفر انتخاب شدند. این اولین کار مهم در باب انتخاب و احترام به حق انتخاب در سیره رسول الله است.
بعد در مدینه که مستقر شدند جمعی را انتخاب نمودند که بنام "عریف" معروف هستند و اینان افرادی بودند که مسئول توجه به وضع مردم‌و جمع آوری نظر مردم بودند.
مشورت دستور خداست و نه فضیلت اخلاقی
حجت الاسلام سروش گفت: در آیات قرآن دستور به مشورت دستور است و نه توصیه اخلاقی. آیه ۱۶۹آل عمران مورد خطاب شخص رسول الله ؛ "شاورهم فی الامر" توصیه اخلاقی نیست بلکه یک امر الهی است، همانطوریکه آیه ۳۸ سوره شوری "امرهم شوری بینهم" یک دستور است. جامعه و حاکمان و هر کسی که در مدیریتی فعال است موظف به حکم قرآنیِ مشورت است و این تعارف بردار نیست.
این فرمایش مفسران کهن ماست که مشورت های پیامبر برای الگو گیری دیگر مسلمین بوده ؛ مثلا ابوالفتوح رازی گوید: " لتقتدی به امته فی المشاوره"
آنچه ما آسیب دیدیدیم و میبینیم یکی از علل آن بخاطر عدم مشورت و خود رائی و یکه تازی در میدان تصمیم گیری است و باید این روند را به یک روند صحیح قرآنی بازگردانیم.
مشورت های شگفت آور پیامبر
این استاد حوزه در ادامه افزود: طبق نقل مفسرین اهل سنت پیامبر خدا برای مواخذه افراد منافقی که در جریان "اِفک" که تهمت به همسران پیامبر بود دست داشتند ، نوع و مقدار مواخذه را به مشورت با افراد گذاشت.
و طبق نقل کتاب "البدائه و النهایه" وقتی آیه ۱۲ مجادله نازل شد که برای صحبت خصوصی با پیامبر باید اول صدقه پرداخت کنید ، پیامبر در مورد مقدار صدقه با امیرالمومنین مشورت نمود.
پیامبر و تشکیل شورای عالی مشورت
استاد سروش گفت: پیامبر در تمام جنگ ها مشورت داشته است. در جنگ اُحد با اینکه نظر به ماندن در شهر داشت اما بعد از مشورت ، نظر مشاوران را پذیرفت و جنگ را به بیرون شهر برد.
در جنگ بدر صریحا فرمودند: از نظر مشورتی‌یتان دریغ نکنید؛ "اشیروا علیّ ایها الناس" .حتی در مورد محل استقرار سپاه اسلام مشورت کرد و حباب بن منذر بعد از لینکه جویا شد انتخاب این مکان‌وحی نباشد و پیامبر (ص) فرمود : وخی نیست ، نظر به مکانی دیگری داد تا در صورت عقب نشینی چاه آب بدست دشمن نیافتد و پیامبر خدا نظر او را پذیرفت.
و مهمتر در جنگ احزاب است که تعداد نفرات سپاه دشمن در بیرون مدینه بیش از کل جمعیت مدینه بود ، طبق گزارش ابن سعد در کتاب "طبقات" و نیز شیخ مفید در کتاب "الارشاد" ؛ پیامبر رحمت دستور به تشکیل شورای عالی مشورتی داد و در آن جمع نظر مشورتی سلمان فارسی که بر کَندَن خندق بود پذیدفته شد و باعث موفقیت سپاه اسلام بود.
در نتیجه پیامبر رحمت در خرد و کلان جامعه و امور مسلمین مشورت می کرد و این دستور الهی بود و ما باید این الگو پیامبر را گرفته و نصب العین کنیم و از استبداد رای و تک نظری و خودرائی که آفت نابودی ملت و دولت است فاصله گیریم.
امام خمینی و تشکیل شوراها و مجموعه های مشورتی
سروش گفت ؛ دریغم می آید که در هفته دفاع مقدس از امام راحل عظیم الشآن نام نبرم، خاطرات جلسات مشورتی امام بزرگوار در کوران نهضت و انقلاب در خاطرات مسئولین و مصاحبه موجود است.
از الگوگیری های زیبای امام از رسول الله؛ تشکیل شورای انقلاب و بعد شورای عالی جنگ بود و امروز ما میبینیم تصمیمات اتخاذی در بحران های متعدد در گذرگاه نهضت و جنگ بر اساس مشورت ها بوده و البته نمی توان دقیق النظر بودن امام خمینی را مورد توجه قرار نداد. متاسفانه امروز برخی پیدا شده و سر از لاک بیرون آورده با تکرار کلمات پی در پی در موضوعاتی که همه مسئولان درست و یا نادرست بر تصمیمی اتفاق نظر داشته اند، امام را مورد تخریب قرار می دهند.
